«Onu bilirəm ki, atamın vəzifə üçün ürəyi getməyib, kreslo davası aparmayıb»
Azərbaycan Yazıçılar Birliyi yazıçı Əkrəm Əylisli ilə bağlı bəyanat yayıb. Buna səbəb bir müddət öncə Əkrəm Əylislinin müsahibəsi olub. O, müsahibəsində Ismayıl Şıxlının sədrlikdən uzaqlaşdırılmasında “xidmət”inin olduğunu da etiraf edib. Deyib ki, bunu Həsən Həsənov şəxsən təşkil etmişdi: “O vaxt böyük vəzifədə olan Həsən Həsənovun adamları təşkil eləmişdi ki, Ismayıl Şıxlını devirsinlər. Düzdür, heç vaxt kiminsə küyünə getməmişəm.
Amma Anar mənim yaxın dostum olduğundan bu varianta razılaşdım. Cabir Novruzla Anarın arasında seçim edəndə Anarın üzərində dayandım və hətta onun müsbət keyfiyyətlərini Həsən Həsənova sadaladım. O da çox sevindi və bildirdi ki, elə belə də olmalıdır”.
Yazıçılar Birliyi Əkrəm Əylislinin dediklərinin yalan olduğunu bəyan edib. Bəyanatda qeyd olunur ki, Əkrəm Əylisli son müsahibəsində təşkilatımız barədə oxuculara köhnə-yeni yalanlar sırıyır: “Deyir ki, Xalq yazıçısı Ismayıl Şıxlını vəzifəsindən MK katibi Həsən Həsənov uzaqlaşdırıb. Yaxşı məlumdur ki, Həsən Həsənov görkəmli yazıçımız Ismayıl Şıxlıya həmişə böyük hörmətlə və rəğbətlə yanaşıb. Yeri gəlmişkən, H.Həsənov o vaxt ideoloji işlər üzrə yox, başqa sahədə katib işləyirdi. Yazıçılar Ittifaqının birinci katibi işlədiyi müddətdə Ismayıl müəllimin şəkər xəstəliyi şiddətləndi və yalnız onun özünün israrlı təkidləri nəticəsində vəzifəsini tərk etdi. Bu hadisə Əkrəm Əylislinin uydurduğu kimi qurultayda yox, Yazıçılar Ittifaqının 1987-ci il 18 iyununda keçirilən Plenumunda baş verdi. Əkrəm də o vaxt indi yazdığı kimi Əylisdə yox, Bakıdaydı, odur ki, heç kəs onu, özü dediyi kimi, xüsusi olaraq Bakıya dəvət etməmişdi. Plenumda Yazıçılar Ittifaqının Birinci katibi vəzifəsinə, Anarın namizədliyini ilk olaraq Ə.Əylisli təklif etdi. Bu doğrudur. Bu təklifi Isi Məlikzadə, Tofiq Bayram, Isa Ismayılzadə və Ismayıl müəllimin özü də dəstəklədi və Anar yekdilliklə birinci katib seçildi. Bir müddət bundan əvvəl Əkrəm Əylisli bütün bunları unudaraq yazırdı ki, Anarın Yazıçılar Ittifaqının rəhbəri seçilməsi o vaxt DTK sədri olan Vaqif Hüseynovun təşəbbüsü idi. Indi deyir ki, Anarın namizədliyini MK katibi Həsən Həsənovun tapşırığı ilə edib. Yaxşı olar ki, Əkrəm Əylisli heç olmasa özü üçün müəyyənləşdirsin, Anarın namizədliyini irəli sürərkən kimin tapşırığını yerinə yetirirmiş – MK-nın, ya DTK-nın. Bu Plenumdan az sonra Anarın təklifiylə Əkrəm Əylisli Yazıçılar Ittifaqının katibi seçildi. Erməni millətçiləri Qarabağ avantürasına başlayanda və şəxsən Anarı millətçilikdə ittiham edəndə isə Əkrəm Əylisli Moskvaya ”Drujba narodov” jurnalına danos verdi ki, burda yeganə beynəlmiləlçi o özüdür, yazıçı həmkarlarının içində özünü təhna hiss edir və uşaqlıqdan başqa xalqlara öz xalqından çox etibar edib. Qəzəblənən ictimaiyyət Əylislini nəinki katiblikdən, hətta Yazıçılar Ittifaqından çıxarmağı tələb edirdilər. Əkrəm Əylislinin jurnalda onun sözlərinin təhrif edildiyini deməsini nəzərə alaraq ona qarşı heç bir tədbir görülmədi”.
Yazıçı Əkrəm Əylisli isə Anar Rzayev 25 ildir ki, bu millətin ziyalısına yalan dediyini söylədi: “25 ildir ki, onun dilinə düz söz gəlməyib. Mən arzu edirəm ki, o, 25 il də bundan sonra yalan deyə-deyə orada otursun. 25 ildə o, bir dəfə doğru söz demədi. Mən bunu eşitmədim. Nə qədər yalan olar? Kim ki, düz danışır, ona qarşı şər kampaniyasına keçir. Məni danosbaz adlandırana bax. Ayıb deyil? Bəs deyil? Mən açıq şəkildə deyirəm ki, Həsən Həsənovun tapşırığını yerinə yetirmişəm. Ayrı nə deməliydim? Həsən Həsənov mənə bir ay zəng elədi, zorla Əylisdən Bakıya gətirdi. Dedi ki, belə bir məsələ olacaq. Bunlar bizə şər-böhtan atır. 1937-ci ildə salamat qalanların övladlarını Yazıçılar Ittifaqına sədr qoymaq olmaz. 37-də xalqı satanlar indi də satır və ömrü boyu da satacaqlar. Anar istər insanlar, istərsə də Yazıçılar Ittifaqı haqqında bir həqiqəti yaxına buraxmır”.
