Gülənçilərlə qarşıdurmada Türkiyə hökuməti «içqanama» yaşadı
ABŞ səfiri deyib ki, bir imperatorluğun çöküşünün şahidi olacağıq. Onun bu açıqlaması Türkiyədə səs küy yaradıb, Ərdoğan “Həddini bil” cavabı verib. Amma bu başlanğıcdırmı, sondurmu? Yaxud da ABŞ səfiri təkcə ABŞ-ın sözçüsüdürmü? Maraqlı məqam odur ki, Türkiyədə hakimiyyətdaxili münasibətlər uzun zamandır gərgindir.
Bu gərginliyin ortaya çıxdığı ilk səbəb barədə də yazacağıq. Amma indiki durum haqqında mütləq və mütləq qeyd edilməlidir ki, rəsmi Ankara seçki uğurları ilə davranmağı bacarmadı. Bu da ona gətirib çıxardı ki, kənar və hatta daxildəki “kənar” qüvvələr bu boşluqları asanca gördülər və elə müdaxilə etdilər ki, xalq hakimiyyəti dövlət aparatı kimi xarizmatik olmadı. Ərdoğan hər zaman yaxşı işləyən, amma dövlətə qarşı olan hökumətin başçısı kimi xarakterizə olundu.
İlk narazılıq nə vaxt yarandı?
Əhməd Nejdət Sezərin zamanı doldu və Türkkiyə növbəti prezidentini müzakirə edirdi. Abdulla Gül iddia ortaya qoymuşdu, MHP və CHP buna qarşı çıxırdı. Amma sonra məlum oldu ki, Gülün prezident olmasını Ərdoğan da arzulamırmış. Bunun motivini biz sonra bildik, amma 2007-ci ilin aprelindən avqustuna kimi bu müzakirələr davam və davam edirdi. Nəhayət, 28 avqustda Gül Türkiyə prezidenti oldu. Bundan sonra bir neçə dəfə Adulla Güllə Ərdoğan arasındaki fikir ayrılıqları mediaya sızdı. Qərbin nüfuzlu qəzetləri isə bu olayı belə şərh edirdilər: “Gül və Ərdoğan qarşılaşmasında nurçu camaat Gülün tərəfində olur”. Bu analizin sonradan da çox doğru olduğu meydana çıxdı. Gül isə hesab edirdi ki, onun 58-ci hökumətin başçısı kimi istefa verib Ərdoğana yol açması AKP sədri tərəfindən düzgün qiymətləndirilməyib. Bu polemikalar gizlin və açıq şəkildə davam etdi. Türkiyə siyasətinin ilk qırılma nöqtəsinə yaxınlaşdıqca, biz Ərdoğanın nurçu camaatının təpkisinə səbəb olan addımlarını da görəcəyik.
Mavi Mərmərədə hər şey aydınlaşdı
Belə bir məlumat gəzirdi ki, məhşur “Mavi Mərmərə” (Qəzzaya humanitar yardım aparan beynəlxalq ekipajlı türk gəmisinin Israil tərəfindən tutulması) olayları Gülən camaatı ilə Ərdoğan arasında ilk ciddi konfrontasiya oldu. Təbii ki, bunun başında Gülən özü şəxsən durduğu üçün. Iddia edilir ki, gəmidə olan bütün videogörüntü cihazları israillilər tərəfindən məhv edilir. Yalnız Fətullah Gülənə bağlı “Cihan” xəbər agentliyinin kamerası olayları sona kimi qeydə ala bilir. Bu kameralar həm də Pensilivaniyadaki hocaya canlı bilgilər verib. Nəhayətdə, BMT Ərdoğan hökumətindən lazımı sübutlar istəyəndə, baş nazir videogörüntülər üçün Fətullah Gülənin razılığını ala bilmir. Bununla da Ərdoğan “3 günə hər şeyi sübut edəcəm” bəyanatının arxasında dura bilmir. O zaman “Hoca niyə Israilə arxa çıxdı?” sualları da az dolaşmırdı. Ərdoğanın bu olaydan sonra Gülən camaatı ilə ciddi konfrontasiyasının başlandığı bilinir.
