Bu məqam rəsmi Bakının qonşuları ilə münasibətlərini gərginləşdirəcəkmi?
Israil Silah Ixracatı və Əməkdaşlıq Departamenti xarici ölkələrə silah satışı ilə bağlı göstəriciləri açıqlayıb. Departamentin direktoru Şmay Avieli deyib ki, 2012-ci ildə Israil xarici ölkələrə 7,47 milyard dollar dəyərində silah və sursat satıb. Bununla da Israil dünyada 10 əsas silah ixracatçısı olan ölkələr sırasına düşüb, bəzi silah növlərinin satışı üzrə isə ilk beşlikdə qərarlaşıb.
Israil 2003-cü illə müqayisədə silah ixracını 2 dəfədən çox artırmağa nail olub. Ölkədə istehsal edilən silahların 71 faizi xaricə satılır. Israil silah bazarının əsas müştəriləri isə Asiya-Sakit okean hövzəsi ölkələridir. Israil silah satışı ilə bağlı ən böyük müqavilələri Azərbaycan, Hindistan, ABŞ, Kanada, bəzi Afrika və Latın Amerikası ölkələri ilə bağlayıb. Israilin silah satışının 49 faizini radar, raket və hava müdafiəsi sistemləri, 10 faizini hərbi dəniz qüvvələri üçün silahlar, qalan hissəsini isə peyk, müşahidə və kəşfiyyat sistemləri, kommunikasiya avadanlıqları təşkil edir. Pilotsuz təyyarələr ixracatda 3 faiz paya malikdir. Hazırda Israil dünyada ABŞ-dan sonra əsas pilotsuz təyyarə ixracatçısıdır. Ş.Avieli bildirib ki, gələcəkdə Türkiyə və Rusiyanın Israil silahlarının əsas müştərilərə çevriləcəyinə inanırlar(Lent.az).ÿ
Göründüyü kimi, hazırda Israilin silah-sursat satışında əsas müştərisi Azərbaycandır. Israillə münasibətləri heç də xoş olmayan qonşu ölkələrin – Türkiyə və Iranın bu məqamı birmənalı qarşılamadığı məlumdur. Hətta bu məsələ son illər Rusiya-Azərbaycan münasibətlərin soyuqlaşmasının əsas səbəblərindən biri kimi də göstərilirdi. Maraqlıdır, bu rəsmi açıqlamadan sonra Azərbaycanın adıçəkilən ölkələrlə münasibətlərində növbəti gərginlik yaşana bilərmi?
“Atlas” Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri, analitik Elxan Şahinoğlunun sözlərinə görə, bu məqam həqiqətən də Azərbaycanla bəzi ölkələr arasında müəyyən problemlər yaratmışdı. Amma ekspert hesab edir ki, son vaxtlar Azərbaycan hökuməti bu istiqamətdə daha ehtiyatlı siyasət yürütməyə başlayıb: “Məsələn, bir ölkə müstəqilliyini qorumaq üçün alternativ variantlara üz tutur ki, bir yol qapananda başqa yoldan istifadə olunsun. Silah alğı-satqısı da buna bənzəyir. Azərbaycan müxtəlif ölkələrdən silah alır. Rəsmi Bakının Israildən silah alması əvvəl Türkiyəni və Rusiyanı qıcıqlandırırdı. Bu ölkələrin hər birinin öz maraqları var. Rusiya istəyir ki, Azərbaycan silahı ondan alsın. Çünki Rusiyanın silah sənayesi geniş inkişaf edib, böyük silah bazarı var. Türkiyə də Israillə gərgin münasibətlərdə olduğuna görə Azərbaycanın bu ölkə ilə hərbi əməkdaşlığına, silah alğı-satqısına ehtiyatla yanaşırdı, bununla bağlı rəsmi Bakıya müəyyən ismarıclar da göndərmişdi. Indi durum müəyyən qədər dəyişib. Azərbaycan hakimiyyəti bu istiqamətdə siyasətini balanslaşdırıb. NATO ölkələrinin Azərbaycana və Ermənistana qarşı qeyri-rəsmi embarqosu var ki, Qarabağ münaqişəsinə görə bu iki ölkəyə silah satmaq olmaz. Azərbaycan da Qərb ölkələrindən ala bilmədiyi silahları məhz Israildən alır. Israilin silahları olduqca müasirdir. Amma indi Azərbaycan Israillə yanaşı, Rusiya və Türkiyə ilə də bu istiqamətdə hərbi əməkdaşlığı genişləndirib. Yəni Azərbaycan hakimiyyəti son vaxtlar ehtiyatlı siyasət yürüdür”.
Gültəkin
