«Demokratiyanı Öyrənmə» təşkilatının 9 oktyabr seçkisinə yekun qiyməti
“Demokratiyanı Öyrənmə” Ictimai Birliyi 9 oktyabr 2013-cü ildə keçirilmiş prezident seçkisi ilə bağlı yekun hesabat yayıb. Hesabatda qeyd olunur ki, təşkilat 30 seçki dairəsi üzrə uzunmüddətli müşahidə aparıb, 300 seçki məntəqəsində isə seçki məntəqələrinin açılışı, səsvermə və səslərin sayılması prosesinin müşahidəsini aparıb.
Birlik hesab edir ki, ümumilikdə hakimiyyətin seçkilərin azad və ədalətli keçirilməsi üçün zəruri siyasi iradə nümayiş etdirməməsi, ölkədəki siyasi mühit, demokratik azadlıqların məhdudlaşdırılması, namizədlər üçün qeyri-bərabər təşviqat imkanları, seçki hüquqlarının səmərəli müdafiə mexanizmlərinin olmaması seçki prosesinə əhəmiyyətli dərəcədə mənfi təsir edib. Seçki günü baş verən pozuntuların miqyası və xarakteri 9 oktyabr 2013-cü il prezident seçkisinin Seçki Məcəlləsinin tələblərinə, həmçinin azad, ədalətli və demokratik seçkilər üzrə beynəlxalq standartlara uyğun keçirilməsinə imkan verməyib.
Hesabatda tövsiyələr də yer alır:
1.Əsas insan hüquqları və azadlıqlarına dair qanunvericilik bazası ölkənin qoşulduğu beynəlxalq müqavilələr üzrə öhdəlikləri əsasında təkmilləşdirilməli, xüsusilə sərbəst toplaşmaq, ifadə və birləşmək azadlıqlarına məhdudiyyətlər aradan qaldırılmalı, siyasi partiyalar, media və vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları üçün azad və bərabər fəaliyyət imkanları yaradılmalıdır.
2.Seçki komissiyaları onların obyektivliyinə və qərəzsizliyinə cəmiyyətin və bütün siyasi qüvvələrinin etimadını bərpa edə biləcək yeni prinsiplərlə formalaşdırılmalıdır. Seçki komissiyalarının tərkibi hər hansı siyasi qüvvənin nəzarətinə imkan verməyən, həqiqi balanslaşdırma prinsiplərinə əsaslanan təmsilçilik normaları əsasında müəyyən edilməlidir.
3.Seçkilərin müddəti uzadılmalıdır. Bu, seçki komissiyalarının seçki hərəkətlərini vaxtında və keyfiyyətlə həyata keçirməsi, seçki şikayətlərinin səmərəli araşdırılması və seçkiqabağı təşviqat müddətində namizədlərə bütün ölkə üzrə seçicilərlə birbaşa ünsiyyət imkanı olması, və ictimaiyyətin bütün namizədlər və onların platformaları haqqında əhatəli məlumat almaları üçün mühüm əhəmiyyətlidir.
4.MSK aşağı seçki komissiyaları tərəfindən seçici siyahılarının yenilənməsi işinə nəzarəti gücləndirməlidir və hər il aparılan yenilənmələrin nəticələri barədə hesabatlarla müntəzəm çıxış etməlidir. Digər dövlət qurumlarının açıqladığı məlumatlarla vahid seçicilər siyahısına daxil edilmiş seçicilərin sayı arasındakı uyğunsuzluqlar aradan qaldırılmalıdır.
5.Namizədlərin irəli sürülməsi və qeydiyyatı sadələşdirilməlidir. Namizədliyin müdafiəsi üçün imza toplanması qaydalarına yenidən baxılmalı, seçicilərin birdən artıq namizədi müdafiə üçün imza vermək hüququ olmalıdır. Eyni zamanda namizədlərin qeydiyyat üçün maliyyə depoziti institutundan istifadə imkanı yaradılmalıdır.
6.Namizədliyin dəstəklənməsi üçün seçici imzalarının yoxlanmasının daha etibarlı və şübhə doğurmayan qaydaları müəyyənləşdirilməlidir. Bu prosesdə şəffaflığın və ictimai etimadın artırılması məqsədilə namizədlərin və ya onların nümayəndələrinin iştirakının təmin edilməsi ilə bağlı qanunvericilikdəki qeyri-müəyyənlik aradan qaldırılmalıdır. Maraqlı tərəflərin məlumatlandırılması və prosesdə iştirakının vacibliyi ilə bağlı qaydaların Seçki Məcəlləsində təsbit edilməsi zəruridir. Imzaları yoxlayan işçi qrupunun tərkibi müstəqil şəxslərdən formalaşdırılmalıdır.
7.Seçki Məcəlləsinə namizədlərin seçkiqabağı təşviqat üçün ödənişsiz efir vaxtından birgə və fərdi istifadə qaydaları aydın şəkildə göstərilməlidir. Namizədlərin pulsuz efir vaxtından sərbəst istifadə, öz platformalarını məqbul saydıqları formalarda təqdim etmək imkanları olmalıdır.
8.Seçki Məcəlləsinə və “Sərbəst toplaşmaq azadlığı” haqqında qanuna seçkilər dövründə sərbəst toplaşmaq azadlığına təminatların, inzibati orqanlarının bu sahədə vəzifələrinin daha da konkretləşdirilməsini nəzərdə tutan müddəalar əlavə olunmalıdır. Inzibati orqanları və seçki komissiyalarını məlumatlandırmaqla seçicilərlə görüş üçün həm namizədlər, həm də seçicilər üçün məqbul olan yerləri sərbəst müəyyənləşdirmək imkanları olmalıdır. Icra hakimiyyətləri tərəfindən seçicilərlə görüş yerlərinin müəyyən edilməsi praktikasından imtina edilməlidir.
9.Seçki şikayəti institutu təkmilləşdirilməlidir. Ekspert qrupunun tərkibinin müstəqil və peşəkar hüquqşünaslardan təşkil edilməsi və ekspert qrupunun müstəqilliyinin təmin edilməsi bu istiqamətdə ilk tədbir olmalıdır. Seçki şikayətlərinin məhkəmə araşdırmasının obyektivliyi təmin edilməlidir.
10.Seçki günü, xüsusilə səsvermə, səslərin sayılması və protokollaşdırılması mərhələləri üzrə əksər proseduraların səsvermənin nəticələrinə təsir göstərən pozuntularla keçirilməsi praktikasına son qoyulmalıdır.
11.Dövlət orqanlarının seçkilərə müdaxiləsinin qarşısının alınması üçün siyasi iradə nümayiş etdirilməli, seçki hüquq pozuntusu törətmiş bütün şəxslər məsuliyyətə cəlb edilməlidir. Seçki pozuntularına görə sanksiyalar sərtləşdirilməlidir.
