“Azərbaycanda Suriya, Liviya tipində inqilabın baş verməsini qəti şəkildə istəmirəm”
AXCP sədri, İctimai Palatanın Koordinasiya Şurasının üzvü Əli Kərimli “Yeni Müsavat” qəzetinə geniş müsahibə verib. Qəzetin son 3 sayında dərc olunan müsahibənin əvvəlində Əli Kərimli YAP-çı deputat Gülər Əhmədova ilə fəaliyyəti dayanan ABU-nun rektoru Elşad Abdullayevin deputat mandatı alverinə dair suallara cavab verib. Müsahibəni bütövlükdə təqdim edirik:
Əli Kərimli:
– Əvvəla, baş verən hadisə çox böyük prosesdir. Əlbəttə, Azərbaycanda ictimai fikir üçün yeni xəbər deyil ki, hansısa vəzifələr, o cümlədən deputat yerləri alınıb-satılır, müəyyən miqdarda pulun müqabilində adamları prezidentin təsdiq elədiyi deputat siyahısına salır, yaxud oradan çıxarırlar. Bunu ictimai fikir bilir. Amma açığı, indiyə qədər Gülər Əhmədovanın təbirincə desək, bu işin necə bişirildiyini, mətbəxi heç kim bilmirdi. Hamı fikirləşirdi ki, bu proses, görəsən, necə olur? Biz onsuz da siyasi cəhətdən bilirdik ki, belə bir proses var ki, razılıq olmayanda, kimsə etibarsızlıq edəndə son anda da siyahıya düzəlişlər olur. Bəzi hallarda mətbuat da bu barədə yazırdı ki, son günlərdə kimlərinsə haqqında qərarlar dəqiqləşdi, dəyişdi…
Rauf Arifoğlu:
– Bizim də başımıza gəlib bu. Bizim rəqiblərimizlə bağlı “seçim” də son həftədə baş verirdi…
Ə.Kərimli:
– Bunun hamısını bilirdik. Ona görə də cəmiyyətdə bu çox populyar fikirdir. İndi açığı, heç nə də danışmaq olmur, heç nə ilə cəmiyyəti təəccübləndirmək olmur. Elə bir dəstə adam o saat başlayır ki, nə olsun, biz bunu bilirik. Amma bizim bunu güman edib, fərz edib təsəvvür eləməyimizlə bu prosesin canlı olaraq necə baş verdiyini əyani şəkildə görmək tamam başqa şeydir…
R.Arifoğlu:
– Cəmiyyət şoka girib…
“Sosial şəbəkələrin, internetin hesabına artıq prosesi nəzarətdə saxlaya bilmirlər”
Ə.Kərimli:
– Bəli. Beləliklə, baş verən hadisə birinci onu dəqiqləşdirdi ki, bütövlükdə sistemi tam ifşa etdi. Azərbaycanda bir tərəfdən bu sistemin tam olaraq korrupsiya üzərində qurulduğunu isbatladı, bir tərəfdən də parlamentin hansı üsulla seçildiyini, ölkədə yalnız bir seçicinin olduğunu rəsmi şəkildə təsdiq elədi. Bu prosesin hansısa bir şəxs tərəfindən ayrıca götürülmüş bir iş kimi həyata keçirilmədiyi məlum oldu. Fikir verin, orada materiallar var ki, müəyyən sövdələşmənin bir hissəsi uğurla başa çatandan sonra icra hakimiyyətinin başçısı Elşad Abdullayevə zəng edir, onun işlərinin artıq yaxşı getdiyi haqqında məlumat verir ki, proses artıq müəyyən mərhələyə gəlib çatıb. Bundan sonra Elşad Abdullayev iddia edir ki, icra başçısının məlumatından sonra rüşvətin birinci hissəsini ödəyib. Yəni mexanizm belədir. Baxın, Gülər Əhmədovanın icra başçısını özünə tabe etmək səlahiyyəti varmı ki, onun sözü ilə icra başçısı bu işi görsün? Yaxud seçki komissiyaları bu işi görsün? Axı biz bilirik ki, seçkini saxtalaşdırmaqda əsas rol seçki komissiyalarının və icra hakimiyyətinin üzərindədir. Onların da heç biri Gülər Əhmədovaya tabe deyil. Deməli, burda çox böyük bir sistemdən gedir söhbət. Birbaşa mərkəzi hakimiyyətin, prezidentin icra aparatının rəhbərlik elədiyi bir sistemdən gedir söhbət. Burda Gülər Əhmədova siyasi makler kimi çıxış edir və videodan məlum olur ki, bu işlə təkcə o məşğul deyil, başqaları da məşğuldur. Orada keçmiş prezident Heydər Əliyevin qardaşı Aqil Əliyevin adı çəkilir. Məlum olur ki, Elşad Abdullayev əvvəl də iki dəfə deputat seçilmək üçün pul verib, amma deputat ola bilməyib. Ona görə ki, verdiyi pullar ünvana çatmayıb. Bəs onda əsl ünvan haradır? Bunu başa düşməyə çoxmu böyük ağıl tələb olunur? Ona görə də bu, bütövlükdə sistemi sənədli şəkildə ifşa edən bir hadisədir. Məsələnin ikinci tərəfi odur ki, artıq ölkədə çox şeylər dəyişib. Son skandal bunun təsdiqi oldu. Dəyişən nədir? İnternet, sosial şəbəkələr elə bir ortam yaradıb ki, hakimiyyət bu şəraitdə işləməyə alışmayıb. Uzun zaman bunlar informasiya üzərində monopoliyadan sui-istifadə ediblər, istədiklərini gizlədiblər, istədiklərini istədikləri şəkildə təqdim edib cəmiyyətə qəbul etdiriblər. Amma bu gün sosial şəbəkələrin, internetin hesabına artıq prosesi nəzarətdə saxlaya bilmirlər…
R.Arifoğlu:
– Müxalifət saxlaya bilirmi?
Ə.Kərimli:
– Xeyr. Müxalifətin ehtiyacı da yoxdur saxlamağa. Müxalifət yeni mediadan istifadə edir, yeni medianın yaratdığı reallıqları nəzərə alır. Məsələn, adicə bu son videonu mən bura gələnədək baxdım ki, 160 min adam izləyib “You tube”də. Əminəm ki, bu rəqəm daha da artacaq. Yəni əvvəlki zamanlar deyil. Əgər bir neçə il bundan qabaq olsaydı, bu hadisə nə olacaqdı? 15-20 min tirajla tutaq ki, “Azadlıq” və “Yeni Müsavat” qəzetləri bunu verəcəkdi. Hərəsini də təxminən 3 nəfər oxusaydı, üst-üstə təqribən 50 min adam oxuyacaqdı. İndi baxın, yenə də həmin qəzetlər yazdılar, amma kənarda da yüz minlərlə insan internet vasitəsilə xəbərdar oldu. Yəni ikinci tendensiya budur ki, ölkə addım-addım dəyişir. Hakimiyyət bunu hiss eləmir, amma ölkə dəyişir. İnternet bu ölkəni də dəyişir. Artıq informasiya üzərində, ictimai rəy üzərində monopoliya nəinki yoxdur, hakimiyyət bu mübarizədə uduzur. Sosial şəbəkələr, internet və onun vasitəsilə xalq ictimai rəyi də müəyyənləşdirir. Siyasi situasiyanı da xeyli dərəcədə müəyyənləşdirir. Hakimiyyətin nisbətən geri çəkilib bu cinayət işini açmağı da bununla bağlıdır.
