«Azərbaycanda orta əsr feodal idarəçiliyi ilə kriminal rejimin qarışıq forması mövcuddur»
«Bütün ölkəni kiçik bir neçə feodal klan idarə edir»
Leyla Yunus: «Milli Şura seçkidə qətiyyətli qələbə qazandığı üçün hazırda hakimiyyət əlindən gələni edir ki, bu təşkilatı dağıtsın»
Qarabağ qazisi Zaur Həsənovla bağlı baş verən üzücü olay son günlər ictimaiyyətin diqqətində idi. Qarabağ qazisinin hüquqlarının qorunmaması üzündən özünü yandırması cəmiyyətdə böyük etiraz doğurdu. Elə bu təpkinin nəticəsi olaraq da hakimiyyət qazinin ailəsinə iri miqdarda kompensasiya verməyə məcbur oldu. Baş verənlərdə diqqət çəkən məqamlardan biri də hakimiyyətin təşvişi idi. Gündəmdə olan bu və başqa suallarla bağlı hüquq müdafiəçisi Leyla Yunusun fikrini öyrəndik.
– Azərbaycanda artıq siyasi məhbusların sayı son həddə çatıb. Hazırda vicdan məhbuslarının məhkəməsi gedir. Hakimiyyət təmsilçiləri beynəlxalq təşkilatların insan haqlarına hörmətlə bağlı çağırışlarına məhəl qoymurlar. Ölkədəki hazırkı durumda Qarabağ qazilərinin şəhərin mərkəzindəki aksiyası birmənalı qarşılanmayacaqdı və heç kim həmin qaziləri meydanda tək buraxmayacaqdı. Nəticədə Qarabağ qazilərinə fəal gənclər, demokratik qüvvələrin təmsilçiləri dəstək verəcəkdilər. Çünki Azərbaycan cəmiyyətində insanlar bu cür çağrışları həmişə gözləyirlər. Polisin Qarabağ qazilərinin aksiyasını dağıtması hakimiyyət təmsilçilərinin sözləri ilə ifadə etsək “erməni dəyirmanına su tökmək olacaqdı”. Hakimiyyət bütün bu məqamları nəzərə alaraq qazilərin aksiya keçirməsinin qarşısını aldı. Bu, Qədim Romadakı “parçala və hökm sür” siyasətinin davamıdır. Ona görə hakimiyyət etirazçı kəsimi parçalamağa çalışır. Orta azərbaycanlının psixologiyasına yaxşı bələd olan hakimiyyət problemi bu yolla həll edə biləcəyini gözəl bilirdi. Ona görə deputatlara göstəriş verilmişdi ki, onlar Qarabağ qazisinə xəstəxanada baş çəksinlər. Baş verən olayın bir korrupsiya təzahürü olduğuna və gün ərzində minlərlə insanın mülkiyyətinin əlindən alınması faktına heç kim diqqət yetirmir.
– Maraqlıdır ki, prokurorluq baş verən olaya münasibətində bəyan edir ki, hələ faktlar araşdırılmalıdır və yalnız bundan sonra konkret fikir söylənilə bilər. Amma Qarabağ qazisini intihar həddinə çatdırılması ilə bağlı heç bir tədbir görülmür?
– Cinayət Məcəlləsində intihar həddinə çatdırılma ilə bağlı xüsusi maddə var. Bu maddə ilə konkret olaraq həbs cəzası da nəzərdə tutulub. Qarabağ qazisi özünü yandırmamışdan öncə bu addımı atmasının səbəblərini açıqlamışdı. Bu məsələ ilə bağlı cinayət işinin açılması bir neçə günün işidir. Bunun səbəbi odur ki, Türkiyədən fərqli olaraq Azərbaycanda müstəqil hüquq-mühafizə sistemi yoxdur. Və prokurorluğun fəaliyyəti birbaşa Prezident Administrasiyasından istiqamətlənir. Bu üzdən də Səttar Mehbalıyev barəsində heç bir tədbir görülmədi.
“Anar Məmmədli vəzifəsini yaxşı icra etdiyi üçün həbs olundu”
– Hüquq müdafiəçisi Anar Məmmədlinin həbsində əsas kimi vergidən yayınma faktını gətirdilər. Amma bir neçə gün öncə “Binə” Ticarət Mərkəzində baş verən yanğınla bağlı ciddi faktlar nədənsə nəzərə alınmır. Belə ki, hadisə zamanı yanğınsöndürənlərin işini çətinləşdirən məqam fövqəladə hallar üçün nəzərdə tutulan çıxışlarda ticarət obyektlərinin yerləşdirilməsi idi. Nədənsə bu kimi məqamlara diqqət yetirilmir və müvafiq tədbirlər görülmür?
