«Mərkəzi Bank ötən il İpoteka Fonduna ayırdığı kreditin məbləğini bir neçə dəfə artırmalıdır»
Məhəmməd Talıblı: «İpoteka Fonduna ayrılan vəsait artırılmalı, kreditlərinin verilməsilə bağlı sənədləşdirilmə prosesinə radikal dəyişikliklər edilməlidir»
Azərbaycan Mərkəzi Bankı (AMB) yanında fəaliyyət göstərən Azərbaycan İpoteka Fondunun (AİF) xətti ilə 2013-cü ilin yanvar-noyabr aylarında 96,4 milyon manat həcmində kredit verilib. Bu da 2012-ci ilin müvafiq dövrünün yekunları üzrə maliyyələşdirmənin həcmini 56,7 faiz üstələyir. Trend-in məlumatına görə, bu barədə AMB-nin statistik hesabatında deyilir. AİF noyabr ayı ərzində mənzil alqısının maliyyələşdirilməsinə 10 milyon manat ayırıb, halbuki oktyabrda bu məqsədlər üçün 4,4 milyon manat verilib. AİF-in xətti ilə maliyyələşdirməyə başlanandan ümumilikdə 516,59 milyon manat ipoteka krediti ayrılıb.Hesabata əsasən, 11 ay ərzində bankların əvvəllər ayırdığı kreditlərin yenidən maliyyələşməsinin ümumi həcmi 70 milyon manat təşkil edib. İlin əvvəlindən AİF 47 milyon manat həcmində istiqrazlar yerləşdirib.
AİF-in xətti ilə maliyyələşdirməyə başlanandan ümumilikdə 516,59 milyon manat ipoteka krediti ayrmasına baxmayaraq, Azərbaycanın mənzil bazarında problem hələ də qalmaqdadır. Çünki AİF-in ayırdığı maliyyədən yalnız məhdud kəsim yararlana bilir. Çünki ipoteka kreditləri ilə bağlı istər rəsmi, istərsə də qeyri-rəsmi şərtlər, ödənişlər bu kreditləri yalnız məhdud kəsim üçün əlçatan edir. Digər tərəfdən mənzil bazarındakı qiymətlərin çox yüksək olması orta statistik vətəndaş üçün mənzil alışını imkansız edir. Bundan başqa hökumətin paytaxtdakı söküntü siyasətini hələ davam etdirmək niyyəti mənzil bazarına öz neqativ təsirini göstərməklə yanaşı, evləri sökülənlərin aldıqları kompensasiyaya uyğun olaraq, yenidən həmin ərazidə mənzil sahibi olmasını mümkünsüzlüyə çevrib. Bəs, yaranan situasiyada çıxış yolu nədir? Hansı islahatlar aparılmalıdır ki, Azərbaycan cəmiyyətini narahat edən bir nömrəli sosial məsələ öz həllini tapsın?
İqtisadi Təhlil İnstitunun rəhbəri Məhəmməd Talıblı bildirdi ki, birinci problem dövlət tərəfindən ipoteka kreditləri üçün ayrılan məbləğin özünün yetərli olmamasıdır. M.Talıblı vurğuladı ki, uzun illər dövlət büdcəsindən səmərəsiz, qeyri-şəffaf vəsaitlərin ayrılmasına baxmayaraq, cəmiyyəti düşündürən ipoteka məsələsinə etinasız yanaşılır: «İpoteka kreditləri üçün aryılan vəsaitlərə ehtiyac meyarı böyük olsa da, bu istiqamətə diqqət ayrılmır. Bu baxımdan ölkədə ipoteka kreditləri üçün ayrılan vəsait ehtiyacları simvolik həddə adekvatdır. Ümumiyyətlə Azərbaycanda özəl bankların da ipoteka kreditləri ilə bağlı maliyyə ayırmalarına maraq göstərmir. Ölkədəki 47 özəl bank bu istiqamətdə təşviq olunmur».
Ölkədə artan mənzil ehtiyacları fonunda bu təlabatın yalnız dövlət vəsaitləri hesabına ödənilməyə çalışıldığını deyən M.Talıblı bildirdi ki, ona görə bu sahədə dövlət vəsaitlərinin artırılmasına ehtiyac var. M.Talıblı eyni zamanda ipoteka kreditlərinin verilməsi zamanı sənədləşdirilmə prosesində də radikal dəyişikliklərin edilməli olduğunu düşünür: «Birinci addım kimi ipoteka kreditinin verilməsi zamanı sosail baxımından müdafiəsiz gənc ailələri nəzərə almaqla ilkin ödənişin miqdarını azaltmaq gərəkdir. Eyni izamanda bəzi sosial qrupların güzəştli ipoteka şərtlərindən yararlanmaq imkanları olmalıdır».
M.Talıblı eyni zamanda ipoteka krediti almaq istəyən vətəndaşların mütləq dövlət sektorunda çalışmasının bir şərt kimi irəli sürülməsini də yanlış sayır. Ölkədə ÜDM-in 80 faizinin özəl sektora aid olduğunu deyən M.Talıblı vurğuladı ki, əhalinin əhəmiyyətli hissəsi hazırda özəl sektorda çalışır: «Aylıq ödənişi 80-120 manat aralığında dəyişəcəyi təqdirdə ipoteka kreditlərindən istifadə etmək istəyənlərin sayı arta bilər. Çünki ipoteka kreditlərinin iri ödənişləri gənc ailələri kirayə mənzillərdə qalmağa məcbur edir. Ona görə xarici idarəetməyə verilən vəsaitlərin müəyyən hissəsi bu sosial problemin həllinə yönəlsə daha səmərəli olar».
Xəyal
