Türkiyənin güclü olmasini təmin edə biləcək dövlət Azərbaycandır, buna da əngəl olan Azərbaycandakı hakimiyyətdir
Fəhmin Hacıyev
Yerləşdiyi coğrafi məkana və enerji qaynaqlarına görə Azərbaycan Qafqazlar, Orta Asiya və Orta Doğuda ən önəmli dövlət hesab oluna bilər. Qafqaz ərazisinə, əhali sayına və iqtisadi potensialına görə ən böyük dövlətdir və regionun demokratik inkişafına güclü təsir etmək imkanına malikdir. Elə buna görə də Gürcüstanın demokratikləşdirilməsi regionun ekonomik və demokratik inkişafina təsir edə bilmədi. Çünki Gürcüstan Rusiyanın Qafqazdakı gücünün azalmasına Azərbaycansız ciddi təsir etmək iqtidarında deyil.
Bütövlükdə Azərbaycanın demokratikləşməsi Rusiyanın və İranın regionda təsir imkanlarını azaltmaqla yanaşı, Orta Doğuda və Orta Asiyada demokratik inkişafa səbəb ola bilər ki, bu da öz növbəsində dünyada gedən yeni demokratikləşmə prosesinə çox böyük təsir etmiş olardı.
Təəssüflər olsun ki, 1998-ci ikdə dünya dövlətləri Qafqazda Gürcüstanın demokratik qüvvələrinə dəstək verdikləri zaman Azərbaycan unuduldu və bu səbəbdən regionda gedən siyasi proseslərdə Avropa, ABŞ və Türkiyə tam əminliklə iştirak edə bilmədi.
Gürcüstana verilən demokratik dəstək Qafqazın digər dövlətlərində demokratik inkişafa ciddi təkan verməməSİ , Gürcüstanın Azərbaycana və Ermənistana təsir imkanlarının yox dərəcəsində olması ilə bağlıdır. Azərbaycanın isə Gürcüstanla Ermənistana təsir imkanlar daha çoxdur. Birincisi, Gürcüstanda yarım milyon Azərbaycan türkü yaşayır ki, onların Azərbaycanla iqtisadi və siyasi əlaqələri çox yüksəkdir. Ermənistan və Gürcüstanın Azərbaycandan enerji daşıyıcıları asılılığı var. Azərbaycanın hərbi potensialı Ermənistan və Gürcüstandan güclüdür. Hələ sovetlər dönəmində Gürcüstan və Ermənisan SSRİ mərkəzi hökumətinin dotasiyası ilə yaşamış, Azərbycan isə iqtisadi cəhətdən özünü təmin etməklə yanaşı, hər il mərkəzi hökumətin büdcəsinə milyonlarla rubl pul köçürmüşdür.
Azərbaycan kimya sənayesi, metallurgiya və kənd təsərrüfatı sahələri üzrə bu gün də böyük potensiala sahibdir. Neft hasilatı, sənayesi və nəqli üzrə isə dünyanın strateji dövlətlərindən biridir.
Orta Asiyanın neft və qaz ehtiyatlarının Avropa bazarına çıxarılması da Azərbaycanda demokratik və hüquqi dövlətin qurulmasından asılıdır. Çünki Azərbaycanda demokratiyanın inkişafı Orta Asiya ölkələrinə birbaşa təsir edə və Orta Asiya dövlətlərini despotik rejimlərdən xilasını tezləşdirərdi. Bu da öz növbəsində Orta Asiya dövlətlərini daha müstəqil və Rusiyadan asılı olmayan siyasət yeritməsinə səbəb ola bilər.
Digər tərəfdən, Azərbaycanda xalqın iradəsinə dayanan hakimiyyətin formalaşması regionun böyük və dünyada gedən demokratikləşmə prosesinə əngəl olan İranın zəifləməsinə səbəb olacaq. İranda yaşayan 25 milyona yaxın Azərbaycan türkünün siyasi fəallaşması İranın demokratikləşməsini diqtə edəcək ki, bu da özlüyündə İranın xarici siyasətinə müsbət təsirə şübhə yeri qoymur.
