Anamızın doxsana yaxın yaşı var. Bir çox ziyalılardan və məmurlardan fərqli olaraq, hər gün qəzet oxuyur. Özəlliklə “Azadlıq” qəzetini. Gözləri tez-tez sulandığından bəzən ancaq başlıqları oxuyur. Amma bizimlə fikir bölüşməyə bu da bəs eləyir. Üstəlik, qiraətdən və başlıqlardan doğan mühakimələri bəzən o qədər dəqiq və düşündürücü olur ki, onunla mübahisə etmək asan olmur.
Natamam orta təhsili olmasına baxmayaraq, savadına çox güvənir. Məsələn, Xaliqin aşırı istiotlu yazılarını oxuyandan sonra deyir ki, “yaxşı jurnalist olmasına baxmayın, çox dar düşüncəli adamdı”.
Diplomatik gedişdəri də olur. Bəzən Xaliqin provakasiyalarına uyaraq silahını mənə qarşı çevirir: “Savadlı olmasına baxmayın, dünyagörüşü yoxdu”. Amma sonra yüz Xaliq gələ, ona sübut edə bilməz ki, mənim haqqımda belə sözlər deyib.
Belə maraqlı atmacaları heç birimizdən yan keçmir. Hətta hərdən dostlarımızla da məzələnir. Düzdü, bəzən tərsinə də olur, ancaq o heç kimdən incimir.
Siyasi mühakimələri isə əsl sadəlövh səmimiyyət nümunəsidi.
Dostumuz Rəşid müəllim onun ən sadiq qonşusudu. Hətta bizdən də çox yoxluyur onu. Söhbətləri də tutur. ABŞ-dakı son prezident seçkilərindən sonra Barak Obamanın şəklini asıb başının üstündən. Deyir ki, onun çıxışlarını çox bəyənir. Bir gün Rəşiddən soruşur ki, a bala, deyəsən bu Obamın bizə çox xeyri olacaq. Siyasətcil Rəşid müəllim soruşur ki, ay ana, nədən bilirsən bunu. Arvad fikrini əsaslandırmağa çalışır: “Çünki onun atasının adı Hüseyndi”. Rəşid müəllimə də Allah insaf versin, arvada dəstək vermək əvəzinə qayıdır ki, “ey, ay ana, bizim məmurların hamısının atasının adı Hüseyndi, bunun bizə bir xeyri var?”
Dinə fanatikcəsinə inanır. Səksən ildi namaz qılır. Namazın hər seansı azı bir saat çəkir. On beş dəqiqəlik namazdan sonra Allaha uzun-uzadı müraciətlər, xahişlər, yalvarışlar başlanır. Işdən yorğun və ac qayıtmış səbirli Rövşənin də səbri daşır: “Ay ana, Allahın başını o qədər qarışdırırsan ki, dünyanın yarısı yadından çıxır, Türkiyəni, Avstraliyanı, Haitini zəlzələ dağıdır”. Belədə Rövşənin dadına çatan arvadın zəif eşitməsi olur. Yoxsa dünyanın bu tərəfini də o dağıdar – Allahla, peyğəmbərlə, imamla zarafat eləməkmi olar?!
Hər dəfə bizə öyüd-nəsihət, tapşırıq, göstəriş, direktivlər verir. Hünərin var, əməl eləmə. Əslində, əməl eləməyə bilərsən, ancaq nəzərə almalısan ki, təkrarlar pişiyini ağaca dırmaşdıracaq.
Azərbaycan hakimiyyətinin sosial siyasətinə pensiyasının məbləği ilə qiymət verir. Ömrü boyu, özü demişkən, “kolxozda can çürütmüş” veterana otuz beş “şirvan” pensiya kəsiblər. Yetmiş beş manat pensiyanın on manatı poçtalyon Rövşənin benzin pulu, beş manatı sevimli nəvəsi Əlişqanın saqqız xərci, əksər hissəsi isə dilənçilərindi. Dünyadan köçmüş seyidlərin ruhuna Yasin oxunması, qapıya gələn sərçələrə vermək üçün buğda alınması da pensiya xərclərinə daxildi. Bölgünü dəyişmək barədə təkliflər vermək və ya veriləndən imtina etmək qadağandı. Bir həftədən sonra isə boş yola saldığı hər dilənçiyə üzrxahlıq edir: “Qalmamış hökumətimizin verdiyi pensiyanın bərəkəti qalıb ki…”
Uşaqlıq xatirələrini hamımız əzbərləmişik. Inqilabdan sonra Həşimxanlıda qonşuluqda yaşamış Sadıq bəy, qardaşları, onların ailələri haqda ancaq xoş xatirələri var. Deyir ki, onlar indiki varlılar kimi deyildi, çox sadə, zəhmətkeş və əliaçıq idilər. Bizə yuxarıdan baxmazdılar. Elə bil onlara hörmət əlaməti olaraq bəy qızlarının bayatılarını hərdən şövqlə təkrar edir:
Mənim yarım naşıdı,
Naşıların başıdı.
Atlananda bəy oğlu,
Düşəndə yüzbaşıdı.
Tez-tez müasir qızlar, onların geyimi barədə də rəyini bildirir. Maksimum mini yubka geyən qızları görməyə gözü yoxdu, onlara sataşmasa dözə bilməz:
Ağ dəvə alçaq gedər,
Qolunda qolçaq gedər.
Bu əyyamın qızları
Ərə tumançaq gedər.
Həmişə olduğu kimi, sonuncu dəfəki (hələlik) “toplantıda” da mövzu məhdudiyyəti yox idi. Amerika-Azərbaycan münasibətlərinin müzakirəsi onunla nəticələndi ki, Xaliq ənənəvi qənaətini təkrarladı: “Demokratik Amerika bizi yenə də Azərbaycan hakimiyyətinin neftinə satdı”. Uzun mübahisədən sonra arvad problemlərin müzakirəsini yekunlaşdırdı: “Bala, Allahdan əlinizi üzməyin”. “Toplantı” bitdikdən sonra kimsənin söz demək haqqı olmasa da, əlavə etdim: “Ana, deyəsən Allahın da ”Şahdəniz” yatağında payı var”. Bu dəfə məni onun təkcə qulağı yox, həm də zarafatı duymaması xilas elədi.
Elə bil duymuşdu ki, bu, onun kəndə son canlı səfəridi. Geri qayıdanda kəndin çıxacağında qəfildən dalbadal iki bayatı çəkdi:
Anam yox imiş mənim,
Bacım yox imiş mənim.
Araşdırdım könlümü
Dərdim çox imiş mənim.
Sən demə duyğusu gerçəyin özü imiş.
Allah bütün analara ömür versin!
REDAKSIYADAN: Bu yazı bir neçə il əvvəl qələmə alınıb. Haqqında söhbət gedən Gülşən xala üç gün əvvəl bu dünya ilə vidalaşdı. Həm bunu, həm də yazının birinci dəfə çap olunarkən maraqla qarşılandığını nəzərə alaraq, onu yenidən dərc etmək qərarına gəldik…
Ənnağı Hacıbəyli
