Əhali üçün olan bahalaşmanın hakim ailənin Silkway şirkətinə şamil edilməməsinin səbəbi nə idi?
Tarif Şurasının 2013-cü ilin dekabrın 3-də verdiyi qərarla ölkədə yanacağın qiyməti artırıldı. Bu qərardan sonra AI-95 benzinin pərakəndə satış qiyməti 1 litr üçün 80, AI-92 və AI-80 markalı avtomobil benzinlərinin qiyməti 70, dizel yanacağının qiyməti 60 qəpik səviyyəsində müəyyən edildi. Amma maraqlıdır ki, bu qiymət artımı təyyarə yanacağının dəyərinə təsir etmədi və bu yanacağın qiyməti dəyişməz olaraq qaldı.
Hökumət rəsmiləri yanacağın qiymət artımına şərh verərkən Azərbaycandakı qiymətlərin bir çox dünya ölkələrindən ucuz olmasını misal gətirirlər. Başqa bir səbəb kimi isə yanacağın əldə olunması xərclərinin artması göstərilir.
Əslində hökumətin hər iki arqumenti tənqidə dözümlü deyil. Çünki bu gün Ukraynada da benzin Azərbaycan pulunun ekvivalenti ilə 80 qəpikdir, ABŞ-da da. Ancaq Ukraynada orta əmək haqqı 700, ABŞ-da 2000 dollardır. Azərbaycanda isə bu rəqəm 500 dollara yaxınlaşır. Demək, normalda bu qiymətlər indikindən xeyli aşağı ola bilər.
ARDNŞ-in yanacağın qiymətinin artırılması üçün Tarif Şurasına müraciəti zamanı təyyarə yanacağının qiymətilə bağlı dəyişiklik istəməməsini ekspertlər birmənalı qiymətləndirmirlər. Belə ehtimal olunur ki, buna səbəb Azərbaycanda hava və sərnişin daşımalarını həyata keçirən “AZAL” şirkətinin hakim ailəyə yaxınlığıdır.
Çünki məntiqlə ölkə ərazisində istehlak olunan hər hansı bir məhsulun qiymətində dəyişiklik olunursa, bu dəyişiklik həm vətəndaşa, həm də idarə və müəssisələrə eyni dərəcədə tətbiq olunmalıdır. Öncə yanacağın qiymətinin son artımının təyyarə yanacağına niyə şamil edilmədiyini dəqiqləşdirməyə çalışdıq.
Bu məqsədlə “AZAL”ın xidmət rəisi Məhərrəm Səfərli ilə əlaqə saxladıq. M.Səfərli təyyarə yanacağının qiymətinin artımdan kənarda qalmasının səbəblərini bilmədiyini söylədi.
Eyni sual ilə ARDNŞ-in mətbuat xidmətinə müraciət etdik. Amma gün ərzində dəfələrlə səy göstərməyimizə baxmayaraq xidmətin rəhbəri Nizaməddin Quliyevlə əlaqə saxlaya bilmədik.
Ekspertlər isə təyyarə yanacağının qiymətinin artırılmamasını təsadüfi saymırlar. Çünki AZAL-ın rentabelli xidmətlərinin bir çoxu prezidentin qızı Arzu Əliyevaya məxsus “Silkway” şirkətinə aiddir.
AZAL-ın uçuşları vaxtı təyyarələrdə qida xidmətlərini “Sky Catering” şirkəti (Silkway Holdinqə daxildir) həyata keçirir.
AZAL-ın ərazisində taksi xidmətini Silkway Holdinqə daxil olan “Airport Gate” şirkətinə tapşırıblar. AZAL-a məxsus “ATR-42-500″ və ”ATR-72-500″ tipli təyyarələrinə, həmçinin “AZALHELIKOPTER” Aviasiya Şirkətinin Hava Gəmilərinə Holdinqə daxil olan “Silkway Technics” şirkəti texniki yardım göstərir.
“AZAL”ın sərnişin və yük daşımaları şirkətin özünə məxsus olsa da, Bakı hava limanından “VIP daşımaları” məhz “Silkway” şirkəti həyata keçirir. Qeyd edək ki, “VIP daşımalara” kiçik ölçülü sərnişin təyyarələrinin, helikopterlərin xidmətindən istifadə daxildir.
Ekspert Ilham Şabanın fikrincə, təyyarə yanacağının qiymət artımından kənarda qalması daxili faktorlarla bağlıdır: “Tarif Şurasının qərarı ilə yalnız avtomobil yanacağının və dizelin qiyməti artırıldı. Bu ona dəlalət edirdi ki, qiymət artımından ARDNŞ-in heç bir qazancı olmadı. Bunu daha sonra ARDNŞ rəsmiləri də etiraf etdi. Əslində sonuncu qiymət artımı aksiz dərəcələrinin artımı idi. Aksiz dərəcəsi bir vergi növüdür. Yəni yanacağın qiyməti ona görə dəyişdirilib ki, bundan dövlətin vergi yığımı artsın”.
Qiymət artımının təyyarə yanacağına şamil edilməməsinin səbəbinə gəlincə, I.Şaban bildirdi ki, onsuz da hava nəqliyyatında qiymətlər kifayət qədər yüksəkdir. Bunun nəticəsi olaraq vergi yığımı da bu sahədə kifayət qədərdir: “Azərbaycanın hava məkanına qədəm basan bilir ki, Azərbaycanda azad bazar qanunları işləmir. Hava nəqliyyatındakı qiymətlər yalnız ”AZAL” ilə məsləhətləşmələrdən sonra formalaşır”.
Hikmət
