BMT-nin hesablamalarına görə, Azərbaycanda ötən müddət ərzində orta yaş dövrü 72-dən 62-yə düşüb
Dövlət başçısı Ilham Əliyev Saatlıya səfəri zamanı maraqlı açıqlamalarla çıxış edib. O bildirib ki, Azərbaycan hökuməti sosialyönümlü siyasət yürüdür və səhiyyə məsələləri Azərbaycanda prioritetlərdən biridir. Və məhz son illər ərzində aparılan islahatlar nəticəsində statistik göstəricilər də yaxşılığa doğru inkişaf edib: “Məsələn, Azərbaycanda insanların ömrünün uzunluğu artır. Bu, hər bir ölkənin ümumi inkişafını göstərən amildir”.
Dövlət başçısının Azərbaycanda insanların ömrünün uzandığını bəyan etməsinə baxmayaraq reallıq və beynəlxalq hesabatlar başqa mənzərəni nümayiş etdirir.
Iqtisadçı Məhəmməd Talıblı bildirdi ki, ölkədə orta ömrün müddəti səhiyyənin səviyyəsi ilə ölçülməlidir. Illərdir büdcədən səhiyyəyə lazımiı vəsaitin ayrılmamasını dövlətin vətəndaşların sağlamlığına münasibəti kimi dəyərləndirən M.Talıblı bildirdi ki, hər ötən il ölkədə orta ömrün aşağı düşməsinin müşahidə olunması təsadüfi deyil: “BMT-nin və başqa beynəlxalq təşkilatların hesabatlarında, statistik rəqəmlərində Azərbaycanda ötən müddət ərzində orta yaş dövrü 72-dən 62-yə düşüb. Bu isə ölkədə səhiyyəyə olan münasibətin təzahürüdür. Bu gün səhiyə sistemində çalışan işçinin əmək haqqı 128 manatdırsa, burada yüksək standartlardan və qayğıdan danışmağa dəyməz”.
M.Talıblı vurğuladı ki, Azərbaycan uzunömürlülər diyarı kimi tanınsa da, hazırda Avropa Birliyinə, Şərqi Avropaya daxil olan dövlətlərdə orta yaş dövrü hər ötən il daha da artır. Bu isə həm dövlətin səhiyəyə qayğısının və sosial, iqtisadi problemlərə dövlətin münasibətini göstərir: “Dünya Səhiyyə Təşkilatının tövsiyyələrində vurğulanır ki, ölkənin Ümumi Daxili Məhsulunun ən azı 3 faizi səhiyyənin inkişafına ayrılmalıdır. Azərbaycanda isə bu göstərici heç 1.2 faiz də deyil”.
Tibb elmləri namizədi Adil Qeybulla bildirdi ki, vətəndaşlarımızın ildə bir dəfə tibbi müayinədən keçməsi, əlbəttə, yaxşı hal olardı. Amma belə bir halın ənənəyə çevrilməsi üçün şərait də lazımdır: “Vətəndaşların tibbi sığortadan istifadə edə bilməsi onların sağlamlığının qorunmasında böyük irəliləyişlərə səbəb ola bilər. Təbii ki, bu, ömrün uzanmasına da səbəb ola bilər. Adi bir misal göstərim. Azərbaycanda əməliyyatlardan sonra ortaya çıxan fəsadlar və ümumiyyətlə, patoloji prosesə xaricdə rast gəlinmir. Çünki xaricdə vaxtında xəstəliyin aşkarlanması buna imkan vermir. Azərbaycanda isə xəstələr həm imkansızlıqdan, həm də müəyyən dərəcədə sağlamlığa laqeyd münasibətdən xəstəliyi son həddə çatdırır. Bu işlərdə sığorta təbabətinin olmaması insanların müayinə üçün çox gec müraciət etməsinə səbəb olur. Amma müayinə sığorta ilə həyata keçirilsə, bu proses planlı xarakter daşıyardı. Məsələn, şəkərli diabet xəstəsi komaya düşənə qədər bilmir ki, onda bu xəstəlik var. Amma əvvəlcədən müayinə bütün bu fəsadları ortaya çıxara bilər”.
A.Qeybullanın fikrincə, əhalinin bütün kontingentinin sığorta təbabətinə cəlb olunması vacibdir. Dövlət büdcəsindən bu istiqamətdə vəsaitin ayrılması da mümkündür. Belə olan halda ölkədə səhiyyənin keyfiyyətinin artırılması da müşahidə oluna bilər.
