Separatizm və mif yaratma ustadı…
Heydər Əliyevin “KQB” fəaliyyətini diqqətlə nəzərdən keçirəndə müstəqil Azərbaycanda ona, onun qurduğu sistemə qarşı duran müxalifətçilərə “afərin” deməkdən başqa əlac qalmır. Onun bioqrafiyası arayış verir ki, Heydər Əliyev təkcə siyasətçi olmayıb, amansız dağıdıcı “silaha” sahib insan olub və bu silah daha çox ölkədaxili rəqiblərinə, onu bəyəməyənlərə qarşı tətbiq edilib. Onun “silahı” nədir? Əlbəttə ki, peşəsi, “KQB”də birbaşa məşğul olduğu iş. Biz o işlərdən bəzilərini açıqlayacağıq.
Heydər Əliyevin ritorikasında “separatizm, Azərbaycanı parçalayırdılar” sözlərinə onu dinləyən hər kəs şahiddir. Bu gün siyasi tərəfi olmayan sadəlövhdən belə soruşsanız ki, Heydər Əliyevin xidməti nədir, deyər, ölkəni parçalanmaqdan, separatizmdən qurtardı.
Onun müxalifləri hələ lap qədimdən, deyəndə ki, qardaşlar, bacılar, o separatizmlərin arxasında elə Heydər Əliyev özü dayanıb, buna inanan az olur. Fəqət, Heydər Əliyevin keçdiyi ömür yolunu izləyəndə yaxın tariximizin “separatizm” hadisələrinə rəsmi təqdimatdakı kimi baxmağa kifayət qədər əngəl yaranır.
Heç kim udutmayıb ki, Heydər Əliyevin hakimiyyətə gəlməsinə, hakimiyyətdə möhkəmlənməsinə bu separatizm olayları kömək edib. Yeri gəlmişkən, Türkiyənin Azərbaycandakı səfirliyinin diplomatı olmuş Turqut Ərin “Azadlıqdan tiranlığa” kitabında SSRI “KQB”nin tərtib etdiyi arayışa əsasən iddia olunur ki, siyasi revanşını təmin etmək üçün Heydər Əliyev Dağlıq Qarabağ və Bakıda millətlərarası konfliktin qızışdırılması, separatizmin körüklənməsi üçün əmək sərf edib. Burada mütləq bir incə məqam var, Heydər Əliyev barəsində ən kəskin fikir belə, onu deməyə əsas verməməlidir ki, o olmasaydı, ölkədə separatizm də olmazdı. Xeyr, belə meylli adamlar şübhəsiz var, sadəcə, bu işin peşəkarı onları “oyuna” çəkərək, səhnə yarada bilib və öz siyasi hakimiyyətini qüvvətləndirməklə, paradoksal olsa da, cəmiyyəti zəiflədib. Gəlin, ehtimalları dayandıraq, faktlara üz tutaq.
Heydər Əliyevin Naxçıvan “KQB”dəki iş dövrü 50-ci ilədəkdir. Onun bu dövrü barədə lap az məlumatlar var. Həmin müddətdə diqqətçəkən fakt Heydər Əliyevin “separatizmə” dəstək olmasıdır. Söhbət hansı separatizmdən gedir?
Heydər Əliyevin Naxçıvan “KQB”də (o zaman NKVD) işə başlaması dövrü Iranda sovet siyasətinin aktivləşmə vaxtına təsadüf edirdi. 1944-cü ilin mayında SSRI hökuməti “Cənubi Azərbaycan əhalisinə mədəni və iqtisadi yardımın gücləndirilməsi tədbirləri haqqında” məsələni müzakirə edir və ora 620-dən çox mütəxəssis göndərilir. “Düşmən təxribatçı ünsürləri neytrallaşdırmaq məqsədilə agentura kəşfiyyat işinin genişləndirilməsi” də bu dövrə təsadüf edir.
MTN-nin dərc etdiyi kitab (“Heydər Əliyev və təhlükəsizlik xidməti orqanları”) da şahidlik edir ki, həmin vaxt Iran hesabına sərhədlərini genişləndirmək niyyətinə düşən SSRI Şimali Iranda Azərbaycan əhalisinin etiraz mitinqləri və yürüşlərinin təşkilini, Iranın şəhər və kəndlərinə agentlərin cəlb olunmasını da Azərbaycan Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinin fəaliyyət sahəsinə aid etmişdi. Belə bir vaxtda Heydər Əliyev Naxçıvan XDTK-də Iranla bağlı istiqamətdə kuratorluq edib.
Kuratorun qarşısında “Cənubi Azərbaycan və Şimali Iranın digər ərazilərində separatçılıq hərəkətlərinin təşkili üzrə tədbirlər haqqında” vəzifə öhdəliyi də olub. Bu isə təxəyyül məhsulu deyil. Ümumittifaq Kommunist partiyası siyasi bürosu 1945-ci ilin 6 iyununda belə qərar qəbul edib.
MTN-nin dərc etdiyi kitabda, eləcə də araşdırdığımız açıq mənbələrdə Heydər Əliyevin Iranla bağlı nə iş görməsi haqda xəsisliklə məlumat verilir. Təxminən bir cümlə: “Naxçıvan XDTK-də Iranla bağlı istiqamətə kuratorluq edən Heydər Əliyev bu və ya başqa şəkildə sovet xüsusi əməliyyatçılarının və əks-kəşfiyyat mühafizəsində iştirak edirdi”.
