Buna səbəb Avropa Məhkəməsinin qərarının icra edilməməsidir
Martın 4-dən 6-dək Avropa Şurası Nazirlər Komitəsində Avropa Məhkəməsinin qərarlarının icra durumu ilə bağlı müzakirələr keçiriləcək. Komitənin müzakirəsinə çıxarılan işlər arasında İntiqam Əliyevin və başqalarının ərizəsi üzrə (Azərbaycan Hüquqşünaslar Forumunun qeydiyyat işi) ilə bağlı Avropa Məhkəməsinin 12 dekabr 2008-ci il tarixli qərarının icra olunmaması ilə bağlı məsələ də var. Bu barədə “Azadlıq”a ərizəçilərdən biri, Hüquq Maarifçiliyi Cəmiyyətinin prezidenti İntiqam Əliyev məlumat verib.
Xatırladaq ki, Azərbaycan Hüquqşünaslarının Forumu (AHF) 24 may 2003-cü il tarixdə bir qrup hüquqşünas – İntiqam Əliyev, Ənnağı Hacıbəyli, Vidadi Mirkamal, Namizəd Səfərov, Əyyub Kərimov, Rəşid Hacılı, Əlövsət Əliyev və başqaları tərəfindən təsis edilib. Təsis sənədləri 23 iyun 2003-cü il tarixdə qurumun dövlət qeydiyyatına alınması üçün Ədliyyə Nazirliyinə təqdim edilib. Həmin dövrdə qüvvədə olan “Hüquqi şəxslərin dövlət qeydiyyatı haqqında” qanunun 9-cu maddəsinə əsasən, dövlət qeydiyyatı orqanı təsisçilərə 10 gün müddətində dövlət qeydiyyatı haqqında şəhadətnamə, yaxud dövlət qeydiyyatına almaqdan imtina barədə yazılı məlumat verməli idi. Lakin Ədliyyə Nazirliyi qanunvericiliyin tələblərini kobud şəkildə pozaraq ictimai birliyin sənədlərini nazirlikdə 7 ay icrasız saxlayıb: təşkilatı nə qeydiyyata alıb, nə də qeydiyyata alınmadan imtina barədə cavab verib. 2004-cü ilin mart ayında ərizəçilər AHF-nin dövlət qeydiyyatına alınması barədə şəhadətnamənin verilməsindən imtinanın qanunsuz sayılması, İnsan hüquqlarının və əsas azadlıqların müdafiəsi haqqında Konvensiyanın 11-ci maddəsinin pozuntusu barədə Yasamal rayon məhkəməsinə şikayət veriblər. Öncə rayon məhkəməsi, onun ardınca isə Bakı Apellyasiya Məhkəməsi və Ali Məhkəmə Ədliyyə Nazirliyinin hərəkətlərinə bəraət qazandıran qərarlar çıxarıblar. Şikayətçilər ölkədaxili müdafiə vasitələrini tükəndirdikdən sonra 2005-ci ilin iyul ayında Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinə şikayət göndəriblər.
Avropa Məhkəməsi 12 dekabr 2008-ci ildə AHF-nin təsisçilərinin bir qrupunun Avropa Konvensiyasının 11-ci maddəsi ilə təminat verilən birləşmək hüququnun pozuntusundan verdiyi şikayətə baxaraq onu təmin edib.
Avropa Məhkəməsinin həmin qərarı əsasında Ali Məhkəmə 29 oktyabr 2009-cu ildə Avropa Məhkəməsinin qərarı əsasında hüquq və azadlıqların pozulması ilə bağlı yeni hallar üzrə icraat qaydasında işə yenidən baxıb. Ali Məhkəmənin Plenumu Ali Məhkəmənin 29 iyun 2005-ci il tarixli qərarının və onunla əlaqədar Apellyasiya Məhkəməsinin 19 aprel 2005-ci il tarixli qətnaməsinin ləğv edilməsi, işə yenidən baxılması üçün onun Bakı Apellyasiya Məhkəməsinə göndərilməsi barədə qərar çıxarıb.
Bakı Apellyasiya Məhkəməsi 24 dekabr 2009-cu ildə apellyasiya şikayətinin qismən təmin edilməsi, Yasamal Rayon Məhkəməsinin 24 yanvar 2005-ci il tarixli qətnaməsinin ləğv edilməsi Azərbaycan Hüquqşünaslar Forumunun qeydiyyatdan keçirilməsi məsələsinə yenidən baxılmasının Azərbaycan Respublikası Ədliyyə Nazirliyinə həvalə edilməsi, iddianın qalan hissədə rədd edilməsi barədə qərar çıxarıb.
Ədliyyə Nazirliyi həmin qərardan apellyasiya şikayəti verməyib və qərar qanuni qüvvəyə minib.
Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinin 12 dekabr 2008-ci il tarixdə qəbul etdiyi qərarının qüvvəyə minməsindən (12 mart 2009-cu il) 5 ildən çox (milli məhkəmənin qətnaməsinin qanuni qüvvəyə minməsindən isə 4 ildən çox) vaxt ötməsinə baxmayaraq Azərbaycan Hüquqşünaslar Forumu dövlət qeydiyyatına alınmayıb. Nəticədə, Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinin qərarı bu günə qədər cra olunmayıb.
Xatırladaq ki, Avropa Məhkəməsi qeydiyyat problemi ilə üzləşən insanların şikayəti əsasında Azərbaycana qarşı Avropa Konvensiyasının 11-ci maddəsinin pozuntusu barədə 4 qərar (Evsiz və məzlum bakılıların ictimai birliyinin, Jurnalist Araşdırmaları İctimai Birliyinin, İnsan və Mühit İctimai Birliyinin və Azərbaycan Hüquqşünasları Forumunun işi) verib. eydiyyatla bağlı daha bir neçə şikayət Avropa Məhkəməsi tərəfindən qəbuledilən sayıldıqdan sonra hökumət ərizəçilərlə danışığa gedərək, onları qeydə almaqla işlərin siyahısından çıxarılmasına nail olub. Hazırda Strasburq Məhkəməsində qanunsuz qeydiyyatla bağlı Azərbaycana qarşı 30-dan çox şikayət var.
Aytən Məmmədova