Ə.Əylisli onu ermənipərəst adlandıran birlik sədrinə sərt cavab verdi: “Ermənipərəst nə deməkdir? Anar gərək belə sözü dilinə gətirməsin. Bu adam hər şeyi satıb, ağzına gələni danışır. Indi də keçib erməni sözünə. Bədii əsəri bədii əsər kimi oxu və dəyərləndir. Burada siyasət-zad yoxdur. Bu adam bunu bilmirsə, Yazıçılar Birliyinə necə rəhbərlik edə bilər? Əxlaqsız və mənəviyyatsız işlər heç kimə başucalığı gətirməyib. Mən xalqımın yanında xəcalət çəkiləsi heç nə etməmişəm. Və üzü ağam, xalqımın böyüklüyünü görmüşəm, inanmışam. Mən xalqın içindən çıxmışam. Anar üçün isə xalq abstrak bir şeydir. O, nə biləcək xalq nədir? 40 ildir kabinetdə oturan Anar xalqın nə olduğunu haradan biləcək? O, xalqı harada görür? Bunlar bilmir ki ermənipərəst sözünü kimə desinlər? Onlar Azərbaycanı sevən insanlarına vurdular bu damğanı. Bu adam həqiqətin qarşısında heç nə tapmır. Həsən Həsənov sağdır, kim istəyir soruşsun. O, hələ 5 ildə orada oturmaq istəyir. Otursun da. Mən bəyəm ona mane oluram?”.
Ismayıl Şıxlının oğlu, “Ayna”-“Zerkalo” qəzetlərinin baş redaktoru Elçin Şıxlı “Azadlıq”a açıqlamasında atasının şəkər xəstəsi olduğunu söylədi. Onun sözlərinə görə, Ismayıl Şıxlı xəstəliyinə görə birinci katiblikdən çıxmayıb: “Atamın tələbəsi və ən yaxın dostlarından biri onun əleyhinə ”Sovetskaya Kultura” qəzetində böyük bir yazıyla çıxış etmişdi. Atamın yaxın bildiyi insanlar da müəyyən mənada üzdə gülürdülər, arxada başqa işlər görürdülər. O da istəmirdi ki, inandığı adamları itirsin. 1987-ci ilin iyun ayında Plenum cağırdı və ərizəsini plenum üzvlərinə təqdim etdi, dedi ki, istefa verirəm. Üç dəfə səsvermə keçirildi. Birinci iki dəfə onun ərizəsini qəbul etmədilər. Atam üçüncü dəfə bildirmişdi ki, mənə etimad göstərdiyinizə görə minnətdarlığımı bildirirəm. Amma qərarım qətidir. Çıxıb gedirəm. Ona görə xahiş edirəm ərizəmi qəbul edin. Ondan sonra seçki keçirildi, Anar sədr seçildi”.
Elçin Şıxlı deyir ki, ailəsi atasından niyə geri çəkildiyini soruşublar: “Bizə dedi ki, rahat yaşamaq istəyirəm. Ətrafındakı insanların alçaqlığını görmək, bu vəzifəyə görə alçalacaqlarına şəraitin yaradılmasını istəmirəm. Belə olsa ölərəm. Rahat yaşamaq, sözümü rahat demək, hamının gözünə dik baxmaq istəyirəm”.
Elçin Şıxlı bizimlə söhbətində onu da qeyd etdi ki, 1965-ci ilin mart ayında 10-da Yazıçılar Birliyinin birinci katibi olan Mehdi Hüseynin iclas zamanı ürəyini partlatdılar. Atam o vaxt üçüncü katib idi. 1968-ci ildə orada işləmək istəmədi, intriqalar vardı deyə istefa verdi. Ikinci istefası “Azərbaycan” jurnalının baş redaktoru dönəmində oldu. Orada iki il işlədi, intiriqalar oldu, redaktor kimi işinə müdaxilələr edirdilər. Axırda dedi ki, mən xəstəyəm, gedirəm. Üçüncü dəfə 1981-ci ilin iyun ayında Plenum keçirilirdi, orada Heydər Əliyev iştirak edirdi. Atam çıxış edib evə gedəndə yarıyolda geri qaytarıblar ki, Heydər Əliyev səni gözləyir. Heydər Əliyev demişdi ki, sizi birinci katib qoyacam. Atam da “xəstəyəm” deyib. Heydər Əliyev də deyib ki, bilirəm, o zaman xəstə deyib getmişdin, partiya üzvüsən, mən də birinci katibəm. Ona görə də partiya tapşırığı verirəm, gəlib işləməlisən. Birinci katib gəlməyi bu şəraitdə olub”.
Elçin Şıxlı deyir ki, atası ola bilsin ərizəsində xəstəliylə bağlı nəsə yazsın: “Əhalinin bir hissəsi şəkər xəstəsidir. Mənim üçün keçmiş mərhələdir, onu bilirəm ki, vəzifə üçün ürəyi getməyib, kreslo davası aparmayıb”.
Ramin DEKO
