Beynəlxalq araşdırmaya görə, ölkəmizdə cəmiyyətin dini tolerantlığı yüksək, rejim isə dözümsüzdür
Dünya əhalisinin ¾-ü dini etiqad azadlığını çox məhdudlaşdıran rejimlərdə və ya cəmiyyətlərdə yaşayır. Pew Araşdırmalar Mərkəzinin keçirdiyi sorğular nəticəsində hazırladığı son hesabatda belə deyilir.
Hesabata görə, ümumilikdə son illər ərzində dünyada dini dözümsüzlük artır. Bunu göstərmək üçün, Pew Araşdırmalar Mərkəzi iki indeks təqdim edib. Rejimlərin dini etiqad azadlığını kəskin məhdudlaşdırma səviyyəsi və cəmiyyətlərdə dini dözümsüzlük ölçülüb.
DİNİ ƏN ÇOX MƏHDUDLAŞDIRAN REJİMLƏR
Dünyanın 197 ölkəsində aparılan sorğular nəticəsində dini etiqad azadlığını ən çox məhdudlaşdıran 18 rejim ortaya çıxıb. Onların arasında Azərbaycan da var – 6.9 balla.
Azərbaycanla yanaşı bu siyahıda Misir, İndoneziya, Maldiv, Səudiyyə Ərəbistanı, Əfqanıstan, İran, Özbəkistan, Tunis, Eritreya, Çin, Suriya, Birma, Rusiya, Vyetnam, Yəmən, Əlcəzair və Belarus da yer alır.
Mərkəz bildirir ki, son illər ərzində bu siyahıdakı ölkələrin sayı artır: 2007-ci ildə dini etiqad azadlığını ən çox məhdudlaşdıranlar siyahısında 10 ölkə vardısa, indi onların sayı 18-dir. Bu siyahıya düşən ölkələrdə hökumət dini etiqad azadlığına müdaxilə edir, inanclıların davranışı, adətləri, dini geyimlərinə qadağalar qoyur və təqib edir.
SOSİAL DÜŞMƏNÇİLİK İNDEKSİ
Pew Araşdırmalar Mərkəzinin ikinci indeksi isə Sosial Düşmənçilik İndeksidir. Cəmiyyətin dini dözümsüzlüyünü ölçən bu indeksdə Azərbaycan daha yaxşı yerdə sıralanıb. Sosial Düşmənçilik İndeksində Azərbaycanın balı 2.2-dir.
Müqayisə üçün İsrail, Rusiya, Almaniya, Fransa, İran, Türkiyə, Ermənistan, kimi ölkələr Azərbaycandan çox irəlidədirlər. Məsələn, Ermənistanın Sosial Düşmənçilik indeksi 4.3-dür – Azərbaycandakından 2 dəfə çox.
DİNİ SIXANLARIN AXIRI NECƏ OLUR?
Bütün bu rəqəmlərin nəyəsə təsiri varmı? Pew Araşdırmalar Mərkəzi bu suala da cavab verir. Hesabata görə, rəqəmlər göstərir ki, o ölkələrdə ki dini etiqad azadlığı daha çox məhdudlaşdırılır və gərginlik daha yüksəkdir, həmin ölkələrdə inqilablar qaçılmaz olur.
Mərkəz bildirir ki, “Ərəb baharı” inqilablarının yer aldığı Misir, Tunis, Yəmən, Liviya kimi ölkələri buna misal göstərmək olar.
QƏRBDƏ DİNİ DÖZÜMSÜZLÜK SÜRƏTLƏ ARTIR
Hesabatda maraqlı başqa bir tendensiya isə Qərb dövlətlərində də dini dözümsüzlüyün ildən ilə artmasıdır. Məsələn, İsveçrə, Fransa, Britaniya və ABŞ-da müəyyən qadağalar qoyulur və əsasən müsəlmanların azadlığı məhdudlaşdırılır.
Hesaba görə, ümumilikdə xristianları 95, müsəlmanları 74 ölkədə rejimlər sıxırlar. Bu baxımdan ən rahat yəhudilərdir, ancaq onlar da rejimlər tərəfindən təzyiq görməsələr də, cəmiyyətlər tərəfindən ən çox ayrı-seçkiliyə məruz qalanlardandırlar.
“Azadlıq” radiosu
