ABŞ prezidentliyinə namizədlərin sonuncu debatı keçirildi; Obama Romnini bu dəfə də qabaqladı
ABŞ prezidentliyinə namizədlərin Florida ştatının Boka Reyton şəhərindəki, Lin Universitetində keçirilən üçüncü və sonuncu debatında hazırkı prezident Barak Obamanın qalib gələcəyini mətbuat, ekspert və müşahidəçilərin əksəriyyəti proqnozlaşdırmışdı. Onlar bu mənada iki faktoru əsas götürürdülər:Obamanın natiqlik qüdrətini və onun xarici siyasət və milli təhlükəsizlik məsələlərində daha çox məlumatlılığını.
Barak Obama bu proqnozları “CNN” telekanalının rəy sorğusuna görə 48% – 40% hesabı ilə doğrultdu. “CBS” telekanalının aparıcısı Bob Şefferin idarə etdiyi debatın formatı dəyirmi masa idi. Lakin masanın dəyirmi olması debatın kəskinliyini qətiyyən azaltmamışdı.
“Nə qədərki, mən prezidentəm…”
İran barədə məsələ müzakirə olunarkən respublikaçı Romni əsas zərbəni İranın qarşıdan gələn dörd ildə nüvə silahına malik ola biləcəyi ehtimalına tuşladı. O, İrana qarşı sanksiyaların sərtləşdirilməsi məsələsində, Obamanı dəstəklədiyini desə də, iddia edirdi ki, bu sanksiyalar çoxdan tətbiq olunmalıydı. Obama bu iddiaya emosional baxımdan çox uğurlu bir cavab verdi:“Nə qədər ki, mən prezidentəm İran nüvə silahı əldə edə bilməyəcək”.
Mit Romninin İran məsələsində Barak Obamaya qarşı ağır silahı hazırkı prezidentin İranda prezident seçkilərinin ardınca baş verən “Yaşıl İnqilaba” kifayət qədər dəstək verməməsi barədə iddia idi. Obama bu iddiaya ümumiyyətlə cavab vermədi və “CNN”nin canlı yayımında, ekranın dibindəki indikator tərəddüd edən seçicilər üçün bu məsələnin o qədər mühüm olmadığını göstərirdi.
Bu məqamda, müşahidəçilərin fikrincə, Mit Romni uğursuz bir bəyanat verdi. O, dedi ki, İsraili xəritədən silməyi vəd etmiş İran prezidenti Mahmud Əhmadinejadı “soyqırımı məhkəməsinə” vermək lazımdır. Debatı izləyən ekspertlər isə bildirirlər ki, kimi isə məhkəməyə yalnız onun əməllərinə görə vermək olar, sözlərinə görə yox.
İsrailin yanında, yoxsa İsraillə birlikdə
Debatın İsrailə aid hissəsi əslində İran mövzusunun davamı idi. Obama İranın İsrailə qarşı mümkün təcavüzü təqdirində ABŞ-ın birmənalı şəkildə İsrailin yanında olacağını bildirdi. Mit Romni bir az da irəli gedərək, ABŞ-ın hərbi mənada İsraili dəstəkləyəcəyini söylədi. Lakin Romninin bu güclü bəyanatına Barak Obama səriştəli natiq kimi cavab verdi. O, bildirdi ki, prezidentliyə namizəd kimi İsrailə səfər edərkən fond toplama ilə məşğul olmayıb, bunun əvəzində “Soyqırımı Muzeyinə” baş çəkib.
Əsəd getməlidir. Lakin kim gələcək?…
Hər iki namizəd Bəşər Əsədin hakimiyyətdən getməsinə tərəfdar olduqları barədə bəyanat verdilər. Lakin başlıca fikir ayrılığı, Suriya müxalifətinə hansı şəkildə dəstək verməklə bağlı idi. Barak Obama Mit Romnini Suriyadakı müxalif qüvvələr barədə kifayət qədər məlumata malik olmadan, müxalifətin ağır silahlarla təchizinin vacibliyi barədə bəyanatını tənqid etdi.
Obama bildirdi ki, Suriya müxalifətinə düşünülmüş şəkildə dəstək verilməli və Əsədin hansı qüvvələrin gələcəyinə diqqət yetirilməlidir. Mit Romni Obama administrasiyasını Suriya məsələsində qeyri-müəyyən və qeyri-ardıcıl mövqedə olmaqda günahlandırdı. O, bildirdi ki, administrasiya lap əvvəldən Suriyadakı vəziyyətin çözümünü BMT-yə yüklədi və bu, Rusiya və İranın əl-ayağını açdı. Romninin fikrincə, Vaşinqton Suriya məsələsində lider olmalıydı.
Obama isə bildirdi ki, şəxsən özü istər Tunis, istərsə də Misir məsələsində davamlı mövqedə olub və hər iki halda xalq tərəfindən dəstəklənməyən liderlərin istefasına tərəfdar olduğunu bildirib.