R.Arifoğlu:
– “Nisbətən” deyirsiniz. Bu, ciddi hadisə deyil ki?
“Hakimiyyət çalışacaq ki, bu işi lokallaşdırsın”
Ə.Kərimli:
– Xeyr. Niyə nisbətən geri çəkildi deyirəm. Ona görə ki, hadisə baş verəndən sonra prokurorluq nə açıqlama ilə çıxış elədi? Bakı Şəhər Prokurorluğuna Cinayət Prosessual Məcəlləsinin 207-ci maddəsi ilə araşdırma aparılması tövsiyə olundu. Cinayət qanunvericiliyindən xəbərdar olmayan bir çox insanlar elə bilirdilər ki, artıq faktla bağlı cinayət işi qaldırılıb. Axı bu insanlar görmüşdülər ki, bundan çox-çox kiçik, əhəmiyyətsiz, quraşdırılmış işlərdə sadəcə bir videogörüntü kifayət eləmişdi ki, insanlar uzun müddətə həbs olunsunlar. Ona görə adamlar elə bilirdi ki, burda da cinayət işindən söhbət gedir. Amma əslində ilk günlər prokurorluğun verdiyi reaksiya cinayət işi başlamaq haqqında deyildi. Cinayət Prosessual Məcəlləsinin 207-ci maddəsi kütləvi informasiya vasitələrində yayılmış cinayət əməli haqqında informasiyaların araşdırılması prosedurasını müəyyənləşdirir. Buna az-çox yaxınlığı olan işlərdə hakimiyyət hansısa bir videomaterialı ciddi şəkildə araşdırmağa heç vaxt ehtiyac duymayıb, dərhal onu fakt kimi qəbul edib cinayət işi başlayıb. İndi bunu eləmədilər. Amma ictimaiyyətin təzyiqini hiss elədilər. Düzdür, bu gün gözlə görünən deyil hələ ictimaiyyətin təzyiqi. Amma ictimai rəyin mövqeyi ortadadır. Hakimiyyət ona görə başa düşdü ki, cinayət işi başlamaq məcburiyyətindədir. Lakin bu zaman da qismən addım atdı. Niyə tam olaraq addım atılmadı? Çünki tövsifdə səhvə yol verilib. Bu, 178-ci maddə – dələduzluqla bağlı məsələ deyil, bu, birbaşa rüşvət tələb etmədir, rüşvət almadır. Məncə, tövsifdəki yanlışlıq məsələnin ağırlığı ilə də bağlı deyil. Onunla əlaqədardır ki, məsələnin mahiyyətini yayındırsınlar ictimaiyyətdən. Çünki rüşvət alma ilə cinayət işi açılsaydı, məlum olacaqdı ki, Gülər Əhmədova bu prosesdə yalnız vasitəçi ola bilər. Çünki Gülər Əhmədovanın birbaşa kimisə deputat seçdirmək səlahiyyəti yoxdur. Rüşvəti o insan alır ki, həmin o qeyri-qanuni əməli həyata keçirmək iqtidarındadır, onun vəzifə səlahiyyətləri imkan verir ki, rüşvət müqabilində söz verdiyi qanunsuz işi görsün. Gülər Əhmədovanın o səlahiyyətləri olmayıb, yoxdur. Deməli, bu prosesdə normal araşdırma getsəydi, Gülər Əhmədova özü də həmin o Sevinc Babayeva kimi vasitəçi olacaqdı. Bütövlükdə həmin o rüşvət piramidasına gedib çıxmaq lazım olacaqdı. Yaxud da çox nümayişkaranə şəkildə xalqa etinasızlıq göstərilərək yalnız kiçik bir element üzərində iş qurulacaqdı, amma bütün əsas işlər kənarda saxlanılacaqdı. Öz aləmlərində ondan yayınmaq üçün indi dələduzluq maddəsi ilə cinayət işi qaldırdılar. Əslində burda məqsəd bütövlükdə rüşvət sistemini və Gülər Əhmədovanın aldığı rüşvətlərin toplandığı əsas mərkəzi məsuliyyətdən yayındırmaqdır.
R.Arifoğlu:
– İndi bu iki qadını nə gözləyir? Gülər Əhmədovanın və onun yanında olan Sevinc Babayeva adlı xanımın həbs ehtimalı varmı?
Ə.Kərimli:
– Hakimiyyət çalışacaq ki, bu işi lokallaşdırsın, diqqəti məhz bu iki qadının üzərinə cəmləşdirsin. Cinayət işi başlandı və dərhal da məlumat verildi ki, artıq Gülər Əhmədova iflic keçirib…
R.Arifoğlu:
– Bəli. Çox qəribə bir xəbər yayıldı. Cinayət işinin açılmasından iki saat əvvəl.
Ə.Kərimli:
– Burdan belə nəticəyə gəlmək olar. Çox güman ki, cinayət işi açılsa da Gülər Əhmədova səhhəti ilə əlaqədar olaraq həbs olunmayacaq. Bu prosesi hakimiyyət ən az itki ilə başa vurmağa çalışacaq. Gülər Əhmədovanı artıq siyasi cəhətdən qoruya bilmədilər, onun itkisi ilə razılaşdılar. Amma böyük bir ehtimalla xəstəliyini nəzərə alaraq onun həbs olunmasına imkan yaradılmayacaq.
Azər Rəşidoğlu:
– Əli bəy, bəlkə bu iş hakimiyyətdaxili qrupların mübarizəsi olduğuna görə cinayət işi açıldı. Yəni kimlərsə həddən artıq şişmiş bir fiquru vurmaq istəyirlər. Gülər Əhmədova hakimiyyətdəki bir qrupun digər qrupla mübarizəsinin qurbanı hesab edilə bilərmi?
R.Arifoğlu:
– Bilirsiniz, bir nəfər olsun belə bu günlər ərzində Gülər Əhmədovanın montaj versiyasını müdafiə etmədi. Bizim gözümüzdən qaçmayan detal budur. Hətta yaxın deputat dostları da onu müdafiə eləmədi. Məsələn, bilirik ki, Siyavuş Novruzov onunla çox yaxın dostdur. Amma o da müdafiə eləmədi.
Ə.Kərimli:
– Gülər Əhmədovanı necə müdafiə etmək olardı? Bu dərəcədə sənədli-sübutlu faktlar ortadadır.
R.Arifoğlu:
– Prokurorluq deyə bilməzdi ki, bu, montajdır?
Ə.Kərimli:
– O zaman bir daha hakimiyyət bu video ilə tanış olmuş yüz minlərlə insana demiş olacaqdı ki, bütün bunları mən eləmişəm, eləyirəm, bu işin arxasında da varam. Bax, bu işə montaj demək bu demək olacaqdı. Görünür, hər halda, artıq bunu demək iqtidarında deyillər.
R.Arifoğlu:
– Amma ilk dəfədir belə edilir…
“Bunlar yüz minlərlə insana artıq “yaxşı edirəm” deyə bilmir”
Ə.Kərimli:
– Bəli. Proses hələ gedəcək və davamlı olacaq. Çünki yeni tendensiyalardan biri məhz həmin internetin yaratdığı reallıqlardır. Artıq yüz minlərlə insana “yaxşı edirəm” demək olmur.
R.Arifoğlu:
– Cəmiyyətin reaksiyasını dediniz, hakimiyyətin davranışından danışdınız. Müxalifət necə işlədi bu üç gündə? Sizi qane elədimi? Hakimiyyətə təzyiq varmı, olacaqmı? Müxalifətin bu faktın özündən düzəldə biləcəyi proses nədən ibarətdir? Təxmini təsəvvür varmı müxalifət düşərgəsində, əsasən də İctimai Palatada?