Cümhuriyyət bayramında “ikibaşlı idarəetmə”
2012-ci ilin Cümhuriyyət bayramında Ankarada polislə CHP yürüşçüləri arasında ciddi bir problem yaşandı. Bu zaman polisin gözyaşardıcı qazdan istifadə etdiyi barədə faktlar da xeyli idi. Yürüşün önündə CHP lideri Kamal Klıcdaroğlu gedirdi. Amma qəflətən gələn bir əmrlə polis barrikadaları götürdü və yürüşçülər irəlilədilər. Həmin günün axşamı saytlarda bu tapşırığın polisə prezident Abdulla Güldən gəldiyi barədə məlumatlar yayıldı. Xəbərlərə olan analizlər belə idi ki, Ərdoğan qurduran barrikadaları Gül qaldırıb. Amma səfər ərəfəsində olan Ərdoğan hava limanında belə bir açılama verdi: “Hökümətin bir başı var, iki başı yoxdur, bütün tapşırıqları da o bir baş verir”. Bu açıqlamadan sonra bir növ qarşı tərəf susdurulmuş sayıldı. Ərdoğan həm də partiyasının sonuncu qurultayında demək olar ki, qurucu üzvlərdən heç kimin adını çəkmədi. Abdulla Gülün adının baş hərfini belə xatırlamadı. Bu isə vəziyyətin nə qədər kritik olduğunun göstəricisi idi.
Gəzi parkı və Mossad şefinin izahatı
Bu hadisələrlə dolayı əlaqələrini tapmaq bəlkədə mümkündür. Amma xronikanın özü belə müəyyən nəticəyə gəlməyə əsas verir. Istanbuldaki Gəzi olaylarından sonra Mossad (Israilin rəsmi kəşfiyyat orqanı) şefinin Ankaraya gələrək bu olaylarda əllərinin olmadığını sübut etmək istəməsi artıq hər şeyə aydınlıq gətirirdi. Ərdoğanı Suriyaya çəkən qüvvə ona nail ola bilmədiyi halda, indi müharibəni Istanbulda, sonra da bütün Türkiyədə davam etdirirdi. Bu versiyanı təsdiqləyən bir məlumata isə şəxsən malikəm. Istanbulda və Ankaradaki olayları yaxından izləyən dostumuz olan bir jurnalist mənə belə bir mesaj yazdı: “Seymur, indi durum çox fərqlidir, hadisələr başqa istiqamət aldı, meydandakıları kimsə tanımır”. Bu adam qatı antiƏrdoğançıdır. Amma özü də etitaf etdi ki, meydanda ilk günlər olan insanlar artıq çəkilib və mənşəyi məlum olmayan güclər ortaya çıxıb.
Sonuncu zərbə, yoxsa iç qanaması
Nəhayət, biz artıq bu savaşın Türkiyə hökumətində bir iç qanaması effektli olay olduğunu görürük. Bu cür olayları Italiya siyasətində görmək olardı. Amma partiyalar daxilində yox, partiyalar arasında. Məsələn, Berluskoni Roman Prodi hökumətini ədliyyə nazirini yıxmaqla sıradan çıxardı. Bu olaylar isə elə Ərdoğan hökumətə gəlməzdən qabaq Türkiyədə yaşanan koalisiya hökumətinin çöküşünə də bənzəyir. Məlum olur ki, bu bir monolit hakimiyyət deyilmiş konsorsium imiş, indi isə bu konsorsium çökməkdədir. Ərdoğan istefa verəcəkmi? Bu suala cavab vermək çətindir. Amma onu demək olar ki, Türkiyə uzun sürən istiqrardan sonra növbəti siyasi dalğalanmaya qədəm qoyacaq.
Kılıcdaroğlu şanssızdır…
Yeni hökumətin başında CHP-nin indiki liderini görənlər demək olar ki, azdır. Bu kim ola bilər? Suallara cavab üçün üç mümkün variantda üç ad çəkmək olar. Ərdoğan istefa verməkdən özünü qoruya bilsə və növbədənkənar deyil, növbəti seçkiyə gedə bilsə, professor Numan Kurtulmuşun başçılığı ilə yeni hökumət qurula bilər. Başqa variantlara isə Məhərrəm Inci (CHP Yalova millət vəkili) və Şişli Bələdiyyə başqanı Mustafa Sarıgül daha şanslı görünürlər. Amma burada AKP daha şanslı görünür ona görə ki, Türkiyədə hər zaman sağ mərkəzin böyük səsi vardır. Bir ehtimal da Gülən camaatı AKP dən böyük bir fraksiya ilə ayrılıb öz partiyasını qurmasıdır. Bu isə yeni hökumətin böyük ehtimalla koalisyon olacağını deməyə əsas verir.
Seymur Həzi
