«Səriştəsizlik müxtəlif yalanlar uydurmaqla dövlət rəhbərliyinə və xalqa uğur adı ilə sırınır»
Nazirlik isə yayılan məlumatları təkzib edir
Bu günlərdə “Azadlıq” qəzetinə daxil olan məlumatda Maliyyə Nazirliyinin həyata keçirdiyi bir sıra əməliyyatlarla bağlı maraqlı faktlar yer alıb. Yazıda qeyd olunur ki, Azərbaycan hökuməti hələ 8 il öncə avroistiqrazların (avrobond) yerləşdirilməsi vasitəsilə dünya borc kapitalı bazarına çıxmaq niyyətini bəyan etmişdi. Uzun müddət bu bəyanatın nə zaman reallaşacağı barədə Maliyyə Nazirliyinin rəhbərliyindən mətbuata əlavə məlumatlar verilmədi.
Nazirliyin bu əməliyyatı həyata keçirməyə hazır olmadığı müşahidə edilən bir dövrdə ölkənin iki böyük şirkəti sərfəli gəlirlilik faizləri ilə suveren avrobondlardan vəsaitlərin cəlb edilməsi üçün istifadə etdilər. 2011-ci ildə “Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC avrobondlar vasitəsilə 125 milyon dollar və Azərbaycan Dövlət Neft Şirkəti iki buraxılış keçirməklə – 2012-ci ildə 500 milyon dollar, 2013-cü ildə isə 1 milyard dollar həcmində vəsait cəlb edə bilmişdilər. Nəhayət ki, qeyd olunan şirkətlərin təcrübəsindən “cəsarətlənən” Maliyyə Nazirliyinin ötən ilin avqustunda yaydığı məlumatda deyilirdi ki, qlobal maliyyə bazarlarındakı mövcud alətlər üzrə gəlirlilik dərəcələrində ilkin yüksəlmə meylləri müşahidə olunur. Bunları nəzərə alaraq hökumət tərəfindən hələ də əlverişli faiz dərəcələri ilə cari və ya növbəti ildə avrobondların buraxılması məsələsinə ciddi nəzər salınır. Bütün bu müddət ərzində maliyyə bazarlarında vəziyyətin qiymətləndirilməsi üzrə məsləhətləşmələr apardığını bəyan edən nazirlik, nəhayət bu ilin martın 11-də ilk Azərbaycan avrobondlarının yerləşdirilməsini rəsmi şəkildə elan etdi. Nazirlik tərəfindən dünyanın aparıcı kredit reytinq agentlikləri – “Fitch” ((BBB) stabil), “Moodys” ((Baa3) stabil) “Standard & Poors” ((BBB-) stabil) tərəfindən investisiya səviyyəli kredit reytinqi olan Azərbaycan Respublikasının, 2014-cü il ərzində 1 milyard 250 milyon ABŞ dollarında ifadə olunan dövlət istiqrazlarının ilk emissiyası ilə bağlı “Barclays”, “Deutsche Bank” və “Citi” investisiya banklarından ibarət sindikata səlahiyyət verilmişdir.
Maliyyə Nazirliyinin nüfuzlu beynəlxalq maliyyə strukturlarının adlarını hallandırdığı bəyanatlardan belə təəssürat yaranırdı ki, bu qədər araşdırma və məsləhətləşmələrdən sonra nazirlik ölkənin yüksək kredit reytinqindən istifadə edərək avroistiqrazların daha sərfəli şərtlərlə yerləşdirilməsinə nail olacaq. Reallıqda isə hər şey gözlənilənlərin əksinə oldu.