– Bu ölkədəki idarəçilik korrupsiya üzərində qurulub. Bütün iqtisadiyyat, biznes sahələri korrupsiyaya bulaşıb. Anar Məmmədlinin həbsi isə sırf siyasi xarakterlidir. Buna heç kimin şübhəsi yoxdur. Anar Məmmədlinin rəhbərlik etdiyi təşkilat üzərinə düşən vəzifənin öhdəsindən gələ bildi. Anar Məmmədli seçkilərdə ciddi saxtakarlıq faktlarına yol verildiyini sübut edə bildi. Şəhərdə yanğın söndürənlərin zamanında hadisə yerinə çatmasını əngəlləyən kifayət qədər misal var. Dilarə Əliyevə küçəsində Ağır Cinayətlər Məhkəməsinin yaxınlığında bir-birinə sıx tikilmiş iki hündürmərtəbəli bina var. Bu küçə ilə hərəkət onsuz da çətindir. Yeni tikililər zamanı isə bu məqam nəzərə alınmayıb. Bu ərazidə baş verə biləcək istənilən hadisəyə xilasedicilər birincisi həm çətinliklə gələcəklər, ikincisi isə ərazidə baş verə biləcək kiçik yeraltı təkan böyük faciələrə səbəb ola bilər. Başqa bir misal, Nərimanov 125 ünvanında yerləşən on mərtəbəli binanın ətrafında aparılan tikinti işləridir. On mərtəbəli binanın 30 metrliyində başqa iki hündürmərtəbəli bina tikilir. Bu tikintiyə kim icazə verib? Bu tikintinin aparılması üçün müvafiq şəxslərə nə qədər pul verilib? Ən dəhşətlisi odur ki, bu binalarda insanlar yaşayacaqlar. Insan taleyinə biganə yanaşılır. Ölkədə baş verənlər artıq cinayətkar korrupsiyanın təzahürüdür.
– Hazırda ölkədə müxalifətçilər üçün bir, hakimiyyət təmsilçiləri üçün başqa qanun işləyir. Ilham Əliyev Səlim Müslümovun rəhbərlik etdiyi nazirlikdə növbəti rüşvət faktlarının olduğunu bir neçə gün əvvəl etiraf etsə də, bu istiqamətdə heç bir tədbir görülmədi. Hətta dövlət başçısı belə bildirdi ki, rüşvət alanlar tutduqları vəzifədən uzaqlaşdırılırlar. Nəyə görə onlar barəsində cinayət işi açılmır?
– Bu əslində onu göstərir ki, Azərbaycanda hazırda formalaşdırılan avtoritar qurluşun bir qədər fərqli tərəfləri var. Məsələn, Azərbaycandakı avtoritar rejim Irandan fərqlənir. Azərbaycanda hakimiyyət idarəçiliyinin adı korrupsioner-kriminal rejimdir. Klassik avtoritar idarəçilikdə pis qanunlar belə işləyir. Məsələn, Stalinin dövründə SSRI-də taxıl oğrularına qarşı sərt cəza tətbiq olunurdu. Amma bu qanun işləyirdi. Iranda da qanunlar antidemokratik və sərtdir. Azərbaycanda isə normal qanunlar var. Məsələn, Azərbaycanda ölüm hökmü yoxdur. Amma ölkədəki qanunlar kağız üzərində qalır və heç kim onlara riayət etmir. Azərbaycanda müstəqil məhkəmə, hüquq-mühafizə orqanları yoxdur. Bütün ölkəni kiçik bir neçə feodal klan idarə edir. Azərbaycanda orta əsr feodal idarəçiliyi ilə kriminal rejimin bir qarışıq forması mövcuddur. Azərbaycanda hazırkı kriminal avtoritar rejim idarəçiliyini feodal qanunlarına müraciət edərək davam etdirir. Bu qanunlarda isə onlara xidmət edənlər qanunları pozsalar belə cəzalandırılmırlar.
“Hakimiyyət vətəndaş cəmiyyətini tam məhv etmək istəyir”
– QHT təmsilçiləri qanunvericilikdə edilən son dəyişikliyə etiraz əlaməti olaraq aksiya keçirdilər. Qanunvericiliyə edilən dəyişikliyin mahiyyəti nədən ibarətdir? Bu dəyişiklik nəylə nəticələnə bilər?
– Bu dəyişikliklər vətəndaş cəmiyyətinin fəaliyyətini məhdudlaşdırmağa yönəlib. Bu dəyişikliklərdən sonra Azərbaycanda vətəndaş cəmiyyətinin vəziyyəti Belarusla eyni olacaq. Biz həmişə iki ölkə qanunlarını müqayisə edən zaman bildirirdik ki, Belarusda qanunlar Azərbaycana nisbətən daha sərtdir. Bu ölkədə QHT dövlət qeydiyyatından kənar fəaliyyət göstərirsə, onun rəhbərini üç illik həbs cəzası gözləyir. Oxşar qanunlar Özbəkistanda da qəbul olunurdu. Azərbaycanın qanunları artıq Belarus və Özbəkistan qanunlarına yaxınlaşır. Tətbiq olunan külli miqdarda cərimələr ödənilmədiyi halda QHT rəhbərləri həbs olunacaqlar. Bütün bunlar vətəndaş cəmiyyətinin fəaliyyətinin qarşısını almağa xidmət edir.