Ə.Kərimli:
– İctimai Palata baş vermiş hadisəyə dərhal kifayət qədər prinsipial bir yanaşma ortaya qoydu. Ayrıca bəyanatla çıxış elədik və bu bəyanatda çox mühüm məqamlar vurğulandı. Mən onları təkrarlamaq istəmirəm, oxucular bilir. Amma demək istəyirəm ki, məhz bu hadisənin ölkə parlamentinin qeyri-legitim olduğunu sübut elədiyi və bu parlamentin buraxılması tələbinin nə qədər aktual olduğunu bizim bəyanatımız xüsusi olaraq vurğuladı. Yəni biz baş vermiş hadisənin siyasi nəticələri, istiqamətləri ilə bağlı aydın şəkildə mövqe qoymuşuq ortalığa. Təbii ki, bununla kifayətlənmək fikrimiz yoxdur, ardıcıl addımlarımız olacaq. Sentyabrın 29-da saat 12-də İctimai Palatanın təşəbbüsü ilə çox geniş çevrələrin iştirakı ilə ətraflı dinləmə keçirəcəyik. Hüquqşünasların, siyasətçilərin, ziyalıların, ictimaiyyət nümayəndələrinin iştirakı ilə keçiriləcək dinləmələrdə məsələni hər tərəfinə təhlil edəcəyik. Dinləmələrin nəticəsi olaraq, Respublika Prokurorluğuna yəqin ki, müraciət göndərəcəyik. Sonra növbəti addımımız nəzərdə tutulur ki, beynəlxalq qurumlara müraciət edəcəyik.
R.Arifoğlu:
– Amma hamısı bəyanat və müraciətdir. Kütləvi aksiyalar nəzərdə tutulmur?
Ə.Kərimli:
– Çox güman ki, bu video qalmaqalı ilə bağlı proses kütləvi etiraz aksiyalarının keçirilməsinə də gətirib çıxaracaq…
R.Arifoğlu:
– Nə zaman gözlənilir bu?
“Bir çox vətəndaşda belə təsəvvür var ki, müxalifətin də Çevik Polis Alayı fason bir qüvvəsi var”
Ə.Kərimli:
– Açığı, biz Azərbaycan cəmiyyətində müxalifətlə bağlı təsəvvürləri imkanımız daxilində dəyişmək istəyirik. Bəziləri qəsdən belə təqdim edir, amma bir çox insanlar həqiqətən belə təsəvvür edir ki, müxalifət nəsə özünün ayrıca, xalqdan kənar qüvvələri olan, təyinatı hökumətlə mübarizə aparmaq olan, başqa heç bir işi-gücü olmayan əlahiddə qurumdur. Məsələn, belə təsəvvür edək, hökumətin Çevik Polis Alayı var. Hökumət onu ancaq ictimai qaydanı qorumaq adı altında mitinqlər üçün hazırlayır. Həftədə üç dəfə fiziki hazırlıq təlimləri, kütləvi aksiyaları necə dağıtmaq təlimləri keçirlər. Həyəcan siqnalı olan kimi də gəlib işlərini görüb gedirlər. Bizim bir çox vətəndaşlarımızda belə təsəvvür var ki, bunun əksidə müxalifətdə var, müxalifətin də özünün Çevik Polis Alayı fason bir qüvvəsi var, daxili qoşunlara bənzər strukturu mövcuddur, deməli lazım olanda bunlar çıxacaqlar gedib aksiya keçirəcəklər. Bir çox insanlarda belə təsəvvür var ki, müxalifətin mitinqlər üçün nəzərdə tutulmuş əlahiddə qüvvələri meydana çıxıb hakimiyyətlə mübarizə aparmalıdır, bu işin bizə dəxli yoxdur. Çox təəssüf ki, insanlarda təqribən belə bir təsəvvür var. Bunu dəyişmək lazımdır. Biz müxalifətdəyik ona görə ki, bu rejimin idarəetməsini qəbul eləmirik, bu rejimi dəyişmək, ölkəmizi daha demokratik görmək istəyirik. Amma bizim əlahiddə, xalqdan ayrı gücümüz yoxdur. Müxalifət xalqın təmsilçisidir, xalqın əhval-ruhiyyəsi nədirsə, xalqın mübarizə əmsalı nədirsə, müxalifət onu istiqamətləndirə, təşkilatlandıra, qüvvələrin daha yaxşı təmərküzləşməsinə nail ola bilər. Onlara düzgün taktiki addımlar, strateji hədəflər göstərə bilər. Biz də bunu çalışırıq eləməyə. Qəzet vasitəsilə açıq deyirəm. Biz cəmiyyətimizin münasibətini görmək istəyirik. İctimai yerlərdə müzakirələrdə də hakimiyyətə təpkini göstərə bilərlər, sosial şəbəkələrdə də göstərə bilərlər. Doğrudan da, parlamentin buraxılması tələbi ilə biz növbəti dalğanı başlatsaq bu narazı insanlar, həmin bu videodan şoka düşmüş vətəndaşlar gəlib qatılacaqlar, yoxsa yenədəmi bu proses müxalifət fəallarının çiynində qalacaq? Bax, bu barədə hər kəslə çox açıq söhbət eləmək istəyirəm. Bu ölkə hamımızındır, hamımız ölkədə dəyişikliklər üçün bir məsuliyyət üzərimizə götürməliyik. Əgər Azərbaycan cəmiyyətində müxalifətə ənənəvi yanaşma davam eləsə və hamı oturub gözləsə ki, “biz siyasətə qarışmırıq, biz heç nə eləməyəcəyik, biz müxalifətdə deyilik, amma müxalifətin borcudur bizi və Azərbaycanı xilas eləmək”, – bizim xilasımız ləngiyəcək. Belə skandallar dəfələrlə olsa da, bu yanaşma ilə rejimi dəyişmək mümkün olmayacaq. Çünki burda adi hakimiyyətdən söhbət getmir, burda söhbət klassik avtoritar sistemdən gedir. Ona görə də burada mütləq xalq hərəkatı dəyişikliyə nail olacaq. Geniş xalq hərəkatı olmasa, ancaq əlahiddə müxalifət fəallarının fəaliyyəti ilə böyük dəyişikliyə nail olmaq olmaz…
R.Arifoğlu:
– Bu fikirlər müxalifət liderlərindən biri kimi, həm də ciddi etirafdır?
“Xalqı ümidli eləmək lazım deyil ki, sən get gündəlik həyatını yaşa”
Ə.Kərimli:
– Əlbəttə. Elə belə də qəbul olunsun. Belə də qəbul olunmağını istəyirəm. Çünki mən hər zaman çıxışlarımda deyirəm ki, xalqla səmimi olmaq lazımdır. Birinci şərt budur. Xalqı ümidli eləmək lazım deyil ki, sən get gündəlik həyatını yaşa, narahat olma biz hər şeyə qadir insanlarıq və səni filan müddətə xilas edəcəyik. Bütövlükdə hamımız həyəcanlanmasaq, hamımız bu dövlətin taleyinə görə məsuliyyət hiss eləməsək, hamımız “xilas olmaq üçün mən nə edə bilərəm” sualını özümüzə verməsək çətin olacaq. Çünki yalnız müxalifətin görə biləcəyi iş deyil bu.
R.Arifoğlu:
– Bu da yaxın gələcəkdə müxalifətin etiraz aksiyası olmayacaq demək deyilmi?
