İntiqam Əliyev: «Səttar Mehbalıyevləri yetişdirən korrupsiya, avtoritar idarəçilik üzərində qurulmuş sistemdir»
«Səttar Mehbalıyev gec-tez cəzalandırılacaq, amma çox böyük ehtimalla bunu indi etməyəcəklər»
Azərbaycanda son günlər əsas müzakirə mövzularıdan biri özünü yandıraraq intihar etmiş Qarabağ qazisi Zaur Həsənovun başına gələnlər və proseslərin bundan sonrakı inkişafıdır. Zaur Həsənov Həmkarlar Ittifaqları Konfederasiyasının sədri, deputat Səttar Mehbalıyevin özbaşınalığına, onun əmlakını əlindən alaraq, ailəsini çörəksiz qoymasına etiraz olaraq, intihar etdiyini bəyan edib.
Özünü də məhz Konfederasiyanın binası qarşısında yandırıb. Indi bir çoxları bu suala cavab axtarır: Səttar Mehbalıyev cəzalandırılacaqmı? Bu cür hallar üçün qanun nə deyir?
Bu mövzu ilə bağlı suallarımızı tanınmış hüquqşünas, Hüquq Maarifçiliyi Cəmiyyətinin rəhbəri Intiqam Əliyevə ünvanladıq:
– Zaur Həsənovun ölümü ilə bağlı cəmiyyətdə müzakirə olunan mövzulardan biri də bu işdə adı hallanan şəxslərin, konkret olaraq, Səttar Mehbalıyevin əməlində özünü öldürmə həddinə çatdırma cinayətinin tərkibinin olub-olmaması ilə bağlıdır. Siz bu barədə nə düşünürsünüz?
– Cinayət Məcəlləsinin 125-ci maddəsi özünü öldürmə həddinə çatdırmaya təqsirkardan maddi, xidməti və sair cəhətdən asılı olmuş zərərçəkmişi onunla amansız rəftar etmə, onun ləyaqətini mütəmadi olaraq alçaltma, ona hədə-qorxu gəlmə yolu ilə özünü öldürmə və ya özünü öldürməyə cəhd həddinə çatdırma kimi tərif verir.
Cinayət tərkibi əməli cinayət kimi səciyyələndirən, cinayət qanunu ilə nəzərdə tutulan obyektiv və subyektiv əlamətlərin məcmusudur. Başqa sözlə, hər hansı əməlin cinayət olması üçün araşdırılmalı xeyli şeylər var – təqsir, motiv, məqsəd, konkret hərəkətlərin mövcudluğu və s. Normanın göstərişindən də göründüyü kimi, bu maddənin tətbiqi üçün özünə qəsd etmiş şəxsin təqsirkardan maddi, xidməti (zabit-əsgər, müdir-işçi və s.) və digər asılılığı (ər-arvad, valideyn-övlad və s.), amansız rəftar (ac-susuz saxlamaq, mütəmadi fiziki və mənəvi zorakılığa məruz qoymaq və s.) olmalıdır. Həmçinin cinayət hüququ baxımından məsuliyyətin yaranması üçün təqsirkarın davranışı ilə özünə qəsd hadisəsi arasında birbaşa səbəbli əlaqə olmalıdır. Ola bilər ki, bu işdə həmin elementlərdən hansısa biri və ya bir neçəsi var. Amma bu hadisədə Səttar Mehbalıyevin cinayət məsuliyyətini aradan qaldıran çox ciddi bir fakt var: bu işlə bağlı qazi ilə Səttar Mehbalıyevin rəhbərlik etdiyi təşkilat arasında məhkəmə mübahisələrinə yekun vuran qüvvəyə minmiş məhkəmə qərarları var. Zaur Həsənovun mülkiyyət və digər haqlarına müdaxilə həmin məhkəmə qərarlarının icrasından doğub. Bu məsələyə yalnız hüququn, Cinayət Məcəlləsinin prizmasından baxmaq və nəticələr çıxarmaq yanlış və ziyanlı yanaşma olardı.
– Demək istəyirsiniz ki, baş verənlər sırf siyasi hadisədir…
– Baş verən faciənin kökündə siyasi amillər dayanır: bu ölüm ölkədə pis idarəçiliyin, məmur, məhkəmə özbaşınalığının nəticəsidir. Vətəndaşların bu cür özbaşınalıqdan sığortalanmadığı Almaniyadan, Fransadan, Ingiltərədən, lap elə Latviyadan Azərbaycanın fərqi ondadır ki, bu ölkədə məmur özbaşınalığı idarəçilik üsuludur. Azərbaycanda sən məmursansa, hakimiyyətə xidmət etməlisən, yaxşı halda, ona loyal olmalısan. Azərbaycanda məmur idarəetmənin iştirakçısı deyil, yuxarıdan verilən direktivlərin, əmrlərin, göstərişlərin icracısıdır.
Azərbaycanda idarəçilik sistemi elə qurulub ki, məmur korrupsiya çirkabına batmalıdır, aldatmalıdır, oğurlamalıdır, qamarlamalıdır. Kimisi az, kimisi çox. Hakimiyyətə nə qədər sədaqətlisənsə, yuxarıdan gələn göstərişləri nə qədər can-başla yerinə yetirirsənsə, hakimiyyətə yaxınlıq, qohumluq əlaqələri qura bilmisənsə, məmur, vəzifə, hakimiyyət pilləsində daha irəli getmək imkanın, ucsuz-bucaqsız maddi nemət bolluğuna çıxış imkanın, büdcə vəsaitlərinin talanmasından gələn gəlirlərin bölgüsündə daha çox pay almaq haqqın yaranır.