Amerikanın əsas düşməni Rusiyadır?
Debatın bir məqamında Barak Obama, necə deyərlər, Romninin Rusiya barəsində iki ay əvvəl səsləndirdiyi bəyanatı yada saldı və bildirdi ki, Massaçussets qubernatoru bəyan edib ki, ABŞ-ın bir nömrəli düşməni Rusiyadır. O, Romnini müasir dünyadakı hadisələri düzgün qiymətləndirməməkdə ittiham etdi. Müdafiə mövqeyi tutan Romni isə bildirdi ki, o, bu bəyanatı verərkən Rusiyanın geosiyasi düşmən olduğunu nəzərdə tutub. O, əlavə etdi ki, Rusiya dünya məsələlərində bir qayda olaraq Çinlə birlikdə Amerikanın mövqeyinə qarşı çıxış edir.
Qoşun yeritmədən qalib gəlmək
Barak Obama bəyan etdi ki, Liviya diktatorunun devrilməsinə ABŞ bu ölkəyə qoşun yeritmədən müvəffəq olub və Liviya missiyasının iki həftəsi İraq müharibəsinin iki həftəsindən daha ucuz başa gəlib. Debatdan sonra, «CNN» ekspertləri bu bəyanatın o qədər də dəqiq olmadığını vurğuladılar. Liviya kampaniyasının iki həftəsi İraq müharibəsinin iki həftəsindən 200 milyon dollar baha olub. Bununla belə, illərlə davam edən İraq müharibəsindən fərqli olaraq, Liviyada əməliyyatlar bir neçə ay ərzində keçirilib.
Hərbi qüdrət gəmilərin sayında deyil
Bu məqamda Mit Romni son illər ərzində Amerikanın hərbi qüdrətinin zəiflədiyini iddia etdi. O, bildirdi ki, hərbi dəniz donanması 1980-ci illərlə, hərbi hava qüvvələri 1940-cı illərlə müqayisədə silahların kəmiyyəti baxımından hazırda ən zəif göstəricilərə malikdir. Obama isə cavab verdi ki, dəniz donanmasında gəmilərin sayının azalması hələ döyüş qabiliyyətinin azalması demək deyil.
Prezidentin fikrincə, hərbi texnika quruculuğunun inkişafı ayrılıqda hər bir gəminin və ya təyyarənin döyüş qabiliyyətinin artırılmasını təmin edib. Onun fikrincə, ABŞ dəniz donanmasında gəmilərin sayı azalsa da, təyyarə daşıyan kreyserlərin sayı artıb və bu, ümumi döyüş qabiliyyətinin azalması yox, artması deməkdir.
Diqqətdən qaçan mövzular
Liviyada ABŞ konsulluğu qarşısında bu ölkənin bayrağı
Müşahidəçilər təəccüblənirlər ki, bu debatda Benqazi hadisələri zamanı Amerika səfirinin öldürülməsi məsələsi qabardılmadı. Çin məsələsində də tərəflər sanki əvvəlcədən razılaşdırılmış kimi çox da dərinə getmədilər. Hər iki namizəd Çini ticarət məsələsində ümumi qaydalarla oynamağa məcbur etməyin mühümlüyündən danışdı.
Barak Obama Yaxın Şərqin yeni demokratiyalarında vətəndaş cəmiyyətlərinin qurulmasına kömək etmək üçün Amerikanın özündə cəmiyyətin inkişaf etdirilməsinin vacibliyindən danışdı. Bundan faydalanmaq istəyən Mit Romni söhbəti iqtisadi axara çəkmək istəsə də, bu fənd alınmadı. O, iddia edirdi ki, «Obama-nın zəif iqtisadiyyatı» şəraitində Amerika cəmiyyətinin inkişafı çətindir. Lakin nəticə etibarilə birinci debatda Romniyə uğur gətirən bəyanatlar, sonuncu debatda ona məğlubiyyət gətirdi.
Obamanın emosional qələbəsi
Bütün debat boyu diqqəti cəlb edən bu idi ki, Mit Romni «mən prezidentlə razıyam ki…» ifadələrini tez-tez işlədirdi.
Əvəzində Obama «mən şadam ki, siz bu məsələdə mənimlə razısınız ki…» kimi ifadələrdən daha çox istifadə edirdi.
Mit Romni bəzən Obama danışarkən ona müəllimini dinləyən şagird kimi baxırdı. “CNN»nin bu dəfə keçirdiyi «elmi sorğu»da da Obama tam qalib gəldi.
«CNN» elmi sorğu üçün müstəqil ekspertləri dəvət etmişdi və bu rəy sorğusunda «kimin daha yaxşı ali baş komandan ola biləcəyi» və ya «kimin xarici siyasəti daha yaxşı yürüdə biləcəyi» barədə suallarda Barak Obama-nın üstünlüyü bir daha təsdiq olundu.
Azadlıq radiosu
