Qarabağ əlillərinin problemləri nələrdən qaynaqlanır?.
«2000-ci ildən sonra Qarabağ qaziləri sanki «qara siyahı»ya salındı»
2013-cü ili çox pis sonluqla başa vurduq. Qarabağ qazisi Zaur Həsənov deputat, Həmkarlar Ittifaqları Konfederasiyasının sədri Səttar Mehbalıyevin özbaşınalıqlarından cana doyaraq, elə onun rəhbərlik etdiyi qurumun qarşısında özünü yandırdı. Deputat öncə bu məsələnin ona aidiyyəti olmadığını söylədi, hətta Zaur Həsənovun onu şantaj etdiyini dedi. Ancaq ertəsi gün Qarabağ qazisinin ailəsinə onun əlindən alınmış obyektinə görə 100 min, 5 övladı yetkinlik yaşına çatana qədər onların hər birinə 300 manat sosial yardım ayrılacağı bəyan edildi.
Ancaq bütün baş vermiş hadisəyə görə cəmiyyətdə yaranmış qəzəbi soyutmadı. Zaur Həsənovun hadisədən bir neçə gün sonra xəstəxanada dünyasını dəyişməsi isə vəziyyəti daha da gərginləşdirdi. Qarabağda canını qoymuş adamlara qarşı bu cür münasibətə görə Zaur Həsənovun elə dəfn gününə aksiya təyin olundu. Fəvvarələr meydanında keçirilən aksiyada iştirak edən gənclər, siyasi partiya fəallarının bəziləri həbs olundu, bir qismi böyük məbləğdə cərimələndi.
Bu aksiyaya qədər də müəyyən söz-söhbətlər var idi. Bir qrup var idi ki, Qarabağ qazisinin intiharının sırf sosial məsələ olduğunu iddia edir, bunu siyasiləşdirməməyin, etiraz aksiyası keçirməməyin lazım olduğunu bildirirdi. Digər qrup isə əksini, hadisənin məhz məmur özbaşınalığı, pis idarəetmədən qaynaqlandığını əsas gətirərək, bu məsələnin elə siyasi olduğunu bəyan edirdi.
“Azadlıq” qəzeti Qarabağ qazilərindən bir neçəsini redaksiyaya dəvət edərək, həm baş verən olay barədə onların fikirlərini öyrənib, həm də bu insanların başqa problemlərinə işıq salıb:
– Hazırda Qarabağ qazilərinin durumu necədir? Bu cür hadisələrin təkrarlanmaması üçün hökumət hansı addımları atmalıdır?
Asif Yusifli:
– Uzun illərdir ki, Qarabağ qazilərinin problemləri qalaqlanıb qalıb. Zaur Həsənovun özünün yandırması təkcə bir problemdən irəli gələn məsələ deyildi. Onun başqa işləri qaydasında olsaydı, vəziyyət bu həddə gəlməzdi. Qarabağ qazilərinin problemləri çoxdur. Qruplaşdırsaq, üç əsas problemi var. Birincisi, təqaüddür və bu problem Qarabağ qazilərinin hamısını əhatə edir. Azərbaycan hökuməti Qarabağ əlillərinin özünü yandırmasını gözləmədən təqaüdləri ən azı, 50 faiz qaldırmalıydı. Birinci qrup əlilə 200, ikinci qrupa 185, üçüncü qrupa 160-170 manat təqaüd verilir. Indiki şərtlərlə bu pula ailəni dolandırmaq qeyri-mümkündür.
Ikinci problem mənzillə bağlıdır. Yüzlərlə Qarabağ əlili mənzil növbəsindədir. Füzuli Ələkbərovun (keçmiş Əmək və əhalinin sosial müdafiəsi naziri-red.) dövründə mənzillər növbəlilik prinsipilə verilmirdi. Guya, xüsusi bir komissiya var, onlar Qarabağ əlillərinin problemilə maraqlanır, kimin vəziyyəti ağırdısa, birinci onlara verilir. Əslində, bu, korrupsiyaya yol açan haldır. Kimin vəziyyəti ağırdır yox, kimin pulu çoxdursa, kimin tanışı, adamı varsa, ona verilirdi. Bakıda 20 min, rayonlarda 10-15 min manat civarında pul ödənilmədən heç kim ev ala bilmir. Bu sahədə də şəffaflıq, həm də kütləvilik yaradılmalıdır. Bütün Qarabağ əlillərinin problemlərinin həlli üçün 15-20 milyon pul ayrılsa, bəs edər.
