Müxalifət isə hesabatın reallığı əks etdirdiyini deyir
Məlum olduğu kimi, ATƏT-in Demokratik Təsisatlar və Insan Haqları Bürosu (DTHIB) 2013-cü ilin oktyabrın 9-da Azərbaycanda keçirilmiş prezident seçkilərilə bağlı yekun hesabatını açıqlayıb. Müşahidə missiyası Azərbaycanda gördüyü saxtakarlıq və pozuntuları təfsilatı ilə ortaya qoyub.
Hesabatda deyilir ki, seçki ifadə, birləşmə, toplaşma azadlıqlarının pozulması şəraitində keçirilib, namizədlərə bərabər imkanlar yaradılmayıb, namizədlərin və seçicilərin qorxudulması halları qeydə alınıb. Seçki prosesinin bütün mərhələlərində, o cümlədən səsvermə günü demokratik seçkiləri mümkünsüz edən çox ciddi problemlər, çatışmazlıqlar baş verib. Seçki qanunvericiliyi, xüsusən də seçki komissiyalarının tərkibi və namizədlərin qeydiyyatı ilə bağlı tövsiyələrinə əhəmiyyət verilməyib. Təbliğat və təşviqat kampaniyasının müddətinin azaldılması namizədlərin təbliğat aparmaq imkanlarını məhdudlaşdırıb.
Seçki günü müəyyən edilən saxtakarlıq faktları da hesabatda öz əksini tapıb. Qeyd olunub ki, səslərin sayılması müşahidə aparılan məntəqələrin 58 faizində pis və ya çox pis qiymətləndirilib.
Hətta 2010-cu ildə parlament seçkilərində baş verən saxtakarlıqların da əks olunduğu hesabatda hakimiyyətə tövsiyələr, o cümlədən yerli qanunvericiliyin beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılması üçün təkliflər də yer alıb.
Gözlənildiyi kimi hakimiyyət təmsilçilərinin hesabata reaksiyası sərt olub. Hakim Yeni Azərbaycan Partiyasının icra katibinin müavini Siyavuş Novruzov hesabatı qərəzli və əsassız adlandırıb.
Böyük ehtimalla rəsmi mətbuat da ATƏT DTIHB-i hədəfə alacaq.
Müxalifət isə hesabatın reallığı əks etdirdiyini deyir.
«Yekun hesabat saxtakarlığın bütün təfərrüatını əks etdirmir»
Milli Şuranın sədri, prezidentliyə namizəd olmuş Cəmil Həsənli ümumən ATƏT DTIHB-nin yekun hesabatının yetərli olduğunu deyir. Bu hesabata əsasən prezident seçkisini qeyri-legitim hesab etmək olar. Amma bununla belə yekun hesabat Azərbaycan seçki saxtakarlığının bütün təfərrüatını əks etdirmir: “Burda bir neçə həlledici məqam var. Seçki mühitinin olmaması, seçki təbliğatının düzgün qurulmaması, hakimiyyət orqanlarının dövlətin resurslarından YAP-ın namizədi üçün istifadə etməsi, efir vaxtına münasibətdə qeyri-bərabərliyin olması, səslərin sayılmasında ciddi pozuntulara yol verilməsi, təbliğat kampaniyasının aparılmasına hakimiyyət orqanlarının maneə törətməsi, icra orqanlarının seçki prosesinə qarışması və seçki günü baş verən saxtakarlıq, topa bülletenlərin atılması, səslərin sayılması ilə bağlı ciddi problemlər, müşahidə aparılan məntəqələrin 58 faizində səslərin sayılmasının pis qiymətləndirilməsi, yəni seçki saxtakarlığının bu səviyyəsi seçkinin nəticəsi legitim hesab etməyə imkan vermir. Ona görə də ATƏT-in müşahidə missiyasının əldə etdiyi faktlar və onun yekun rəydə əks olunması seçkini qeyri-legitim hesab etmək üçün kifayətdir. Ona görə də onlar seçkini qeyri-legitim sayıblar”.
«Rəy təsdiqləyir ki, ATƏT seçkilərin nəticələrini tanımır»
AXCP sədrinin müavini Fuad Qəhrəmanlı hesabatda ölkədəki reallığın, mövcud vəziyyətin yalnız müəyyən hissəsinin əks olunduğunu deyir. Ancaq bu hesabatı ATƏT-in əvvəlki yanaşmaları ilə müqayisədə irəliyə doğru atılmış bir addım hesab etmək olar. Hesabatda seçkilərdə saxtakarlığın 58 faizi əhatə etdiyi bir daha təsdiqlənir. Ölkədə demokratik seçki keçirmək üçün şərtlərin olmadığı, seçki zamanı baş vermiş saxtakarlıqlar, hakimiyyət orqanlarının seçkilərə müdaxiləsi öz əksini tapıb. Ancaq reallıq ondan ibarətdir ki, seçki saxtakarlığı bütün seçki məntəqələrini əhatə edib: “Hər halda bu hesabatın əvvəlki rəylərdən daha geniş olması müsbət qiymətləndirilir. Orda seçkiqabağı baş verən qanunsuzluqların əks olunması da rəyi obyektiv saymaq üçün əsas verir. Bu rəy artıq rəsmi olaraq onu təsdiqləyir ki, ATƏT seçkilərin nəticələrini tanımır. 58 faiz saxtakarlığın olması o deməkdir ki, seçkinin nəticələri leqitim deyil və Azərbaycan xalqının iradəsini əks etdirmir. Bu baxımdan ATƏT-in rəyi Azərbaycan hakimiyyətinin keçirdiyi seçkinin leqitim sayılmaması üçün, beyəlxalq ictimaiyyətdə hüquqi və mənəvi əsas yaradır. Bu rəydən sonra özünə hörmət edən dövlətlər Azərbaycan hakimiyyətinin artıq demokratik olması, xalqın iradəsini əks etdirməsi, legitim sayılması ilə bağlı mövqe bildirə bilməz. Yəni Azərbaycan hakimiyyətini legitim qəbul edə bilməz. Ona görə də bu hesabat hakimiyyətin keçirdiyi seçkiyə beynəlxalq səviyyədə yekun qiyməti ifadə edir və beynəlxalq ictimaiyyətin seçkinin nəticələrini tanımadığını təsbit edir”.
«Bu, prezident seçkiləri ilə əlaqədar ən obyektiv hesabatdır»
Müsavat partiyası Icra Aparatının rəhbəri Arif Hacılı yekun hesabatı prezident seçkiləri ilə əlaqədar ən obyektiv hesabat adlandırdı: “Bu hesabatdan o nəticəyə gəlmək olar ki, Azərbaycanın bugünkü hakimiyyəti xalqın iradəsi ilə formalaşmayıb. Təsadüfi deyil ki, dünya birliyi, demokratik dövlətlərin nümayəndələri son seçkilərə münasibət bildirərkən ATƏT-in rəyinə istinad edirlər. Bəzən elə fikirlər səsləndirilirdi ki, ATƏT-in yekun hesabatı ilkin hesabatından fərqlənəcək. Ancaq əsas prinsipial mövqedə hər hansı dəyişiklik baş verməyib. Bu da ATƏT-in ilkin hesabatının heç də hansısa motivlərlə bağlı olmadığını, reallığı əks etdirdiyini təsdiq edir. Bütün proseslər araşdırıldıqdan, tədqiqatlar yekunlaşdırıldıqdan sonra ATƏT-in eyni mövqedə qalması bunu təsdiq edir”.
Fizzə