Maliyyə Nazirliyinin rəsmi internet saytında verilən məlumatda qeyd edilir ki, Azərbaycan ilk dövlət istiqrazlarını beynəlxalq bazarda uğurla yerləşdirmişdir. Verilən bu məlumat ölkə rəhbərliyini və ictimaiyyətini aldatmaq məqsədi daşıyır. Çünki saytın məlumatına görə, ilk Azərbaycan bondlarının emissiyası xarici investorların böyük marağına səbəb olmuşdur və investorların maraqlarının ifadəsi kimi, Azərbaycanın qiymətli kağızlarına olan tələbat təklifdən 4 dəfə artıq olmuş, 160-dan çox ölkənin institusional investorlarını cəlb etmişdir. Yerləşməyə görə, investorların əksəriyyəti ABŞ olmaqla (47%), Birləşmiş Krallıq (25%), Almaniya (18%) və 10% digər ölkələri, o cümlədən Sinqapur, Israil və s. ölkələri əhatə etmişdir. Belə olan halda, 1 milyard 250 milyon ABŞ dolları məbləğində dövlət qiymətli kağızlarının emissiyası 10 il ödəmə müddəti ilə, hansı səbəbdən 5%-lik gəlirliliklə yerləşdirilmişdir.
Mənbənin yazdığına görə, nazirlik uğursuz fəaliyyətini nailiyyət kimi təqdim etdikdə yalan və uydurmalardan belə çəkinmir. Barəsində söhbət gedən məlumatda nazirlik rəsmiləri guya Azərbaycandan daha yüksək reytinqi olduqlarına baxmayaraq, Rusiya və Türkiyənin eyni müddətli dövlət qiymətli kağızlarının daha yüksək faiz dərəcələri ilə ticarət olunduğunu bildirməklə çaşqınlıq yaratmaq niyyətindədir. Maliyyə Nazirliyi bilməmiş deyil ki, kredit reytinq agentlikləri “Fitch”, “Moodys” və “Standard&Poors” tərəfindən Rusiya üçün uyğun olaraq ((BBB)neqativ), ((Baa1)RUR-) və ((BBB-)neqativ), Türkiyə üçün isə ((BBB-)stabil), ((Baa3)neqativ) və ((BB+)neqativ investisiya səviyyəli kredit reytinqi müəyyənləşdirib. Qeyd olunan reytinq dərəcələri Azərbaycanın reytinqindən aşağıdır. Bu məlumatı hər bir ölkə vətəndaşı adları çəkilən agentliklərin internet səhifələri və iqtisadiyyat sahəsində ixtisaslaşmış digər resurslardan əldə edə bilər. Həmin internet resurslarında Rusiyanın 10 illik qiymətli kağızlarının 4.59%, Türkiyənin isə 4.2% gəlirliliklə yerləşdirilməsi barədə məlumatlar əks olunub. Belə olan halda əhaliyə yalan məlumat vermək əvəzinə səriştəsizliyi etiraf etmək daha doğru olardı.
Qeyd edək ki, Azərbaycandan dəfələrlə aşağı reytinqi olan Yunanıstan belə, dövlət istiqrazlarını bu ilin aprel ayında beynəlxalq bazarda daha uğurla – 4.95% gəlirliliklə yerləşdirmişdir.
Hər hansı maliyyə əməliyyatının uğursuzluğunun səriştəsizlikdən irəli gəlməsi mümkün haldır. Lakin bu səriştəsizliyin müxtəlif yalanlar uydurmaqla dövlət rəhbərliyinə və xalqa uğur adı ilə sırımağın adı nədir?
Maliyyə Nazirliyi: “Qeyd olunanlar əsassızdır, zərurət olduğu halda qəzetinizə əlavə açıqlama verə bilərik”
Məsələ ilə bağlı Maliyyə Nazirliyinin də mövqeyini öyrəndik. Nazirliyin açıqlamasında qeyd olunur ki, məqalədə göstərilən faiz dərəcələri tam əsassızdır. Belə ki, bu gün etibarı ilə “Bloomberg” agentliyindən alınan çıxarışda Azərbaycan Respublikasının 10 illik ABŞ dollarında ifadə olunan qiymətli kağızlar üzrə gəlirlilik dərəcəsi (Current Yield) 4.59 faiz təşkil edir. Bu göstərici eyni meyarlı Rusiya və Türkiyənin qiymətli kağızlarında müvafiq olaraq 4.90 və 5.31 faiz təşkil edir.