Statistika Komitəsinin uzunömürlüklə bağlı məlumatları yalandır
Son olaraq diqqətinizə AMEA-nın Fiziologiya Institutunda Uzunömürlülüyün Fizioloji Laboratoriyasının əməkdaşı Zemfira Qədimovanın maraqlı fikirlərini çatdırırıq. Uzunömürlülərlə bağlı Azərbaycanın Şimal-Qərb regionunda tədqiqat apardığını və bununla bağlı artıq müdafiə də etdiyini söyləyən Zemfira Qədimova “Lent.az”a açıqlamasında vurğulayıb ki, Dövlət Statistika Komitəsinin uzunömürlülərlə bağlı təqdim etdiyi məlumatlar tamamilə səhv məlumatlardır. Bu da ondan qaynaqlanır ki, 1930-cu ilə qədər anadan olan insanlarla bağlı sənədləşmə işləri aparılmayıb, pasportlaşdırma, sənədləşdirmə işləri 1930-cu illərdə başlanıb, ona qədər sənədləşdirmə işləri aparılmayıb. O dövrə qədər olan insanların təvəllüdləri də təxmini yazılıb. Yerlərdəki statistika idarələri sənəd yaşını əsas götürür, hesablamalar aparır, yəni dəqiq məlumat əldə edə bilmirlər. Məsələn, insan var ki, sənəddə 100 yaşı keçmiş göstərilir, əslində yaşı 90-ı ötməyib.
Hazırda yaşı 90-ı keçənlərin uzunömürlü sayıldığını nəzərə çatdıran Zemfira Qədimova bildirib ki, Uzunömürlülüyün Fizioloji Laboratoriyası insanların yaşının müəyyənləşdirilməsi üçün infikasiya metodundan istifadə edir. Bu metoda əsasən, dəqiqləşmə aparılır, sonra o insanlar qeydiyyata alınır.
Fiziologiya Institutunun elmi işçisi Azərbaycanın sovet dövründə uzunömürlülər ölkəsi olduğunu, ancaq indi bu barədə danışmağın çox çətin olduğunu söyləyir. Hazırda Azərbaycanda uzunömürlülük məsələsi çox zəifləyib. Bunun səbəbləri sırasında isə ekoloji, sosial-iqtisadi və digər amillər var. Indiyə qədər belə güman olunub ki, Azərbaycanda uzunömürlülük səviyyəsinə görə Cənub bölgəsi birinci yeri tutur. Amma son 3 ildə Uzunömürlülüyün Fizioloji Laboratoriyasının ora ezam olunmuş əməkdaşlarının apardığı tədqiqatlara və onların qənaətlərinə əsaslansaq, artıq Cənub bölgəsində də uzunömürlülük aşağı səviyyədədir. Laboratoriyanın nümayəndələri Astara, Lənkəran və Masallı rayonlarında olublar. Apardıqları tədqiqatlar göstərir ki, artıq həmin regionda yaşı 90-ı ötmüş insanlara az rast gəlinib, amma 100-ü ötmüş insanlara rast gəlinməyib. Uzunömürlülüyün Fizioloji Laboratoriyasının nümayəndələri gələn ilin yayında Lerik və Yardımlı rayonlarına ezam olunacaq, bu rayonlarda da araşdırma aparacaqlar: “Amma hələ ki, Laboratoriya bütün bölgələrimizi tədqiq etməyib. Ona görə də yekun bir fikir deyə bilmərəm. Lakin Şimal-Qərb regionunda apardığım tədqiqat zamanı yaşı 100-ü ötmüş insanlara rast gəlmişdim. Iki rayonda, Zaqatala və Qaxda 8 nəfər yaşı 100-ü ötmüş insan var idi”.
Bir məqam da diqqət çəkir. Zemfira Qədimovanın Qax və Zaqatalada apardığı araşdırmalar zamanı yaşı 90-ı keçən, yəni uzunömürlü sayılan insanların sayı 80 nəfər olub. Həm də bunların çoxu qadın olub. Məsələn, Zaqatalada 49 uzunömürlüdən 45-i qadın, 4-ü kişi, Qaxda 31 uzunömürlüdən 28-i qadın, 3-ü kişidir.
Z.Qədimova onu da qeyd edib ki, uzunömürlülük ilk növbədə genetik proqramlaşdırılmış bir ön göstəricidir. Lakin son ekoloji amillər, elektromaqnit çirklənmə, elmi-texniki inkişaf orqanizmə mənfi təsir göstərir: “Bu amillər genefonda da mənfi təsir göstərir. Bu təsir uzunömürlülük göstəricisini də dəyişdirməyə qadirdir. Baxmayaraq ki, uzunömürlülük genlə gələn göstəricidir, bu cür fonda, iqlim şəraitində yaşayan insan əlbəttə ki, uzunömürlü olmaya bilər. Ümumiyyətlə, bu məsələ kompleks tədqiq olunmalıdır”.
Xəyal