“Sabah başqa gülərəhmədovalar o işləri görəcəklər”
Ə.Kərimli:
– Xeyr. O demək deyil. Sadəcə çox açıq ifadə edirəm fikrimi ki, başlanacaq aksiyaların müxalifət fəallarının əlahiddə aksiyaları olmağını istəmirəm. Ona görə də bu söhbəti xalqla açıq söhbətin bir hissəsi kimi qəbul eləmək lazımdır ki, bəli, yüz minlərlə insan xəbərdardır, yüz minlərlə insan sizin dediyiniz kimi, baş verənlərdən şokdadır, həm də onların heç sayılmasından şokdadır. Açıq-aşkar onların üzünə deyilir ki, ölkədə bir seçici var, siz heç kimsiniz. Bu, sadəcə siyasi korrupsiya deyil, birbaşa xalqa hörmətsizlik, xalqa meydan oxumaqdır. İndi, hər kəs də özü üçün düşünməlidir, bu situasiyada, “mən bu münasibətə layiqəmmi, mən dözməliyəmmi ki, mənimlə bu cür rəftar eləsin bu dövlətin rəhbərliyində olan insanlar” sualını verməlidir. Çünki sabah başqa gülərəhmədovalar o işləri görəcəklər. O videodan da görünür ki, mandat alveri ilə təkcə Gülər Əhmədova məşğul deyil. Nə dəyişəcək bir Gülər Əhmədovanın təcrid olunması ilə?..
R.Arifoğlu:
– Doğrudanmı bu boyda biabırçılıqdan sonra heç nə dəyişməyəcək?
Ə.Kərimli:
– Yox. Dəyişmək üçün daha böyük etirazlar olmalıdır. Yalnız passiv şəkildə, qınamaqla, bu məlumatları oxuyub şoka düşməklə bundan artığına nail olmaq olmaz. Siz deyirsiniz cinayət işinin açılmağı böyük bir nəticədir. Bu nəticənin özü də insanların…
R.Arifoğlu:
– Şəxsən mən bunu ötən illərlə müqayisədə gözlənilməz nəticə hesab edirəm. Məsələn, 2003-cü ildə, 2005-ci ildə şəxsən sizə qarşı da sui-qəsd edən, bizi həbs edən, minlərlə insana işgəncə verən adamları açıq şəkildə dövlət rəhbərliyi müdafiə elədi, heç birinə cəza vermədi. Allahın verdiyi cəzalar xaric kimsə, cəzalandırılmadı. Ondan sonra eyni proses baş verdi. İlk dəfədir belə bir hadisə baş verir.
Ə.Kərimli:
– Bilirsiniz, Azərbaycan da çox dəyişib. Biz söhbətin əvvəlində internetin, sosial şəbəkələrin yaratdığı yeni reallıqlardan danışdıq. 2006-2010-cu illərdə hakimiyyət müxalifəti xeyli dərəcədə geniş mənada xalqdan təcrid edə bilmişdi və bir qrup prinsipial insanları mühasirəyə alıb onları əzib sındırmaqdan, satın almaqdan ötrü ardıcıl iş aparırdı. Açıq deyim ki, müəyyən itkilərimiz də olurdu. Amma əsas özək müqavimət göstərdi, təslim olmadı və o vaxta qədər mübarizə cəbhəsini saxlaya bildi ki, sosial şəbəkələr və internet vasitəsilə yüz minlərlə insan ictimai proseslərə müdaxilə elədi…
R.Arifoğlu:
– Deməli, xalq virtual olaraq siyasətdədir, resurs var.
Ə.Kərimli:
– Bəli. İndi ona gəlirəm. 2005-2010-cu illərdən fərqli olaraq, bu gün yüz minlərlə insan həqiqətlər haqqında məlumatlıdır. O cümlədən, bu hakimiyyətin nə elədiklərini bilir. Məsələn, baxın, heç müxalifətə, mətbuata aidiyyəti olmayan bir fəal vətəndaş Gəncədə polislərin bir qadını küçədə necə sürüməsini çəkmişdilər və həmin materiala internetdə 250 min adam baxmışdı. Artıq insanlar kütləvi şəkildə bu cür qanunsuzluqlardan xəbərdar olurlar. 2010-cu ilə qədər belə şeylər yox idi. Deməli, indi insanlar hələlik virtual olsa da, passiv şəkildə olsa da ictimai həyatın iştirakçılarıdırlar. Bu məlumatları almaqla, bu məlumatlara biganə olmamaqla, bu hakimiyyəti dərindən tanımaqla prosesə artıq qatılıblar. Bu özü hakimiyyəti geri çəkir. İndi təsəvvür edin ki, həmin yüz minlər virtual aləmdən küçəyə axışsalar bax, o hakimiyyətin sonunu gətirib çıxaracaq. İndi isə yolun ortasındayıq. Biz o yolu qət eləmişik ki, yüz minləri ictimai-siyasi prosesə qoşmuşuq, onları maarifləndirə bilmişik, onlar hakimiyyəti də tanıyır, müxalifətin hakimiyyət haqqında təsəvvürlərini də bilir və dəyişiklik olmağını arzulayır. Amma hələlik o yüz minlər o qərarı verməyiblər ki, virtual aləmdən, monitorun arxasından küçələrə tökülmək lazımdır. Bu nə zaman olacaq? Elə bu hadisədən də ola bilər, başqa bir hadisədən də. Onu proqnozlaşdırmaq çətindir. Amma o gün çox uzaqda deyil və bunu hakimiyyət hiss edir. Ona görə geriyə gedib məlum video ilə bağlı cinayət işi açdı.
Azər Rəşidoğlu:
– Yüz minlər yığışsa meydana, nə dəyişəcək? Silahsız xalq və indiki sərt hakimiyyət. Əgər meydan rıçaqları işə düşsə, bu vəziyyətdə nəyi proqnozlaşdırırsınız?
Ə.Kərimli:
– Qubada baş verənlər baş verəcək. Qubada baş verən 2000-ci ildə Şəkidə baş verməmişdi?…
A.Rəşidoğlu:
– Şəkidə polis, ordu müdaxilə elədi. Qubada müdaxilə olmadı.
Ə.Kərimli:
– Yanılırsınız. Göz yaşardıcı qazdan istifadə olundu, Daxili Qoşunların xüsusi təyinatlı batalyonu müdaxilə elədi. Amma müdaxilədən sonra, bir neçə saat ərzində dilemma qarşısında qaldılar. Güllə atmadan digər vasitələr təsir edə bilmədi ayağa qalxmış insanlara…
R.Arifoğlu:
– Yeganə yol qalırdı – güllə atmaq. Hətta bildirilirdi ki, bunu təklif edən olub, lakin ölkə başçısı təklifə qarşı çıxıb.
Ə.Kərimli:
– Bəli. Elə oldu. Hakimiyyət xalqa güllə atmağa risk etmədi. Deməli insanlar o həddə qədər çox olsalar, mübariz olsalar, haqlarını istəsələr Qubada baş vermiş hadisə bütün ölkə miqyasında ola bilər. Onun üzərində düşünün ki, eyni hadisə 2000-ci ildə Şəkidə olanda bir nəticə ilə başa çatdı, 2011-ci ildə Qubada olanda başqa nəticə ilə başa çatdı.
R.Arifoğlu:
– Fərq nədir?