– Millət vəkili Zahid Oruc ATƏT-in Varşava bürosunun Azərbaycandakı fəaliyyətini kəskin tənqid edərək, onları “casus şəbəkəsi” adlandırıb. ATƏT-in ünvanına oxşar tezisləri xarici işlər naziri Elmar Məmmədyarov da səsləndirmişdi. Hakimiyyətin bu cür bəyanatlarına beynəlxalq aləm necə reaksiya verəcək?
– Əslində mən Zahid Orucun bu cür bəyanatlarını “dəstəkləyirəm”. Çünki bir var biz Azərbaycandakı rejimin mahiyyətini anlatmaq üçün əlavə faktlar gətiririk, bir də var iqtidar yetkililəri rejimin mahiyyətini özləri açıqlayırlar. Artıq Zahid Oruc hər şeyi bizim yerimizə deyib. Bu bəyanat keçmiş SSRI təbliğatına uyğun çıxışdır. Əslində bu cür çıxışlar nə qədər çox olsa bir o qədər yaxşıdır. Çünki bununla hakimiyyətin mahiyyəti açıqlanır.
“AB-nın Ukraynaya diqqətindən istifadə edərək hakimiyyət təzyiqləri artırır”
– Ukraynada baş verən proseslər göstərir ki, Avropa Birliyi “Şərq Tərəfdaşlığı” ölkələri ilə münasibətlərə böyük önəm verir. Məsələn, Avropa Birliyinin komissarı Ştefan Füle bildirib ki, Azərbaycan hakimiyyəti seçki qanuna ciddi dəyişikliklər etməlidir. Özü də bu dəyişikliklər bələdiyyə seçkilərinə qədər çatdırılmalıdır. Avropa Birliyinin bu yanaşmasını necə dəyərləndirmək olar və bu Azərbaycana nə vəd edir?
– Bu suala cavab vermək bir qədər çətindir. Çünki hazırda Azərbaycan cəmiyyətində Avropa Birliyinə inteqrasiya ilə bağlı meyillər Ukraynadakı kimi deyil. Hazırda Avropa Birliyinin diqqəti Ukraynaya yönəlib. Elə Azərbaycan hakimiyyəti də bundan istifadə etməyə çalışır. Azərbaycan hakimiyyətinin vətəndaş cəmiyyətinə yönəlik repressiv addımlarının güclənməsinin bir səbəbi də məhz Avropa Birliyinin əsas diqqətinin Ukraynada olmasıyla bağlıdır. Hakimiyyət Azərbaycanın təbii sərvətlərindən də istifadə edərək ölkədə reallaşdırılmalı olan islahatların vaxtını uzatmağa çalışır.
– Hazırda Milli Şurada gedən müzakirələr də cəmiyyətin diqqətindədir. Milli Şuranın 2013-cü ildəki fəaliyyətin, təşkilatın seçkidə iştirakını necə dəyərləndirirsiniz?
– Milli Şuranın fəaliyyətinə əsl qiyməti cəmiyyət verib. Bu yüksək qiymət oktyabrın 9-da Milli Şuranın vahid namizədinə səs verilməsidir. Seçkiyə gələn vətəndaşların vahid namizədə səs verməsi hakimiyyəti çaşdırdı. Ilham Əliyevin əlində olan bütün inzibati imkanlardan istifadə etməsinə baxmayaraq, Cəmil Həsənli seçkidə qalib gəldi. Milli Şuranın seçkidəki uğuru üzündən hazırda hakimiyyət əlindən gələni edir ki, bu təşkilatın fəaliyyəti dayansın. Elə məhz bunun nəticəsidir ki, artıq bir neçə aydır Milli Şura yalnız fəxri sədrin olub-olmamasıyla məşğuldur. Əslində hazırda baş verənlər hakimiyyətin Milli Şura qarşısında hiss etdiyi qorxuyla bağlıdır. Seçkidə Milli Şuranın qətiyyətli qələbəsi hakimiyyəti təşvişə salıb. Hazırda Milli Şurada baş verənlər göstərir ki, hakimiyyət bu təşkilatla bağlı qarşısına qoyduğu məqsədlərə çatmaqdadır. Bir sözlə, Milli Şura seçkidə qətiyyətli qələbə qazandığı üçün hazırda hakimiyyət əlindən gələni edir ki, bu təşkilatı dağıtsın.
Xəyal
