Deportasiya olan qadınlar 1000 manat rüşvət hesabına Türkiyəyə keçdiklərini iddia edir
Mənzilləndiyimiz Kayseri əhalisi dindarlığı ilə seçilir. Bunu hicablı xanımların əksəriyyət təşkil etməsi və az qala hər addımda gördüyüm məscidlərə əsasən yazıram. Memar Sinan öz şəhərini də kəramətindən əskik etməyib. Kayserinin mərkəzi sayılan Cumhurriyət meydanının yaxınlığında onun əl işi olan “Kurşunlu Came” ucalır. Kurşunlu Camenin arxa tərəfində bir yeraltı keçid var, dövlət başçısı İlham Əliyevin xətirnə dəysə də, bu keçidlə bağlı bir xatırlama edəcəyəm.
Yeraltı keçid də ölkənin avtoritar yoxsa demokratik olduğuna sübutdur
Bakıda bilirsiniz, hətta sovetlərin tikdiyi keçid tmir olandan sonra qırmızı lentə bürünür və İlham Əliyev onun qırımızı lentini kəsir, üstəlik keçidin ən gözəgəlimli yerinə öz adını, mərhum atasının isə “müdrik kəlamlarını” yazdırır. Kayseri keçidinin üzərində isə yalnız bu keçidə cavabdeh olan “Böyükşeher” bələdiyyəsinin adı və simvolu vardı. Keçid 1997-ci ildə açılıb, hazırda içərisində paltar satışı edən dükanlar var. Mən orda 10 ildir ticarət edən bir satıcıdan tam ciddiyətimlə bu keçidin açılışına o çağın preizdenti Süleyman Dəmirəlin qatılıb qatılmadığını soruşdum. Tacir təkar-təkrar məndən nə sualımı soruşduşdu və deyəsən axırda məni başdan xarab sayıb heç bir cavab vermədi…
Türk bayrağı
Dini hisslərlə paralel milli duyğuların da türkiyəlilər üçün önəmli olduğunu sezməmək mümkünsüzdü. Hətta bu hisslərin ifrata dayandığını söyləmək olar. Kayseridə elə bir bina yox idi ki. Ondan azı 10-15 qırmızı türk bayrağı sallanmasın. Qırımızı türk bayraqlarını ayaqqabı təmizləmə xidməti ilə məşğul olanların oturduqları yerdən asamasını görmək çox təsirli idi. Az keçmir bəlli olur; bayraqların PKK-ya qarşı əməliyyatda şəhid olan əsgərlərin ruhuna etiram əlaməti kimi sərgilənib.
Səssizlik
İngiltərə və ingilslərin xasiyyətindən bəhs edən “Palıd kökləri” kitabında V.Ovçinnikov ingilislərin küçədə səssiz hərəkətləri barədə maraqlı qeydlər edib. O, yazır ki, sanki gözəgörünməz səs rejissoru ingilslərin “xodunu” elə həddə alıb ki, onların danışığını başqaları eşitməsin. İngiltərədən dönədən sonra adama aydın olur ki biz o qədər hay-küyə öyrənişmişik ki, bunun heç fərqinə də varmırıq- deyə “Palıd kökləri”ndə yazır. Bu kitabı mən Kayseridə gəzərkən xatırladım. Nə gizlədim, məndə belə düşüncə vardı ki, türkiyəlilər çox hay-küyçüdür. Bu düşüncəni yəqin ki, beynimə salan türk teleaparıcıları idi. Gümanımın əksinə onları çox səssiz küysüz gördüm. Nəhəng adam topalarının arasında elə gedirdim ki, lap Ovçinnikov yazdığı kimi, sanki onlarla aramızda səskeçirməyən divar var.
Lakin, ingislərdən fərqli olaraq türklərlə söhbət qurmaq su içmək qədər asandır. Onlar istənilən məsələdə sizə kömək, söhbət etməyə hazırdılar. Mənə elə gəlirdi ki, azğımı açan kimi azərbaycanlı olduğumu bilərlər, deyilmiş. Ancaq az qala söhbət etdiyim hər türkün Azərbaycanla bağlı bir xatirəsi var. Şad olduğum bir məqamda bu; heç də təbliğ olunan kimi türklərin bizlərə üstən aşağı baxdığını görmədim, duymadım.