Ə.Kərimli:
– Fərq odur ki, dünya dəyişir. Ən böyük fərq budur. Təkcə Azərbaycan yox, dünya dəyişir. Ərəb inqilablarının dərslərini hər nə qədər çalışsalar da ki, boyunların almasınlar ki, oradan heç bir dərs götürməyiblər, əslində bütün avtoritar liderlər, onların ətrafları nəticələr çıxardılar. Başa düşdülər ki, gerçəkdən ayağa qalxmış xalqa qalib gəlmək mümkün deyil. Azərbaycan hakimiyyətinin tərəfdarları da bu nəticəyə gəliblər. Ona görə də baxırlar situasiyaya. Bir var müxalifət partiyaları yığıb öz fəallarını aksiya eləsinlər-məsələn, 2005-ci ildə belə bir vəziyyət idi-bir də var ki, siyasi prosesin iştirakçısı olmayan, amma dəyişiklik istəyən, boğaza yığılmış və dəyişiklik üçün küçələrə çıxmış insanlar meydanda olsun. Onlara qarşı davranış çox ehtiyatlı və fərqli olur. Çünki siyasi partiyaların fəalları illərlə prosesin içindədirlər, prosesin dinc keçməsinə görə üzərlərində çox məsuliyyət hiss edirlər. O məsuliyyət hissi onları konfrantasiyalardan çəkindirir. Amma həmin o boğaza yığılıb küçələrə çıxan və siyasi prosesin iştirakçısı olmayıb ömründə birinci dəfə meydana çıxan insan nəticə əldə eləmək istəyir və o addım-addım islahat xatirinə meydana çıxmayıb ey, o artıq yaşaya bilmir, bıçaq sümüyə dirənib və ona görə də gəlib meydana. Belə insan meydana gələndə situasiya tamam fərqli olacaq. Azərbaycan hakimiyyəti əgər tədrici demokratik islahatlara imkan verməsə – biz onun tərəfdarıyıq- günün birində dediyim vəziyyət yaranacaq.
R.Arifoğlu:
– Hakimiyyət zorakılığa meyllidir. Qan tökülmə, Bəşər Əsəd kimi Suriya modeli təhlükəsi yarana bilərmi? Bunu istəyirmi müxalifət? Sizin dəyişikliyi həyata keçirmək üçün yəqin beyninizdə bir model var. O nədir?
“Məxməri dəyişikliklərin yaxınlaşması üçün bu gün Azərbaycanda zəmin yoxdur”
Ə.Kərimli:
– Avtoritar, totalitar sistemlərdə dəyişikliklərin əsasən yuvarlaq götürsək, üç modeli var. Avtoritar liderlər günün birində hesab edirlər ki, artıq onlar öz missiyalarını yerinə yetiriblər demokratik dəyişikliklərin özləri yolunu açırlar. Təcrübədə belə faktlar var. Reformalar yolu ilə sistem sarsılır və günün birində məxməri inqilab vasitəsilə qansız dəyişikliklər baş verir. Üçüncü model isə bizim indi müşahidə elədiyimiz ərəb inqilablarıdır ki, klassik inqilab ssenarisi həyata keçir. Birinci variantı Azərbaycanda istisna edirəm. Güman eləmirəm İlham Əliyev günün birində belə qərara gələcək ki, artıq bəsdir demokratiyaya keçmək lazımdır, biz demokratik seçkiyə gedirik. Mən bunu istisna edirəm. Mən Azərbaycanda üçüncü modeli də istisna edirəm.
R.Arifoğlu:
– İstəmirsiniz yoxsa, istisna edirsiniz?
Ə.Kərimli:
– Birinci, istəmirəm. Azərbaycanda mən Suriya, Liviya tipində inqilabın baş verməsini qəti şəkildə istəmirəm. Bu, birmənalıdır. Çox qəribədir ki, mənim hakimiyyətə olan bütün neqativ, tənqidi fikirlərimə baxmayaraq, heç mən Azərbaycan hakimiyyətinin də Suriya, Liviya modeli olmasını istəyəcəyini, yaxud o modelə uyğun hərəkət edəcəyini düşünmürəm.
R.Arifoğlu:
– Yəni getməzlər o varianta?
Ə.Kərimli:
– Məncə getməzlər.
A.Rəşidoğlu:
– Bəs, nə baş verəcək?
Ə.Kərimli:
– Hakimiyyət çalışacaq ki, indiki status-kvonu saxlasın. Necə ki, Qarabağda 19 ildir status-kvonu saxlayırlar. Hakimiyyətin ssenarisi bu ola bilər ki, indiki vəziyyəti üfüqdə görünən vaxta qədər saxlamaq. Biz istəyirik ki, Azərbaycan addım-addım məxməri dəyişikliklər ssenarisinə yaxınlaşsın. Məxməri dəyişikliklərin yaxınlaşması üçün bu gün Azərbaycanda zəmin yoxdur.
R.Arifoğlu:
– Məxməri dəyişikliklərə zəmin necə yaranmalıdır?
Ə.Kərimli:
– Birincisi, xalqın gerçəkdən də aktiv siyasi prosesdə iştirakı olmalıdır. Yüz minlərlə insan ictimai-siyasi proseslərin iştirakçısına çevrilməlidir. AXCP-nin, Müsavatın, İctimai Palatanın fəallarının hamısının hətta polisdə barmaq izlərini də, ev ünvanlarını da götürüblər, profil şəkillərini çəkərək saxlayıblar. Hakimiyyətə elə gəlir ki, bu 5-6 min əsas fəalı hər zaman kontrolda saxlamaqla, bütün ictimaiyyəti nəzarət altına ala bilərlər. Əslində gerçəkdən də saxlaya bilərdilər; əgər bütün siyasi prosesin taleyi bu 5-6 min populyar fəaldan asılı olsa və xalq bütün məsuliyyəti bu insanların üzərinə qoysa idi… Təbii ki, hakimiyyət də istənilən kritik anda həmin adamları izolyasiya edə bilər. Bugünkü Azərbaycan reallığında bu bir faktdır. Deməli, etiraz edənlər o qədər çox olmalıdır hakimiyyət başa düşsün ki, həmin 5-6 min fəalı təcrid eləməklə prosesin qarşısını almaq olmayacaq. Yüz minləri idarə eləmək, nəzarətə götürmək, güdmək mümkün deyil. Ona görə də birinci faktor budur ki, yüz minlər ictimai-siyasi prosesə qoşulmalıdır. Yüz minlərin ictimai-siyasi prosesə qoşulması özlüyündə hakimiyyəti geriyə addımlara məcbur edəcək. Bax, siz məlum video ilə bağlı cinayət işinin açılmasını geriyə addım kimi qiymətləndirirsiniz…
R.Arifoğlu:
– Siz belə qiymətləndirmirsiniz?
Ə.Kərimli:
– Yox, bunu hakimiyyətin özünü qorumaq üçün kiçik manevri sayıram. Amma belə xırda addımların özü hakimiyyəti demokratik açılımlara yaxınlaşdırmalıdır. Ölkənin daxilində bizim təzyiqlərimiz, xalqın təzyiqləri və bunlarla paralel olaraq, beynəlxalq təzyiq artmalıdır. Avropa təşkilatlarının, Qərb qurumlarının hakimiyyətə təzyiqləri artmalıdır. Onlara açıq izah olunmalıdır ki, bu dəyişikliklər labüddür, amma sizin də mənafeyinizə uyğundur ki, bu dəyişikliklər məxməri olsun, kəskin olmasın. Əks təqdirdə bu qədər narazılığı sıxıb saxlasanız, artıq nə Əli Kərimlidən, nə bir başqasından soruşmadan günün birində doğrudan da sizin və bizim qorxduğumuz hadisələr də baş verə bilər. Mən arzulamıram həmin o klassik inqilab ssenarisini Azərbaycan üçün. Amma bu həm də mənim iradəmdən asılı məsələ deyil ki. Günün birində mənim də arzulamadığım bu hadisə baş verə bilər. Çox sadə bir səbəbdən, bir qığılcımdan alışar və proses nəzarətdən çıxa bilər. Təkcə hakimiyyətin yox, bizim də nəzarətimizdən çıxa bilər. Bunun olmasından ən çox hakimiyyət itirər. Bunu dərk eləməlidirlər.