Üçüncü problem işsizlikdir. Qarabağ əlillərinin yarıdan çoxu ali təhsillidir. Əksəriyyəti də işsizdir. 80-ə yaxın rayon icra hakimiyyəti, bir o qədər də nazirliklər, komitələr var. Hərəsində bir nəfər Qarabağ əlili işləyə bilər. Biz demirik ki, nazir, nazir müavini, şöbə müdiri olsun, kiçik bir postda da olsa, işə götürə bilərlər. Deyirlər, 1 milyon yeni iş yeri açılıb. Niyə bu iş yerlərində bircə nəfər Qarabağ əlili çalışmır? Ya bu 1 milyon iş yeri məsələsi yalandır, ya da bizə qarşı xüsusi mənfi münasibətdən irəli gəlir.
– Mənfi münasibət nədən qaynaqlanır?
– 2000-ci ildə Qarabağ əlillərinin özlərinin sosial problemlərilə əlaqədar aksiyalar keçirməsi hökuməti qıcıqlandırdı. Bu aksiyadan sonra Qarabağ qaziləri sanki “qara siyahı”ya salındı. Buna qədər Qarabağ döyüşçüləri hansısa idarəyə gedib öz şikayətini deyə bilirdi, həllinə nail olurdu, bu olaydan sonra buna da son qoyuldu.
– Zaur Həsənov olayı cəmiyyətdə böyük ajiotaj yaratdı. Gərginlik var idi və hökumət bu gərginliyi aradan qaldırmaq üçün ailəyə yardım etdi. Həm də cəmiyyətdə belə söz-söhbətlər gəzir ki, başqa Qarabağ qazilərinə müəyyən güzəştlər ediləcək. Siz hansısa güzəştlər gözləyirsinizmi?
Zaur Ağayev:
– Ilham Əliyevin yürütdüyü siyasətə baxanda, ölkədə gedən prosesləri analiz edəndə nələrinsə dəyişəcəyini demək olmaz. Zaur Həsənovun intiharı ictimailəşdiyi üçün ailəsinə müəyyən qədər yardım edə bilərlər. Əgər həqiqətən hökumət bizi istəyirsə, bəzi dövlət qurumlarında çalışanlar kimi sığorta etsin. Verilən təqaüdün üstünə qoymaq üçün kreditə pul götürüb, Irana müalicəyə gedirik. Təkcə 2013-cü ildə 6 dəfə Təbrizə müalicəyə getmişəm. Ilham Əliyevin verdiyi təqaüd kartını banklara kreditə girov qoymuşam. Asif Yusifli Qarabağ qazilərinin problemlərindən əsas üçünü sadaladı. Mən dördünücü əlavə etmək istəyirəm. Bu da müalicə məsələsidir. Aldığımız təqaüdü dərmanlara veririk. Prezidentin sərəncamına görə, Qarabağ əlilləri pulsuz müayinə və müalicə olunmalıdır. Demək olar ki, Qarabağ qazilərinin 70-80 faizi bundan yararlanmır. Səhiyyə Nazirliyinə pulsuz müalicə və dərmanlar üçün külli miqdarda vəsait ayrılıb, ancaq bu dərmanların heç birini biz görmürük.
Pünhan Əliyev:
– Ailəmi dolandırmaq üçün Rusiyaya gedirəm, fəhləlik edirəm. Beş-on manat pul qazanmaq üçün evimdən didərgin düşürəm. Bəzən elə olur ki, ailəmi də özümlə aparıram. Burada iş olsaydı, qalıb işləyərdim. Heç olmasa, Azərbaycanda fəhləlik edərdim.
– Zaur Həsənovla bağlı olay zamanı bəziləri bu hadisənin sırf sosial məsələ olduğunu iddia edərək, onu siyasiləşdirməyin lazım olmadığını bildirdilər. Siz hansı fikirdəsiniz? Ümumiyyətlə, bu olayı kim siyasiləşdirdi?