***
1950-ci ildə Heydər Əliyev Leninqradda keçdiyi il yarımlıq kursdan sonra qısa müddətə Naxçıvana qayıdır, sonra isə baş leytenant rütbəsilə Bakıya işə cəlb olunur. Elə həmin ildə “KQB”də 2-ci şöbədə bölmə rəisi təyin edilir. 1953-cü ildə o artıq şöbə rəisi olur. 1955-ci ildə isə bu vəzifədən uzaqlaşdırılır, daha aşağı vəzifəyə salınır. Heydər Əliyevin öz izahına görə, bu, oradakı ambisiyalı şəxslərin paxıllıqdan törətdiyi plan olub. Məncə, bu məqam da tariximizin çox qaranlıq səhifələrindəndir. Çünki biz Heydər Əliyevi vəzifədə aşağı salan adamların fikrini eşitmək imkanında deylik.
Xülasə, 1958-ci ildə artıq Heydər Əliyevin əlində bütün əks-kəşfiyyat strukturlarına hökm etmək səlahiyyəti olur. Və onun müəllifliyilə yazılan, “Azadlıq”ın ötən sayında adları çəkilən məxfi əməliyyatlar bu dövlərə və ondan sonraya təsadüf edir.
Kitabda yazılıb ki, Əliyevin bilavasitə rəhbərliyi altında ondan çox əcəbi diplomatın qeyri-qanuni fəaliyyəti müəyyənləşib və SSRI Xarici Işlər Nazirliyinin əmrilə o şəxslər “persona non qrata” (arzuolunmaz şəxslər) elan edilib.
***
Heydər Əliyevin çekist kimi özəlliyi həm də onun “xüsusi əfsanə” yaratmaq bacarığı olub. Bu əfsanələr agentlər üçün düşünülürmüş, yəqin, indi də belədir. Bu faktı keçmiş “KQB” şefi Ziya Yusifzadə də bir müsahibəsində vurğulayıb. Bu məqamda mərhum jurnalist Elmar Hüseynovun Heydər Əliyevi “mif yaratma ustadı” adlandırmasını yada salıb, barmağını dişləməyə bilmirsən. Məqalənin tonunu bir az yüngülləşdirmək üçün Elmardan iqtibas verək: “Heydər Əliyev sağlamlığı ilə bağlı həmişə mif yaradıb. Miflərin biri o, hakimiyyətə gələnə qədər idi, deyirdilər ki, qoca kişidir, sağlamlığı da yerində deyil, imkan verin, bir az işləyib Azərbaycanı sahmana salsın, ondan sonra kim nə edər, edər. Sağlamlıqla bağlı ikici mif Heydər Əliyev hakimiyyətə yiyələnəndən sonra dövriyyəyə buraxıldı: Heydər Əliyev heç vaxt xəstələnməyib, iynə belə vurdurmayıb, xüsusi yoqa ilə məşğuldu və s”.
***
Heydər Əliyevin rəhbərlik etdiyi məxfi əməliyyatlardan biri və onun karyerasına əhəmiyyətli təsir edən “Duqlas” əməliyyatı olub. 1958-ci ilin sonlarında Ağcabədi tərəfdə “Duqlas S-16″ təyyarəsi vurulur. Təyyarədən enən 9 nəfər amerikalı axtarılıb tapılır və onlarla şəxsən Heydər Əliyev söhbət aparıb, nələrisə əldə edir.
“Naturalist” adlı əməliyyat da maraqlıdır. “Naturalist” 1942-1945-ci ildə Hitlerin qərargahında işləmiş adamdı. Onun əsas vəzifəsi Almaniyanın satelleti olan ölkələrin hərbi-texniki və hərbi-iqtisadi potensialını öyrənmək, onları təhlil edib ümumiləşdirmək imiş. Bunun üçün o, bir çox Şərq, Qərb ölkələrində, eləcə də SSRI-də olub.
***
“Naturalist” Bakıya səfərini 1964-cü ildə turist kimi reallaşdırır. Onun “ram edilməsi” Heydər Əliyevə tapşırılır və o, bunu bacarır. “Naturalist” əməkdaşlığa cəlb edildikdən sonra Heydər Əliyev iki dəfə Almaniyaya ezamiyyətə də gedir. Görünür, bu əməliyyatın uğuru onun DTK-ya sədr gətirilməsini şərtləndirir.
Bunlardan başqa Heydər Əliyev 50-60-cı illərdə “Duel”, “Axito”, “Izuver” kimi məxfi əməliyyatlara da rəhbərlik edib. Onların hamısı Türkiyə, Iran, Almaniya xüsusi xidmət orqanlarının agentlərinin ələ alınıb öz dövlətinə qarşı işlədilməsindən ibarətdir.
***
Qayıdaq məqaləmizin lap əvvəlinə, o yerə ki, biz Heydər Əliyevə qarşı dayanan insanlara qəhrəmanlıqlarına görə təşəkkür etməyi vacib saydıq. Indi özünüz düşünün, SSRI kimi azman dövlətə, ABŞ, Almaniya kimi qüdrətli dövlət agent yollayır və onlar Heydər Əliyevin tələsinə düşür. Bəziləri nəinki tələyə düşür, hətta “KQB”yə işlədilir. Belə bir bacarıqlı (təəssüflə qeyd edilməlidir ki, daha çox xalqa qarşı istifadə edilən bacarıq) şəxsin müxalifəti olmaq asan işdirmi?
Nəzərə alınmalıdır ki, bu gün də əslində, iş başında Heydər Əliyevdir, onun ideyalarıdır. Müxalifətə də siyasi təsisatdan daha çox əks-kəşfiyyat predmeti kimi yanaşılır, ona qarşı miflər, separatizm metodları şiddətlə tətbiq olunur. Buna görə könlünü müxalifətçiliyə verən xüsusən gənc siyasətçilər qarşı tərəfi yaxşı tanımalı, həvəskarlıqdan qaçmalı, daha çox öz üzərlərində işləməlidir.
Natiq Güləhmədoğlu