A.Rəşidoğlu:
– Beynəlxalq birliyin Azərbaycan müxalifətinə münasibəti dəyişibmi?
Ə.Kərimli:
– Xeyli dərəcədə dəyişib.
R.Arifoğlu:
– Müxalifətin xeyrinə, yoxsa ziyanına dəyişib?
Ə.Kərimli:
– Xeyrinə.
R.Arifoğlu:
– Yəni bu, hiss ediləcək səviyyədəki dəyişiklikdir?
“Dünyadakı bütün demokratik qüvvələr Azərbaycan hakimiyyətinə böyük zərbələr vurmaqdadırlar”
Ə.Kərimli:
– Əlbəttə. Bir çoxları hesab edirdilər ki, Azərbaycana beynəlxalq diqqət “Eurovision” yarışması ilə bağlıdır. Təbii ki, bu yarışma böyük bir təkan idi beynəlxalq diqqətin ölkəmizə cəmləşməsinə. Amma baxın, “Eurovision” yarışması başa çatandan sonra Azərbaycana diqqət azalıbmı? Azalmayıb, bir qədər də artıb. Türkiyə, Amerika, İngiltərə mətbuatında Azərbaycan hakimiyyəti ilə bağlı gedən materiallara baxın. Avropa Birliyinin Azərbaycanda insan haqları və demokratiya ilə bağlı son qətnaməsinə, ABŞ Konqresindəki dinləmələrə baxın. Yəni, Azərbaycana diqqət azalmayıb. Bu payız Ştrasserin Azərbaycanla bağlı məruzəsi artıq AŞPA-da müzakirəyə çıxarılacaq. Yazda hakimiyyət çox çalışdı, ancaq həmin məruzənin hüquq komitəsində müzakirəsinin qarşısını ala bilmədi. Açıq demək lazımdır ki, Avropa Şurası hakimiyyətin beynəlxalq təşkilatlarda bir müdafiəçisi idi. Hakimiyyət oranı da itirib artıq. Orada da demokratik qüvvələr Azərbaycan hakimiyyətinə böyük zərbələr vurmaqdadırlar. Beynəlxalq təşkilatların mövqeyi kifayət qədər prinsipialdır. Xüsusilə, Avropa Birliyinin demokratiya ilə bağlı ardıcıl çağırışları çox qiymətlidir. Beynəlxalq aləmin münasibəti çox dəyişib.
A.Rəşidoğlu:
– Rəsmi Bakının sıxılması, bəlkə, İran və Qarabağ amili ilə bağlıdır?
Ə.Kərimli:
– Əksinə, İran və Qarabağ amili hakimiyyətin Qərb arealındakı əhəmiyyətini artırır. Bu iki amil hakimiyyətə özünü qorumağa imkanlar verir. Açıq demək lazımdır ki, Azərbaycan hakimiyyəti Qarabağ amilindən həmişə, İran amilindən də son illərdə öz hakimiyyətini qorumaq üçün məharətlə manipulyasiya edir. Bu iki problemin varlığından hakimiyyət sui-istifadə edir və xeyli beynəlxalq təşkilatlar da, açığı, bunu nəzərə almaq məcburiyyətində qalırlar.
R.Arifoğlu:
– Yəni beynəlxalq təşkilatlar bu qədərmi məlumatsızdırlar ki, iqtidar onları manipulyasiya edə bilir?
Ə.Kərimli:
– Yox. Bilirsiniz, Azərbaycan və Ermənistan hakimiyyətinin məsuliyyətsizliyini bilirlər. İyun ayında ABŞ-ın dövlət katibi Cənubi Qafqaz ölkələrinə gələndə nə oldu? Azərbaycan və Ermənistanın avtoritar liderləri burda bir tamaşa qurdular ki, müharibəyə başlayırıq. Yeri gəlmişkən, o zaman mənim İctimai Palatada çıxışım oldu. Mən dedim ki, bizim oğullarımız vətəni gerçəkdən müdafiə üçün şəhid ola bilər, kiminsə oyunlarının aləti olmamalıdırlar. O dövrdə həmin oyunun nəticəsində 6 nəfər azərbaycanlı şəhid olmuşdu. Bununla hər iki hakimiyyət Hillari Klintona mesaj verdilər ki, biz atəşkəsi poza bilərik, burda demokratiyadan çox danışma, müxalifətlə görüşmə, yoxsa biz burda bütün aləmi qata bilərik. Azərbaycan və Ermənistan rəhbərləri çox ciddi koordinasiya şəklində işləyirlər.
R.Arifoğlu:
– Elə çıxdı, yoxsa, sizcə, elədir?
Ə.Kərimli:
– Elədir. Bilirsiniz mən iddia eləmirəm ki, onlar bir-birinə zəng edib bu işləri koordinasiya eləyirlər. Amma ikisinin də maraqları eynidir, ikisinin mənafeyinə uyğundur ki, Qarabağ məsələsində beynəlxalq aləmi şantaj edirlər. Bunlar özləri başa düşürlər ki, qarşılıqlı atdıqları addımlar bir-birinin marağına uyğundur. Futbolçular meydanda oynayanda bir-birinə hər dəfə qışqırıb demirlər ki, mənə pas ver. Bilirlər ki, topu hara atmaq lazımdır, o birisi də bilir ki, topu qəbul etmək lazımdır…
R.Arifoğlu:
– Belə çıxır ki, qos-qoca Amerikanı iki balaca ölkənin liderləri doladılar…
Ə.Kərimli:
– Bəli. Demək olar ki, Azərbaycanın və Ermənistanın iqtidarları Cənubi Qafqaza səfəri ərəfəsində – istisna eləmirəm ki, üçüncü tərəfin koordinasiyası ilə – Amerikaya mesaj verdilər ki, burda demokratiya ilə bağlı tələbləri çox artırmayın.
A.Rəşidoğlu:
– Xanım Klintonun Azərbaycanda müxalifətlə görüşməməyi də bununla bağlı ola bilərdimi?
Ə.Kərimli:
– Böyük ehtimalla, bununla bağlı idi. Qurulmuş iş ona gətirib çıxardı ki, Qarabağ məsələsi və atəşkəsin pozulma ehtimalı demokratiya və insan haqları məsələsinin gündəmə gəlməsini sıxışdırdı.
R.Arifoğlu:
– Müsahibənizdə dediklərinizin əksəriyyətini mən və yəqin, diqqətli oxucuların əksəriyyəti İctimai Palatanın iki illik fəaliyyətinin yekunları və ortada olan nəticələrin izahatı kimi qəbul edəcək… Beləliklə, iki fəaliyyət ilini bildik. Qarşıdan 2013 gəlir və ortadakı reallığı da bir yerdə cızdıq. Qarşı-qarşıya duranların mövqeləri də bəllidir; müxalifətsə daha çox virtual məkanda istehkamlar qurub… Bir əsas məsələ qalır ki, xalq meydanlarda yoxdur. Bu konteksdə 2013 sizə necə görünür; müxalifət 2013-ə oynamağa nə zaman başlayacaq, yaxud da başlayıbmı? Qüvvələr nisbəti – mən həm də xarici faktoru nəzərə alıb deyirəm – nəyi söyləməyə əsas verir?
