Ilham Əliyev “Şərq Tərəfdaşlığı”, ya Gömrük Ittifaqı sualına “heç biri” cavabını verib. O vurğulayıb ki, Azərbaycan seçim haqqında düşünmür, onun öz yolu var. Bu sualın ona ünvanlandığı vaxtda, işğal altında olan ərazilərlə sərhəd bölgələr bütün istiqamətlərdən atəşə tutulub. Hətta düşmən bir neçə istiqamətdən hücüma keçib, hər iki tərəfdən itkilər qeydə alınıb. Aydındır ki, bu, Rusiyanın növbəti təzyiqidir. Ona görə də Ilham Əliyev Rusiyanın cəbhə xəttindəki addımlarına, Davosda “Şərq Tərəfdaşlığı”na “yox” deməklə cavab verib. Amma hətta bu təzyiq olmasydı belə, qərar dəyişməyəcəkdi. Rusiya indiki məqamda bu “yox”dan əmin idi. Demək, atəşkəs bizim ərazilərdə pozulsa da, mesajı Avropaya idi. Təbii ki, Putin aralarında prinsipial razılaşma olmasa da, indiki məqamda Azərbaycan hakimiyyətindən narahat deyil. Sadəcə, bu yolla mesaj verir ki, onun regiona təsir imkanları böyükdür və hətta yaratdığı münaqişə ocaqlarında istənilən vaxt müharibəni yenidən alovlandıra bilər. Ənənəvi mesaj. Başqa tərəfdən, Ukryanada proseslərin zor müstəvisinə keçməsi və xalqın dirənişi, Putinin rahatlığını bir qədər də pozub, onun aqressivləşməsinə səbəb olub. Digər tərəfdən, Putinin Ukraynada və Qafqazda hadisələri zor müstəvisinə keçirməsi onu göstərir ki, onun özü Gömrük Ittifaqı ideyasının uğursuzluğa düçar olacağına hamıdan daha çox əmindir. Məhz aqressiyanın başında bu inamsızlıq durur.
Amma bu vəziyyət, strateji olmasa da, Azərbaycan hakimiyyətini tamamilə qane edir. Birincisi, Ilham Əliyev də yaxşı anlayır ki, Putinin təklif etdiyi Gömrük Ittifaqı, reallaşması mümkün olmayan, məhvi zamana bağlı olan məsələdir. Ikincisi, Ilham Əliyev onu da başa düşür ki, iki cəbhədə mübarizə aparmaq Avropanın planlarına daxil deyil və bütün addmlar plana uyğun atılır. Yəni Ukrayna məsələsi Rusiya üçün nə qədər həyati əhəmiyyətlidirsə, Avropa üçün də bir o qədər əhəmiyyətlidir, açar məsələdir.
Azərbaycan rəhbəri odla su arasında
Ona görə də, Ukrayna məsələsi məntiqi sonluğa çatana kimi nə Rusiyanın, nə də Avropanın Azərbaycan hakimiyyətinin manevr imkanlarına toxunmayacağını gözləmək olar. Demək, hazırkı vəziyyət seçim imkanlarını deyil, ondan istifadəni təşviq edir. Amma vəziyyətin uzun müddət belə, manevr imkanlarının toxunulmazlığı şəraitində davam etməsi mümkün deyil. Ona görə ki, Ukrayna Suriya, Yanukoviç Bəşər Əsəd deyil. Ukrayna coğrafi məkan olaraq da, cəmiyyətin demokratik dəyərləri mənimsəməsi baxımından da Avropanın bir hissəsidir. Təkcə bu fakt prosesin dinamik olacağını söyləməyə əsas verir. Təbii ki, burada da daxili savaş açıb hadisələri uzun müddət idarə etmək, prosesi Suriya ssenarisi üzrə inkişaf etdirmək Rusiyanın marağında ola bilər, amma Ukraynada bu istisna olunur. Demək, Ukaraynadakı mövcud vəziyyətdən uzağagedən nəticələr çıxarmaq missiyası Azərbaycan hakimiyyətinin üzərinə düşür və dəyişikliyin bizdən kənar keçməyəcəyini deməyə ciddi əsaslar yaradır. Rusiyanı aqressivləşdirən, onu təcridə aparan daha bir ciddi məqam, Qərb-Iran yaxınlaşmasıdır. Bu, Rusaiyanın regionda ən ciddi müttəfiqini itirməsinə gətirib çıxara bilər. Hər halda hadisələrin ssenarisi bunu qaçılmaz edir. Birincisi, bu yaxınlaşma Rusiyanın qaz silahına ciddi zərbə deməkdir, ikincisi, Rusiya regionda önəmli silah alıcısını itirməli olacaq ki, bu da iqtisadiyyatı qaz və silah satışından asılı olan ölkə üçün ciddi problemlər yaradacaq. Demək, ediləcək seçim aydındır. Indidən seçim haqqında düşünməli, buna uyğun addımlar atılmalıdır. Hadisələrin gedişi bunu tələb edir.
