Təkcə ticarət obyektləri ildə 11 milyon 113 min 200 manat yer haqqı ödəyir
2009-cu ilə qədər Azərbaycanda metropolitendə gediş haqqı 5 qəpik idi. 2009-cu ilin oktyabrında Tarif Şurasının qərarı ilə gediş haqqı 3 dəfə artırılaraq 15 qəpiyə qaldırıldı. Həmin vaxt bu qərar insanlar arasında böyük narazılığa səbəb oldu. 2012-ci ilin dekabr ayından isə Tarif Şurası Azərbaycanda metro tariflərini MDB ölkələrindəki tariflərlə müqayisə edərək 20 qəpiyə qaldırdı.
Metro öz-özünü dolandırırmı?
“Ictimai nəqliyyat elə olmalıdır ki, insanlar rahat istifadə etsinlər. Onların içində metro ən ucuz, ən rahat nəqliyyat vasitəsidir. Metro tikintisi növbəti illərdə sürətlə aparılacaq”. Bu sözləri ölkə başçısı Ilham Əliyev “2011-2013-cü illərdə Bakı şəhərinin və onun qəsəbələrinin sosial-iqtisadi inkişafına dair Dövlət Proqramı”nın icrasının yekunlarına həsr olunmuş konfransda çıxışı zamanı söyləyib. Onun sözlərinə görə, metro tikintisi Azərbaycanda geniş vüsət almalıdır: “Hazırda bizdə 23 stansiya var. Son illərdə bir neçə stansiya tikilib. Ancaq Proqrama əsasən, 2035-ci ilə qədər Azərbaycanda, Bakıda 70 stansiya tikilməlidir. Deməli, hər il minimum 2 stansiya tikilməlidir. Buna biz nail olmalıyıq. Düzdür, bu çox böyük vəsait tələb edən, sırf sosial xarakter daşıyan məsələdir. Çünki bu gün metro tarifləri heç metronun ehtiyaclarının beşdə birini ödəmir. Dövlət tərəfindən subsidiyalar verilir. Bunu da istəyirəm əhali bilsin ki, metro ancaq dövlət subsidiyaları hesabına fəaliyyət göstərir. Əlbəttə, nə qədər çox stansiya tikilərsə, dövlət büdcəsinə bir o qədər də çox yük olacaq. Ancaq biz bu sahəyə digər kommunal sahələr kimi sosial prizmadan yanaşırıq”.
Deməli, metro özü-özünü dolandırmır. Bu, əslində yeni fikir deyil. Indiyə qədər bir çox rəsmilər, o cümlədən metropoliten rəhbərliyi bu barədə danışıb və bildiriblər ki, dotasiya olmasa, gediş haqları qaldırılmalıdır.
Ancaq kimsə metrostansiyalardakı ticarət obyektlərindən, reklam lövhələrindən, quraşdırılan başqa terminallardan söz açmır. Halbuki oradan qazanılan pul aidiyyəti üzrə xərclənsə, dotasiyaya ehtiyac qalmaz.
77 milyon manatı kim yardım edir?
Kiçik bir hesablama aparacağıq. Ancaq öncə bir nüansa diqqət yetirək. Bakı Metropolitenin rəisi Tağı Əhmədov gediş haqları 20 qəpiyə qaldırılanda mətbuata açıqlama vermiş və bildirmişdi ki, bir sərnişinin daşınma xərci 55 qəpikdir. Onun sözlərinə görə, hər gün orta hesabla metrodan 600 min sərnişin istifadə edir (ekspertlər isə bu rəqəmin daha böyük olduğu iddia edirlər – R.D.). Bu isə təxminən ildə sərnişinlərin metrodan 220 milyon dəfə istifadə etməsi deməkdir. Gəlin, indi Tağı Əhmədovun dediyi kimi hesablayaq. Tutaq ki, bir nəfərin daşınma xərci realda 55 qəpikdir, onda metropolitenin saxlanması üçün ildə 121 milyon manat gərəkdir. Deməli, 121 milyon manatın 44 milyonu sərnişinlərdən əldə ediləcək. Bəs qalan 77 milyon necə olur? O pulu kim verir? Axı, metropolitenə 15-16 milyon manat ayrılıb. Deməli, metropoliten 49 milyonla yaşamaq iqtidarındadır. Bu isə deməyə əsas verir ki, bir sərnişinin daşınması üçün gediş haqqı 22 qəpik olmalıdır. Bəs, 2 qəpik necə əldə olunur?
Məlum məsələdir ki, metropolitenin gəlirləri təkcə sərnişin daşınmasından ibarət deyil. Metro keçidlərindəki ticarət obyektlərindən və reklamdan gələn gəlirləri də bura daxil etmək lazımdır.