Ə.Kərimli:
– 2013-cü il seçkiləri, əlbəttə, Azərbaycan üçün yeni imkanlar yaradır. Düzdür, mən onun tərəfdarı deyiləm ki, Azərbaycanda dəyişikliklər yalnız seçkilərə indeksləşsin. Nəzərimcə, hamılıqla yol verdiyimiz bir səhv var. Biz bir tərəfdən Azərbaycanın qeyri-azad ölkə olduğunu, avtoritar sistem olduğunu qəbul edirik, amma o biri tərəfdən bir sıra hallarda özümüzü aldadıb az qala yarım azad və ya azad ölkə kimi özümüzə məntiqlər qururuq. Nəyi nəzərdə tuturam? Seçkilərlə hakimiyyət hansı ölkələrdə dəyişir? Demokratik ölkələrdə dəyişir. Ən azı yarımazad ölkələrdə məxməri inqilablar vasitəsilə dəyişiklik olur. Bəzi adamların bilə-bilə, bəzilərinin bilməyə-bilməyə müxalifətin uğurlarını hansısa seçki texnologiyaları ilə, hansısa namizəd faktoru ilə əlaqələndirməsi, ciddi yanaşsaq, çox əsassız fikirlərdir. Bir tərəfdən hamı etiraf edir ki, seçki sistemi yoxdur, hamı bu aforizmlə razılaşır ki, hələ ki ölkədə seçici bir nəfərdir və bu vəziyyəti dəyişmədən bir dəstə adam öz aləmində müxalifətin guya üzərinə məsuliyyəti ona görə qoyur ki, guya müxalifətin seçki texnologiyaları, yaxud atacağı taktiki addımlar seçkinin taleyini həll edəcək… Ay qardaşım, bu belə deyil, seçkinin taleyini ölkədəki vəziyyətin bütövlükdə bu sistemin sındırılması həll eləyə bilər. Bu mexanizm işləyir. Bu mexanizmlə mümkün deyil ki, azad seçki olsun. Məhz bu mexanizmi dəyişmək üçün çalışmaq lazımdır. Ona görə də biz israr elədik İctimai Palatanın gündəmindən vahid namizədliklə bağlı məsələ çıxarıldı.
R.Arifoğlu:
– O zaman bu “çıxarılmış hal” nə vaxta qədər davam edəcək?
Ə.Kərimli:
– Xeyli müddət davam edəcək. Biz istəyirik ki, bax bu söhbəti hamı ilə açıq aparaq, hamı razılaşsın ki, bu sistem köklü dəyişməyəcəyi halda seçkinin necə keçəcəyi əvvəldən məlumdur. Və beləliklə, cəmiyyətin, demokratik qüvvələrin böyük bir birliyini yaradaq, ölkədə köklü dəyişiklik üçün mübarizəyə başlayaq. Seçki sistemini dəyişmək lazımdır. Seçki komissiyalarının tərkibi dəyişməlidir. Sərbəst toplaşmaq azadlığı təmin olunmalıdır, seçki mühiti olmalıdır. Bu məqsədlə də hamı bir araya gəlməlidir. Yaxın günlərdə ümid edirəm ki, İctimai Palata ilə Ziyalılar Forumunun çoxdan planlaşdırdığı ümumrespublika müşavirəsi baş tutacaq. İstəyirəm və ümidliyəm ki, o müşavirədə ölkənin bütün demokratik qüvvələri həmin o seçki mühitini yaratmaq uğrunda bir araya gəlsinlər. Seçki mühitinin yaradılması əsas şərt olmalıdır.
R.Arifoğlu:
– YAP-ı da dəvət edəcəksinizmi?
“Bu, YAP-dan ölkəni necə xilas etməyi müzakirə edənlərin müşavirəsi olacaq”
Ə.Kərimli:
– Xeyr. Bu, demokratik müşavirədir. YAP demokratik qüvvə deyil. Bu, YAP-dan ölkəni necə xilas etməyi müzakirə edənlərin müşavirəsidir. Ona görə də burda YAP-a yer yoxdur. Biz bütün qüvvələri bir araya gətirib, böyük mübarizəyə başlayıb, xalqın prosesə qoşulmasına nail olub, – nəticədə seçki mühitini yarada bilsək, həmin o birləşmiş qüvvə öz sırasından vahid namizədi irəli sürəcək. Demokratik cəmiyyətlərdə məqbul sayılan istənilən meyarlarla vahid namizədin seçilməsinə tərəfdar olacağam.
A.Rəşidoğlu:
– Birdən o dedikləriniz baş vermədi, seçki mühiti yaranmadı. Sizin bayaqdan dediklərinizdən də mən seçkini boykota meyillilik hiss etdim. Seçki mühiti dəyişməsə, boykot variantına baxıla bilər?
“Boykot variantını da istisna eləmirəm, amma …”
Ə.Kərimli:
– İstisna eləmirəm. Amma açığı, biz hal-hazırda seçkidə iştiraka köklənmişik. Seçkidə iştiraka maraqlıyıq. Hətta avtoritar rejimlərdə də hər bir seçki bir imkandır. Seçki hər dəfə yeni fürsətlər yaradır dəyişikliklər üçün. Biz bu fürsətdən yararlanmaq və seçkiyə bir il qalmış hər şeyi eləmək niyyətindəyik ki, seçki mühitini yaradaq; seçkidə iştirak etmənin mənası olsun. İndidən işə başlayan kimi bəd gətirmək düzgün deyil ki, biz bu işi bacarmayacağıq, alınmayacaq. Bir il kifayət qədər böyük vaxtdır və ölkədə, dünyada gedən proseslərin dinamikası göstərir ki, qarşıdakı 6-7 ay ərzində ciddi dəyişikliklərə nail olmaq mümkündür.
R.Arifoğlu:
– 2013-cü il sentyabr ayının 28-i. O zamana İP qalacaqmı? Çünki İP parlament seçkisi konseptində yaradılmış birlikdir və hələ transformasiya prosesi getməyib. Getmək ərəfəsində də dəfələrlə dondurulub. Ona görə də, necə hesab edirsiniz, 2013-ün harasına qədər bu cür gedə bilər? Ümumi anlaşma ilə bunun davam etməsi mümkün hesab olunurmu?
Ə.Kərimli:
– İctimai Palatanın yaranmasını, fəaliyyətini Azərbaycan müxalifətinin son illərdəki uğurlarından sayıram. Ən uğurlu formatlardan biridir, özünü təsdiq eləyib. İndi heç bir səbəb görmürəm onun sonu haqqında düşünməyə. Onun parçalanması, buraxılması haqqında düşünməyə də heç bir əsas yoxdur. Ona görə də hesab edirəm ki, İctimai Palata elan elədiyi köklü dəyişikliklərə nail olana qədər öz varlığını qoruyub saxlamalıdır. Düşünürəm ki, hətta İctimai Palatada bizim əldə elədiyimiz birlik özü tam olaraq kifayət eləmir hamının bir araya gəlməsinə. Biz onları niyə buraxmalıyıq? Əksinə, daha geniş çevrəni əhatə eləməyə çalışırıq. Perspektivdə nəinki İctimai Palata buraxılmayacaq, biz ona nail olacağıq ki, İctimai Palatanın, Ziyalılar Forumunun və bütün demokratik qüvvələrin, o cümlədən gənc, yeni qüvvələrin də iştirakı ilə çox böyük bir koordinasiyalı müxalifət birliyi yaradaq.
