Elçin Abdullayev: “Müstəqil QHT-lərin olmaması korrupsiyanın artmasına, avtoritarizmin güclənməsinə yol açacaq”
Hökumət QHT-lərin fəaliyyətini tənzimləyən qanunlara son dövrlərdə etdiyi mürtəce dəyişikliklərlə müstəqil təşkilatları çökdürməyə çalışır. Çünki son illərdə qanunvericiliyə bu istiqamətdə edilən dəyişikliklər QHT-lərin dövlətdən asılılığını artırır, onların fəaliyyət dairəsini daraldır. Üstəlik, qanunvericiliyin sərtləşdirilməsilə yanaşı, vətəndaş cəmiyyəti institutları təmsilçilərinin həbsi də bu sahədə vəziyyətin getdikcə pisləşdiyindən xəbər verir. QHT təmsilçilərindən biri, “Demokratik Təsisatlar və İnsan Hüquqları” İctimai Birliyinin sədri Elçin Abdullayevin bu mövzu ilə bağlı fikirlərini öyrəndik:
– Sizcə, son vaxtlar QHT-lərə qarşı təzyiqlər, o cümlədən Anar Məmmədlinin həbsi, qanunvericiliyə edilən dəyişikliklər nədən xəbər verir?
– Doğrudan da Anar Məmmədlinin həbsi və qanunvericiliyə edilən əlavə və dəyişikliklər ciddi narahatlıq yaradır. Anar Məmmədli Azərbaycan vətəndaş cəmiyyətinin beynəlxalq səviyyədə tanınmiş üzvüdür. Hesab edirəm ki, QHT-lərlə bağlı qanunlara edilən mürtəce dəyişikliklər siyasi qərardır. Lakin bu siyasi qərarın verilməsi həm hüquqi, həm də beynəlxalq əhəmiyyəti baxımından ən çox hakimiyyətin özü üçün təhlükəlidir. Seçkidən sonra siyasi proseslər səngidiyi bir məqamda hakimiyyətin bu cür ziddiyyətli qərarlarının səbəbi başadüşülən deyil. Hökumət bir tərəfdən bu qərarlarla təzyiqləri artırmaq istəyir, digər tərəfdən də yerli və beynəlxalq səviyyədə narazılığa yol açırlar. Hazırda ABŞ-ın, Avropanın güc dövlətlərinin, Avropa İttifaqının demokratiya və insan hüquqlarına qarşı həssaslığının artdığı bir vaxtda belə qərarların verilməsi təzyiqlərin artırılmasından daha çox ictimai narazılığa və beynəlxalq narahatlığa zəmin yaradır. Düşünürəm ki, hakmiyyətdə kifayət qədər ağıllı insanlar var ki, bu dövrdə bunun ziyanlı olduğunu başa düşür.
– Qanunlara təklif edilən bu dəyişikliklər QHT-lərə nə vəd edir?
– Bu dəyişkiliyin qəbul edilməsi müvafiq icra orqanlarının təsir imkanlarının artırılmasına və QHT-lərin asılılığına, onların sərbəst fəaliyyətinin məhdudlaşdırılmasına və müstəqil QHT-lərin fəaliyyətinin dayandırılmasına gətirib çıxara bilər. Digər tərəfdən, yeni maddələr və adekvat olmayan cərimələrin tətbiqi qanunun siyasi sifariş olmasından xəbər verir. Qanunda göstərilən bəzi maddələrin redaksiyası digər maddələr və beynəlxalq hüquqi normativ sənədlərlə ziddiyyət təşkil edir, həm də tam siyasi xarakter daşıyır. Məsələn, qanunun 10.5-ci maddəsinə görə, QHT-lərin icra orqanları tərəfindən təşkilatın üzvlərinin hüquqlarının pozulmasına və birləşmə hüququnun həyata keçirilməsi üçün maneələrin yaradılmasına yol verilməməlidir. QHT üzvləri ilə təşkilat arasında yaranan mübahisələr məhkəmə qaydasında həll olunur. Məhkəmə tərəfindən işə baxılarkən təşkilat üzvlərinin hüquqlarının pozulduğu və birləşmə hüququnun həyata keçirilməsi üçün maneələrin yaradıldığı müəyyən edildikdə, təşkilat üzvlərinin iddia ərizəsi əsasında QHT-nin fəaliyyəti məhkəmə qərarı ilə bu Qanunun 31.3-cü maddəsində nəzərdə tutulmuş müddətə dayandırıla bilər. Hər kəs bilir ki, QHT-lər qanunla kollegial idarə olunan qurumdur. Bu maddəni şərh etsək görərik ki, 100 üzvdən biri QHT-nin qeydiyyatının ləğvini istəsə, təşkilat bağlana bilər. Bu da digər 99 nəfər üzvün birləşmək hüququnun pozulmasıdır. Həmçinin İnsan hüquqları və əsas azadlıqların müdafiəsi haqqında Avropa Konvensiyasının 11-ci maddəsilə təminat verilən yığıncaqlar və birləşmək azadlığının pozuntusudur. Qəbul edilən qaydalara görə, qanunların qəbulu Konvensiya ilə ziddiyyət təşkil etməməlidir. Digər tərəfdən, Milli Məclisin dekabrın 17-də qəbul etdiyi, QHT-lərin fəaliyyətini məhdudlaşdıran əlavə və dəyişikliklər prezidentin “Qeyri-hökumət təşkilatlarına dövlət dəstəyi Konsepsiyasının təsdiq edilməsi haqqında” 27 iyul 2007-ci il tarixli sərəncamı, İnsan hüquqlarının müdafiəsi üzrə Milli Fəaliyyət Planının təsdiqi haqqında sərəncamı ilə ziddiyyət təşkil edir. Həmçinin, bu maddələr Azərbaycanın qoşuluduğu “Açıq Hökumət Təşəbbüsü” və Avropa İttifaqının “Şərq Tərəfdaşlığı” təşəbbüsünə də zidddir.
– Qanun artıq imzalanmaq mərhələsindədir. Bu qanunun qüvvəyə minməsi QHT-lərə hansı problemləri yaradacaq?
– Cəmiyyətin demokratikləşməsi və açıq cəmiyyətin formalaşmasının əsas istiqamətini təmin edən QHT-lərin fəaliyyətinin qanunla məhdudlaşdırılması ictimai imkanların və ictimai nəzarət sistemlərinin zəifləməsinə xidmət edəcək. Bu qanunun qəbulu ilə QHT-nin fəaliyyəti “çərçivəli” olacaq. Əks halda, təşkilatın qeydiyyatının ləğvi təhlükəsi yaranacaq. Digər tərəfdən, müstəqil QHT-lərin fəaliyyətinin olmaması yaxşı idarəçilik, iqtisadi inkişafı təşviq etmək, demokratiya, qanunun aliliyi, insan hüquqlarına və əsas azadlıqlara hörmət, bazar iqtisadiyyatı və davamlı inkişaf kimi təminatları da şübhə altına alacaq. Bu isə özlüyündə korrupsiya hallarının çoxalmasına, insan hüquqlarının pozulması hallarının kütləvi şəkildə artmasına və avtoritarizmin güclənməsinə yol açacaq.
Aytən