Olduğum şəhərdə avtobus və avtomobillər sıx olsa da, mən onların da siqnal səsinə həsrət qaldım. Deyilənə görə orda siqnal qadağandır. Bunu böyük hadisə kimi Bakıya çatar çatmaz dostlarıma danışdım, onlar isə mənə bizdə də belə bir qadağanın olduğunu dedilər. Qadağa var, əməl edən isə yoxdur- bu da bizim qonşu ölkədən fərqimiz.
Viza
Azərbaycandan Türkiyəyə gedənlərin sayı barədə konkret rəqəm əlimdə yoxdur. Ancaq bu rəqəm kiyafət qədər böyük olmalıdır. Türkiyəyə vizasız gediş imkanı azərbaycanlıların karına çox yarayır. Türkiyəlilərdən isə bizə gəlməyə üçün hələ də viza istənilir və bu onları çox narahat edir. Söhbət etdiyim türk ziyalıları Azərbaycanın viza siyasətini anlamaqda çətinlik çəkirlər.
Türkiyədən qovulan azərbaycanlı qadınlar
Naxçıvan-Türkiyə keçid məntəqəsində 21 qadının heç bir etirazımıza baxmayaraq avtobusumuza mindirdilər. Onları türk polisi müşayət edirdi. Hamısının pasportuna qara möhür vurulan bu qadınların Türkiyədən qovurdular. Niyəsini onlar əvvəlcə gizlətməyə çalışır. Məsələn, biri deyirdi ki, Vanda bərbər işləyirmi, əmək müfəttişliyi onun sənədsiz çalışdığına görə polisə təslim edib. Naxçıvan aeroportunda isə bu qadının rəfiqəsi etiraf etdi ki, “parexmaxer” kimi gətirilsə də sonrada onu insan alveri qurbanına çeviriblər və kazinoda işləməyə məcbur ediblər. “Deport” olunmuşlarda çox ötkəm danışırdılar. Az keçmir onlar atmacalara sərt bəyanatlarla cavab verirlər. Deyirdilər ki, onları yüngül həyat tərzi yaşamağa məcbur edən Azərbaycan hökumətidir, normal iş şəraiti olmadığından qadınlar pis yola gedirlər. Cəmi 24 yaşı olan X. rayonundan olan bir qadın isə az qala məni şoka saldı. O, həyatından gileyləndi-gileyləndi, axırda dedi ki, əşşi bizim camaata nə olur lap yaxşı olur, çünki çox itaətkardılar, Türkiyədəkilər isə belə deyil, bir problem olan kimi küçələrə tökülüşüb, məmurların dərsini verirlər.
Pasportlarına qara möhür vurulsa da, qadınlar o qədər də kefsiz deyildilər. “Bircə ölümə çarə yoxdur, 1000-4000 arası xərci var, yük maşınlarının arxasında pasportsuz da Türkiyəyə keçmək olur”-bunu mənə qadınlardan biri söylədi, yoldaşları da qınışaraq onun dediklırini təsdiqlədi.
İki xoş olmayan hekayət
Bizi Naxçıvana gətirən sürücünin sözlərinə görə hər həftə Türkiyədən deport olunan azı 10-15 qadını şəxsən o aeropatra daşıyır.
Türkiyə ilə uzun illərdir ticarət edən bir qadın isə başqa bir şeyə görə bizim xanımlardan mənə gileylənirdi. O deyirdi ki, qızı və bir çox qohumu türklərdə ərdədir. Tacir xanımın sözlərinə görə türk kişiləri bizim qadınlarla evlənməyə çox həvəslidirlər, allah tərəfi çox nəzakətli də ər olurlar: “ancaq bizimkilər də dinc bəndə deyillər, nə qədər qadın tanıyıram, gedir evlənir. Bir neçə aydan sonra evi oğurlayıb qaçırlar. Çox təəssüf edirəm ki, məqaləmi bu cür xoş olmayan sonluqla tamamlayıram.
Natiq Güləhmədoğlu