Məhəmməd Talıblı: «Çox böyük fürsətlər var idi. Ancaq Azərbaycan hökuməti bu fürsətləri iqtisadi imkanlara çevirə bilmədi»
Başa çatan 2013-cü il əvvəlki illərlə müqayisədə müsbət istiqamətə hər hansı dəyişikliklə yadda qalmasa da, bir sıra neqativ məqamlarla xatırlanacaq. Siyasi proseslərlə yanaşı iqtisadi proseslər də daha çox əhalinin ziyanına işlədi. Bunların arasında ilin sonunda yanacağın bahalaşmasından sonra kəskin qiymət artımını da göstərmək olar. Ümumilikdə 2013-cü il ölkənin iqtisadi həyatında nə ilə yadda qaldı?
Iqtisadi Təhlil Institutunun idarə heyətinin rəhbəri Məhəmməd Talıblı 2013-cü ilin iqtisadi yekunlarının daha çox əvvəlki illərlə müqayisədə bir çox parametrlərinə görə yüksək olmadığını deyir. Bu il iqtisadi artımları özündə ehtiva etmədi. Əhalinin həyat səviyyəsi bir o qədər yüksəlmədi. Xarici ticarət dövriyyəsi də artmadı. Son 10 ildə ilk dəfə olaraq büdcə gəlirləri artmaq əvəzinə azaldıldı. Ölkənin əvvəlki illərdə daha çox neft hasilatı və təbii ehtiyatlardan asılılığı var idisə, iqtisadiyyatın hərarətlənməsi də bir o qədər də yüksək idi. O cümlədən makroiqtisadi göstəricilərdə artım müşahidə olunurdu. ÜDM-in artım tempində də bu tendensiya müşahidə olunurdu. Amma növbəti ildə artıq bu müşahidə olunmayacaq. Dünya Bankının hesabatlarında da qeyd olunur ki, növbəti ildə ÜDM-in artım templəri 3-4 faizdən artığı keçməyəcək. Halbuki Azərbaycanda ÜDM 33,4%-ə qədər yüksəlmişdi.
Ekspertin sözlərinə görə, ölkədə iqtisadi islahatlar istiqamətində, demək olar, ciddi addımlar atılmadı. Azərbaycan yenə də Dünya Ticarət Təşkilatına üzv ola bilmədi. Avropa Birliyinin “Şərq Tərəfdaşlığı” proqramı çərçivəsində Assosiativ saziş və Azad Ticarət Sazişi imzalanmadı. Ölkədə iqtisadi-ticarət vektorlarının daha çox Avroatlantik məkana inteqrasiya baxımından deyil, ənənəvi Rusiya xəttinin daha çox güclü olması ortaya çıxır. Eyni zamanda ölkə iqtisadiyyatında korrupsiya, inhisarçılıq meylləri də qalmaqda davam edir. Bu il də Azərbaycan beynəlxalq hesabatlarda neqativ siyahıya düşdü. Hesabatlara görə, ölkədə bütün sahələrdə ciddi korrupsiya faktları kütləvi hal almaqdadır: “Azərbaycandan on il ərzində 48 mlrd dolların çıxarılması faktı ilə da tanış olduq. Belə hesabatların sayını kifayət qədər artıra bilərik. Əslində ölkənin iqtisadi potensial çox yüksəkdir. Ancaq əhalinin iqtisadi güzəranının yaxşılaşması istiqamətində addımların atılmasını görmədik. Prezident seçkisi ərəfəsində müxtəlif sosial qruplar üçün nəzərdə tutulmuş on faizlik artımlar yanacağın qiymətinin artımından sonra xeyli əhəmiyyətsizləşdi. Yanacağın qiymətinin artırılmasına uyğun olaraq digər qiymətlərin də artırılması vətəndaşların daha artıq ödənişlər etməsinə, bazarın daha da başalaşmasına gətirib çıxardı ki, bu tendensiya yeni ildə hələ də davam edəcək. Yenə də gözləntiləri özünü doğrultmadı”.
Ekspert başa çatan ildə yoxsulluğun səviyyəsinin azaldılması, yeni iş yerlərinin açılması istiqamətində addımların atılmadığını da qeyd etdi. Bununla belə TAP layihəsini həyata keçirilməsi ümumilikdə ölkənin enerji siyasətində müsbət addım kimi qeyd oluna bilər. Amma ölkə daxilindəki sosial iqtisadi vəziyyətin ağırlaşması, iqtisadiyyatın neft pullarından asılılığı davam etdi: “Ümumilikdə bu ilin iqtisadi yekunlarını yenə də çox aşağı qiymətləndirirəm. Çox böyük fürsətlər var idi. Ancaq Azərbaycan hökuməti bu fürsətləri iqtisadi imkanlara çevirə bilmədi”.
Fizzə