A.Rəşidoğlu:
– İctimai Palatanın iki potensial namizədinin olması bu qurumun hansısa formada zəifləməsinə gətirib çıxara bilərmi? Çünki siz də, İsa Qəmbər də prezidentliyə namizədliyinizi irəli sürmək fikrində olduğunuzu bəyan etmisiniz…
Ə.Kərimli:
– Məncə, İctimai Palata birinci sınaqdan çıxdı artıq. Əgər sizin adını çəkdiyiniz liderlər İctimai Palatada seçkilərə bir il qalmış öz namizədliklərinin üzərinə vurğu salmağı, öz namizədliklərinin qeydinə qalmağı əsas məsələ hesab eləsəydilər və bütün təbliğat, çalışmalar namizədlik uğrunda olsaydı, sizin dediyiniz hadisə baş verərdi. Amma indi görürsünüz ki, İsa bəylə bizim aramızda bir konsensus var. Təkcə İsa bəylə mənim aramda yox, ümumiyyətlə İctimai Palatanın Koordinasiya Şurasında konsensusla xüsusi memorandum bəyan olundu. Orada çox aydın şəkildə ifadə olundu ki, hazırda İctimai Palatanın məqsədi daha böyük çapda demokratik qüvvələrin birliyinə nail olmaq və seçki mühitini dəyişməkdən ibarətdir. Burda bizim əsas strateji hədəfimiz üst-üstə düşür; deməli, namizədliklə bağlı qayğılar keçir arxa plana. Ona görə də bizi indi birləşdirən güc, istək daha mühümdür, nəinki bizim aramızda olan təbii rəqabət elementləri. Ona görə hesab edirəm ki, İctimai Palatanın taleyindən narahat olmaq lazım deyil.
R.Arifoğlu:
– Əli bəy, yekunda birinci başladığımız mövzuya qayıtmaq istəyirəm. Bilirsiniz ki, müxalifətdən bir gənc xanım-Nigar Yaqublu həbsdədir. Həyatında baş vermiş ən ağır qəza, bədbəxt hadisə nəticəsində, özünün də içində olduğu avtomobilin qəzaya uğraması nəticəsində hakimiyyət onu həbsə aldı. Hakimiyyət ideoloqları çox ehtiyatla və bəziləri açıq tekstlə bildirdi ki, bu, qanunun tələbidir. Bu həbs Azərbaycan tarixində ilk dəfədir. Dəfələrlə məhkəməsi də oldu, ancaq buraxmadılar. İndi hakimiyyətin özü bir fakt qarşısındadır. Hakimiyyət əgər müxalifətçi Nigar Yaqubluya güzəşt etmədisə, gərək öz düşərgəsindən olan Gülər Əhmədovaya və ona makler işində kömək edən Sevinc Babayevaya da güzəşt eləməyə. Müxalifət Nigar Yaqublunun həbsdən çıxması qarşılığında o birisi xanımlara nisbətən loyal yanaşılmasına göz yuma bilərmi? Yaxud da müxalifət həmin xanımların həbsini tələb edirmi? Çünki biz Nigarı müdafiə edəndə həm də onun xanımlığını arqument kimi gətirmişdik. Siz, hüquqi və mənəvi kriteriyaları əsas götürsəniz, hansını daha ağır cinayət hesab edirsiniz? Bir bədbəxt avtomobil qəzasına uğramış Nigarın başına gələn hadisənimi, yoxsa bir millətin səsinin saxtalaşdırılması kimi prosesə qol qoyan və həmin videoda əksini tapan əməlimi?
“Nigar Yaqublu siyasi məhbusdur”
Ə.Kərimli:
– Birincisi, bu iki hadisəni müqayisə eləmək olmaz. Nigar xanımın başına gələn hadisə qəzadır. Hüquq özü də onun əməlini ehtiyatsızlıq üzündən edilmiş cinayət kimi qiymətləndirir. Onun cinayət törətmək niyyəti olmayıb, cinayətkar motivi olmayıb. Ona görə də hüquqi cəhətdən də bu iki hadisəni müqayisə etmək olmaz. Nigar xanıma bu günə qədər olan münasibət məhz siyasi repressiyadır. Avropa Şurası ekspertlərinin 2001-ci ildə müəyyənləşdirdiyi kriteriyalara görə, əgər hər hansı siyasi fəal törətdiyi əmələ görə başqaları ilə müqayisədə daha ağır cəza alırsa, həmin şəxs siyasi məhbusdur. Nigar Yaqublu siyasi məhbusdur. Çünki məhkəmə praktikasında Azərbaycanda bu maddə ilə heç kim, xüsusən məhkəməyə qədər, həbs qətimkan tədbirinə məruz qoyulmayıb. Nigar xanıma qarşı olan fərqli münasibət həm onun özünə, həm prinsipial müxalifət mövqeyində olan ailəsinə, həm də müxalifətə olan bir repressiyadır. Biz təqribən analoji situasiyanı Təzəxan Mirələmlinin ailəsinə münasibətdə görmüşük və görürük. Bu, Azərbaycan hakimiyyəti tərəfindən aparılan çox namərd siyasətdir və bir gün bumeranq effekti ilə özünə qayıdıb dəyəcək bu zərbələr. Gülər Əhmədova və Sevinc Babayevanın işinə gəlincə, bilirsiniz, bir tərəfdən hüquq işləməlidir və cinayət işinin açılması bu fakta görə olmalıdır. Amma o biri tərəfdən mən onun tərəfdarıyam ki, ədalətlə hüquq üst-üstə düşsün. Mən buna ədalətin təntənəsi kimi baxa bilmərəm ki, saxta siyahını tərtib edənlər, saxta parlament seçənlər iş başında qalacaqlar, onlara maklerlik edən iki xanım məhkum olacaqlar. Guya bu, ədalətin təntənəsi olacaq? Ona görə də heç müxalifətin ilk gündən tələbi o deyil ki, Gülər Əhmədova, Sevinc Babayeva həbs olunsun. Bizim tələbimiz odur ki, parlament buraxılmalıdır, bu rüşvət sistemi dağılmalıdır. Əslində biz bütövlükdə hakimiyyətin də istefasını istəyirik. Sadəcə, bu gün daha real görünənə – heç olmasa saxta parlamentin buraxılmasına – nail olmağı istəyirik. Yəni biz bütövlükdə mexanizmi hədəf götürmüşük. O mexanizm qalacaqsa, müxalifət üçün fərqi yoxdur o maklerliyi sabah YAP Siyasi Şurasının başqa bir üzvü həyata keçirəcək, yoxsa Gülər Əhmədova. Ola bilsin ki, bu, bəzilərinin etirazına səbəb olacaq bir mövqedir. Amma mən məsələyə geniş baxmağın tərəfdarıyam. Hər kəsin məsuliyyəti olmalıdır. Əlbəttə, cinayət məsuliyyətindən o adamlar azad olunmamalıdır. Amma bütün məsuliyyətin ancaq bu iki qadının üzərinə qoyulmasını, onların uzun müddətə həbs olunmasını, lakin onları makler kimi işlədib milyonları toplamış sistemin də ayaqda qalmasını, məsuliyyətdən kənarda qalmasını mən böyük ədalətsizlik sayıram. Buna qarşıyam.