Yunanıstanla müqayisəyə gəlincə, nazirlikdən bildirilir ki, bu ölkə yaxın dövrdə Avroda ifadə olunmuş 5 illik qiymətli kağızlarını 4.95 faiz dərəcəsi ilə yerləşdirmişdir. Lakin bu kağızların Azərbaycan suveren kağızları ilə müqayisə edilməsi düzgün deyil, ilk növbədə ona görə ki, bu kağızların dövriyyə müddəti iki dəfə azdır (5-illikdir). Ikincisi, Avro Yunanınstanın yerli valyutasıdır və belə olduğu halda bu kağızlar xarici borclanma hesab olunmur. Və beləliklə, xarici valyuta riski daşımır: “Bütün bunları nəzərə alaraq məqalədə qeyd olunanlar əssasızdır, zərurət olduğu halda qəzetinizə əlavə açıqlama verə bilərik”.
Məhəmməd Talıblı: “Biz strateji valyuta ehtiyatlarının diversifikasiyası hesabına mənfəət əldə etməkdən daha çox mövcud risklərdən uzaqlaşmaq istəyirik”
Iqtisadi Təhlil Institutunun Idarə Heyətinin rəhbəri Məhəmməd Talıblı bu məlumatlarda diqqət çəkən məqamın qiymətli kağızlar bazarında yerləşdirilən fondların mənfəət normasının səviyyəsi ilə bağlı olduğunu deyir. Yəni bir tərəfdən rəsmi təbliğatı aparan şəxslər deyirlər ki, Yunanıstan başda olmaqla çox ölkələrdə iqtisadi böhran dərinləşir, xüsusilə də yüksək büdcə açıqlığı artır. Digər tərəfdən isə həmin ölkə özünün qiymətli kağız növlərini qlobal bazarda daha sərfəli şərtlərlə yerləşdirə bilir. Amma Azərbaycan 1,25 milyard manat dəyərində olan qiymətli kağızlarını ortalama 0,5%-lə yerləşdirib.
Ekspertin sözlərinə görə, bu halda 2 labüd haldan danışmaq mümkün olur. Birincisi, çox səriştəsiz və qlobal trendlərdən məlumatsız vəziyyətdə belə böyük bir vəsaiti simvolik rentabellilik səviyyəsi ilə yerləşdiriblər. Ikincisi, bu əməliyyatlarda spekulyasiya amilləri və korrupsiya riskləri var: “Eyni vəsaitləri Neft Fondu xarici idarəetmədən ildə ortalama olaraq 1 faiz arasında gəlir əldə edə bilir. Uzunmüddətli daşınmaz əmlak alır, valyuta ehtiyatlarını xarici idarəetməyə verir və s. Bu səviyyədə olan mənfəət norması azdırsa, o zaman başqa bazar alətlərindən istifadə etmək lazımdır. Düzdür, onu da nəzərə alıram ki, qiymətli kağızlar bazarı hər zaman sabit, eyni zamanda aşağı mənəətli bazar növüdür. Amma buna baxmayaraq ictimai vəsaitləri bu formada formal idarəçiliyə cəlb etmək və ölkədən kənara çıxarmağa da dəymir”.
Ekspertin fikrincə, ölkədə çox ciddi layihələr hesabına bu həddi aşacaq layihələr də həyata keçirmək mümkündür: “Belə bir təəsürat yaranır ki, biz strateji valyuta ehtiyatlarının diversifikasiyası hesabına mənfəət əldə etməkdən daha çox mövcud risklərdən uzaqlaşmaq istəyirik. Sanki valyuta ehtiyatlarının çoxluğu və artan neft pulları fonunda biz aşağı mənfəətli layihələrlə də razılaşırıq ki, təki ondan pis ssenarilərlə üz-üzə qalmayaq. Ona görə belə konservativ olan monetar siyasət yürüdürük. ”Az mənfəət, az risk” formuluna uyğun davranırıq”.
Fizzə