Babək Həsənov:
– Fikir ayrılığı ondan irəli gəlir ki, Qarabağla bağlı bir sıra təşkilatları və ya o təşkilatların rəhbərliyində təmsil olunan şəxsləri hökumət öz tərəfinə çəkib. Məqsəd də budur ki, belə situasiyalarda hakimiyyətin mövqeyini müdafiə etsinlər. Həmin insanlar məsələni guya, “qeyri-siyasi qüvvələrin işi” kimi qələmə vermək istəyirlər. Demək istəyirlər ki, bizim ölkədə hökumətdən narazılıq bu həddə deyil. Ancaq bununla cəmiyyəti çaşdırmaq istəyirdilər, əsl hədəfdən məqsədi yayındırırdılar. Ölkədə Qarabağ əlillərinin problemlərini birbaşa hakimiyyətin özü yaradır. Hökumət istəsə, ölkəyə gələn milyardlarla neft gəlirinin çox cüzi hissəsinə, bir körpüdən korrupsiya yoluyla əldə edilmiş pulun hesabına Qarabağ əlillərinin, şəhid ailələrinin problemlərini həll etmək mümkündür. Bunu niyə etmirlər? Bunun bir məqsədi var, o da Qarabağ əlillərini özlərindən asılı vəziyyətə salmaqdır.
Heydər Əliyev hakimiyyəti dövründə “parçala, hökm sür” prinsipilə hərəkət etdi. Əgər Qarabağ əlillərini pərən-pərən salmasaydı, müəyyən məsələlərdə mövqe ortaya qoyacaqdılar. Məhz bu cür problemlərin olmaması üçün YAP hakimiyyəti belə bir siyasət yürütdü.
– Zaur Həsənovla bağlı hadisədən xeyli keçsə də, heç cinayət işi başlanmayıb…
Asif Yusifli:
– Səttar Mehbalıyev Milli Məclisin deputatıdır, Həmkarlar Ittifaqları Konfederasiyasının sədridir, Əli Həsənovun qudasıdır, oğlu yeni yaradılmış Pirallahı rayonunun polis rəisidir. Sonuncu prezident seçkilərində ilk dəfə Ilham Əliyevin namizədliyini Səttar Mehbalıyev rəhbəri olduğu Konfederasiyanın adından irəli sürdü. Irəli sürəndə də belə bir ifadə işlətdi ki, həmkarlar təşkilatının bir milyon üzvü onu dəstəkləyir. Əvvəla heç kim Səttar Mehbalıyevə ixtiyar verməyib ki, kiminsə adından siyasi bəyanatlar versin. Həmkarlar Ittifaqı insanların sosial hüquqlarını qorumaq vəzifəsini öhdəsinə götürən təşkilatdır. Səttar Mehbalıyev hakimiyyətə yaxın insandır, seçki saxtakarlığında, hakimiyyətin mənimsənilməsində yaxından iştirak edən adamdır. Əgər bu olayı adi bir məmur törətsəydi, yəqin ki, çoxdan həbs edilmişdi. Kiçik bir detala diqqət yetirək. Ilham Əliyevin tapşırığı ilə bir il öncə guya, korrupsiyaya qarşı mübarizəyə başladılar. Kimləri həbs etdilər? Yalnız idarələrdə kiçik vəzifə sahiblərini. Halbuki, onların heç biri səlahiyyət sahibi deyildi. Bir nazir, nazir müavini, şöbə müdiri həbs olunmadı. Ilham Əliyev öz ətrafını qorumaq taktikasını davam etdirir. Çünki onun hakimiyyəti bu şəxslərin üzərindədir. Buna görə də Səttar Mehbalıyevin cinayət məsuliyyətinə cəlb olunacağına inanmıram.
– Qarabağ qaziləri kimi problemlərinizin həlli üçün haralarasa müraciət etmisinizmi? Yoxsa, “həll olunan məsələ deyil” düşüncəsilə buna cəhd göstərməmisiniz…
Pünhan Əliyev:
– Rayon yerlərində yaşayan Qarabağ əlilləri bir sot torpaq ala bilmir. Dövlətdən verilən evdən məhrumuq. Heç olmasa, bir-iki sot torpaq ayırsınlar ki, evi olmayan adamlar özünə balaca bir koma tiksin.
Zaur Ağayev:
– Özüm ikinci qrup Qarabağ əliliyəm. Evim yoxdur, kirayədə qalıram. Sabirabad rayonunun icra başçısı Nazim Ismayılovun qəbuluna düşə bilmirəm. Sabirabadda “göl” adlanan yeri Heydər Əliyev parkı adı altında çəkilən yolun hesabına doldurdular. Indi həmin ərazini satıblar. Qarabağ əlili kimi, mənə rayonda 3-4 sot torpaq tapılmır. Icra hakimiyyəti 2 ildir axtarır, ancaq boş sahə tapa “bilmir”.
Ramin DEKO