Səttar Mehbalıyev “Mən axı neyləmişəm ki?!” deyəndə, əslində, haqlıdır. “Həmkarlar”ın 20 illik rəhbəri düşünür ki, minlərlə özü kimi məmurun etdiklərini edir və buna görə ona bu günə qədər “gözün üstə qaşın var” deyən olmayıb. Hətta əksinə…
Səttar Mehbalıyevin rəhbərlik etdiyi təşkilat haqqı pozulanların, o cümlədən zaurların müdafiəsində olmalıdır. Amma Səttar Mehbalıyev Ilham Əliyevin üçüncü dəfə prezident seçilməsinə dəstək verir, özü də başda olmaqla, rəhbərlik etdiyi təşkilat ötən 20 ildə keçirilən bütün seçkilərdə hakim partiyaya dəstək verib, seçki saxtakarlıqlarında iştirak edib. Bu xidmətin, loyallığın müqabilində mehbalıyevlər hüdudsuz səlahiyyətlər əldə edirlər; qanunları poza bilərlər, məhkəmələrə öz xeyirlərinə bu və ya digər qərarı çıxarmaq göstərişi verə bilərlər və sair.
– Düşünürsünüz ki, Səttar Mehbalıyev cəzalandırılmayacaq?
– Bu ölkədə məmurlar qanunları pozduğuna görə cəzalandırılmır, hakimiyyətin cızdığı oyun qaydalarını pozduqlarına görə cəzalandırılırlar. Fərhad Əliyev, Əli Insanov ona görə cəzalandırıdı ki, oyun qaydalarını pozdular, cızıqlarından çıxdılar, hakimiyyətin maraqlarına toxunan, onun üçün təhlükə yaradan və ya belə ehtimala əsas verən hərəkətlərə yol verdilər. Və ya başqa nümunə, birincilərdən fərqli olaraq, Səfər Abiyev, eləcə də Füzuli Ələkbərov, Irşad Abbasov və başqaları nə hakimiyyətə qarşı çıxış kimi qiymətləndirilə bilən hər hansı hərəkətə yol vermişdi, nə də oyun qaydalarını pozmuşdu. Amma vəzifələrini itirdilər. Müdafiə naziri ona tapşırılan sahədə hüdudsuz özbaşınalığa və ya tüğyan edən korrupsiyaya görə cəzalandırılmadı, sadəcə, son dövrlərdə əsgər ölümləri ilə bağlı məsələ cəmiyyətdə ciddi söz-söhbət doğururdu, bu da hakimiyyət üçün təhlükə yaradırdı.
Hakimiyyətə yetərincə bağlılığına baxmayaraq, Səttar Mehbalıyevin gec-tez cəzalandırılacağı şübhə doğurmur. Amma çox böyük ehtimalla bunu indi etməyəcəklər. Ictimai rəyin tələbilə kimsənin vəzifədən uzaqlaşdırılması, cəzalandırılması hakimiyyət üçün təhlükəli ola biləcək presedent yarada bilər. “Qazilərin, gənclərin, müxalifətin, vətəndaş cəmiyyətinin, ismayıllıların, qubalıların ayağı yer alar” düşüncəsi…
Amma ədaləti Səttar Mehbalıyevin cəzalandırılmasında axtaranların düşüncəsini bölüşmürəm, hərçənd bunu vacib sayıram. Hətta bu cür yanaşmanı ziyanlı sayıram. Məgər əlində həmin o bələdiyyənin və digər orqanların verdiyi qanuni sənədlər olan vətəndaşların evlərini, dükanlarını Neft Şirkətimi sökmür?! Yoxsa bunu Bakı şəhər Icra Hakimiyyəti, nazirliklər etmir?! Yoxsa Naxçıvanda, Gəncədə bunu etmirlər?! Həmin və adını çəkmədiyim qurumların özbaşınalıqlarına bəraət qazandıran qərarları məgər Azərbaycan məhkəmələri vermir?! Məgər polisdə, həbsxanalarda, orduda azmı adam özbaşınalığın, hərc-mərcliyin ucbatından həyatını itirir?! Və ya bu ölkədə yarıtmaz səhiyyədən, imkansızlıq ucbatından adi vərəmdən və digər xəstəliklərdən ölənlər yoxdur?! Hərçənd, özbaşınalığın qurbanlarının kimliyinin elə bir əhəmiyyəti olmamalıdır toplum üçün, amma onların arasında azmı Qarabağ qazisi olub?!
Düşünürəm ki, bu məsələdə medianın, vətəndaş cəmiyyətinin topluma doğru mesajlar verməsi və hədəfləri dəqiq göstərməsi çox önəmlidir. Səttar Mehbalıyevləri yetişdirən məmur özbaşınalığı, korrupsiya, avtoritar idarəçilik üzərində qurulmuş sistemdir. Zaur Həsənovun ölümündə əsas cinayətkar həmin sistemə söykənən hakimiyyətdir.
Aytən Məmmədova