Ticarət obyektləri ildə 11 milyon 113 min 200 manat yer haqqı ödəyir
Metronun “20 Yanvar” stansiyasında 224 ticarət obyekti var. Satıcıların dediyinə görə, yerindən asılı olaraq kirayə haqqı dəyişir. Burada 600 manatdan başlayıb 1100-1135 manata qədər davam edir. 40-dan çox dükan 1135 manat yer haqqı ödəyir. Bu, 45400 manat edir. Yerdə qalan 184 dükandan orta hesabla 800 manat pul alınır. Bu isə 147 min 200 manat deməkdir. Ümumilikdə, “20 Yanvar”dan 192 min 600 manat əldə edilir.
Başqa stansiyalara diqqət yetirək.
“Inşaatçılar”da 160, “Nəriman Nərimanov”da 146, “Neftçilər”də 110, “Əhmədli”də 98, “Xalqlar dostluğu”nda 115, “Qara Qarayev”də 108, “Gənclik”də 22, “Xətai”də 34, “Nizami”də 8, “Koroğlu”da 45, “Əcəmi”də 132 obyekt icarəyə verilib. Bütün obyektlərin sayı 978 edir. Adları çəkilən metro stansiyalarında obyektlərin kirayə haqqı gündəlik və aylıqdır. Gündəlik haqq 15-30 manat arasındadır. Aylıq icarə haqqı 700-1000 manat civarında dəyişir. Gündəlik yer haqqı ödəyən satıcıların dükanları çox kiçikdir. Bu cür obyektlər metropolitenin ərazisində çox az saydadır. Ən uyğun qiymət 750 manatdır. Bu məbləği 978 obyekt üçün hesablasaq 11 stansiyadan hər ay 733 min 500 manat qazanc əldə edilir. Bir sözlə, bir aya 12 metrostansiyasındakı ticarət obyektlərindən 926 min 100 manat, bir ilə 11 milyon 113 min 200 manat gəlir əldə edilir.
Metroda reklam qiyməti…
Metroda reklam işləri ilə “Kommet” reklam agentliyi məşğuldur. Metro stansiyalarında reklam lövhələrinin bir ədədinin aylıq icarə haqqı 70 manatdır. Vaqonların içindəki reklamların dəyəri isə yerindən asılı olaraq 2-10 manat aralığındadır. 23 metrostansiyanın hər birində 30 reklam lövhəsi var. 690 lövhənin orta hesabla 6 manatdan hasili 4140 manat edir.
Monitorlarda reklam yerləşdirməyin qiyməti heç də aşağı deyil. Belə ki, bir reklam çarxı səhər 06:00-dan axşam saat 24:00-a kimi gündə 360 dəfə göstərilir. Bir çarx hər 3 dəqiqədən bir təkrarlanır. Reklam çarxı isə yalnız bir qatarda, yəni 5 vaqonda quraşdırılır. Hər vaqonda da 2 monitor var. Reklamın qiyməti vaxta görə dəyişir. 5 saniyəlik reklam 68 manat, 10 saniyəlik çarx 128 manat, 15 saniyəlik çarx 180 manat, 20 saniyəlik çarx 224 manat, 30 saniyəlik çarx 306 manatdır. Bu qiymətlər bir ay üçün nəzərdə tutulub. Eskalatorun üstündə reklam 100 manatdır. Ən baha reklam yeri isə yenicə quraşdırılan lazer reklamdır. Buradakı reklamlar həm həcmcə böyükdür, həm də hamının nəzərini cəlb edən yerdədir. Deyilənlərə görə, bu reklamların aylıq qiyməti 300-600 manatdır.
Xatırladaq ki, Tağı Əhmədov metropolitenin balansında 2 minə qədər ticarət obyektinin olduğunu bildirmişdi. O, eyni zamanda metro ticarətindən əldə olunan aylıq gəlirin 70 min manat və həmin məbləğin yalnız metroya sərf olunduğunu demişdi.
Bir müddət bundan öncə isə Prezident Administrasiyasının ictimai-siyasi şöbəsinin müdiri Əli Həsənov metroda qəzet və kitab satışına qadağanı maraqlı şərh vermişdi. Bildirmişdi ki, metro insanların hərəkəti, bir yerdən başqa yerə getməsi üçündür, insanların qəzet, kitab ticarəti fəaliyyəti ilə məşğul olması üçün heç də ən münasib yer deyil: “Indiyə qədər metroda mətbuat yayımı və yaxud buna oxşar fəaliyyət olubsa, bu da qeyri-qanuni olub. Bu gün metro öz fəaliyyətini müvafiq istiqamətdə qurmaq yolunda addım atıb”.
Ancaq Əli Həsənov nədənsə başqa ticarət obyektləri barədə bir kəlmə də söz açmayıb.
Kiçik sözardı…
Görünən odur ki, bu gün metrostansiyalar ticarət obyektlərindən və reklamlardan böyük məbləğdə vəsait əldə edir. Ancaq bununla yanaşı dövlət büdcəsindən dotasiya da ayrılır. Ölkə başçısının “bu gün metro tarifləri heç metronun ehtiyaclarının beşdə birini ödəmir” deməsi bir az həm maraqlı, həm də təəccüblü görünür…
Ramin DEKO