Türkiyədə AK Parti-nin hakimiyyətə gəlişi və İslam mədəniyyətinə dayanan demokratiyanın daxili və xarici siyasətdə uğur qazanmasi Orta Doğunu demokratiya uğrunda mübarizəyə necə ruhlandırdısa, Azərbaycanda demokratiyanın qələbəsi də Qafqaz, İran, Orta Asiya və geniş mənada Rusiyada demokratiyanın inkişafına təkan verə bilər. Rusiya əhalisinin 30%-dən çoxu Türk və ya İslam mədəniyyətinin daşıyıcısıdır. Rusiyada, Qafqazda, Orta Asiyada yaşayan toplumlar Azərbaycanla oxşar inkişaf mərhələləri keçib və Azərbaycanda gedən proseslər böyük bir regionu demokratiya uğrunda mübarizəyə ruhlandıra bilər.
Bəzi dünya güclərinin Türkiyənın önünükəsmə cəhdlərinə rəğmən, hökumətin bəzi kiçik yanlışlıqlarını diqqətə almasaq, Türkiyənnı Orta Doğu politikası doğrudur. Türkiyə bütün zorluqlara rəğmən dünyada söz sahibinə cevrilib. Amma Türkiyənin önü tam açıq deyil. Önünün tam açılmasının qarşısında Azərbaycanın Rusiyadan asılı monarxist və tiran rejimi dayanır. Bu rejim cökdüyü andan Orta Asiya, Qafqaz, İrandakı rejimlərin çöküşü başlanacaq və Türkiyənin önü tam açılmış olacaq.
Türkiyə və Azərbaycan toplumları milli kimlik, din, mədəniyyət və düşüncə tərzinə görə bir-birinə çox yaxın toplumlardır (Azərbaycan türklərinin böyük bir qismi Şiədir. Əsiındə tam şiə və ya tam sünüi olanlar azdır. Əksər ailələr sünnü və şiə qarışığından ibarətdir. Buna görə də Azərbaycanda məzhəbə dayanıqlı ayrı-seçkilik yoxdur. Zaman- zaman İran bu ayrı-seşkiliyə çalışsa da, buna nail olmayıb). Bunun nəticəsidir ki, Sovetlər Birliyindən ayrılmış türk və müsəlman ölkələr içində Türkiyə ilə strateji müttəfiqlik qurmaq istəyən də Azərbaycan xalqıdır.
Türkiyənin önünün açılmasında Azərbaycanın önəmli olmasını şərtləndirən səbəblərdən biri də Orta Asiya respublikalarında və Rusiyada çox güclü Azərbaycan diasporunun olmasıdır. Nə yazıqlar ki, Azərbacan hakimiyyəti bu böyük gücü Türkiyənin və genış mənada Azərbaycanın strateji gələcəyinin inkişafına yönləndirməyib.
Amma Azərbaycanda xalqın iradəsinə dayanan hakimiyyət olarsa( şəxs olaraq kimin hakimiyyətdə olması önəmli deyil ) , demokrtatik yolla seçılmiş hakimiyyət mütləq Türkiyəyə strateji önəm verəcək. Çünki Azərbaycan xalqının böyük çoxluğu bunu tələb edir.
Azərbaycan xalqı istəyir ki, hüquqi və demokratik dövlətdə yaşasın ,Türkiyə güçlü və demokratik dövlət olsun və Orta Doğu, Orta Asiya, Qafqaz, İran və.s dövlətlər üçün demokratiya mərkəzi olsun, dünya dövlətlərinə, vətəndaş çəmiyyətinin inkişafına dəstək və yol göstərən dövlət olsun. Rusiya və İran zəifləsin, Qafqazda sülh və demokratiya olsun, Orta Asiyada demokratik dövlətlər qurulsun, dünyada sülh və hüzur olsun.
Dünya tarixin ən həssas dönəmlərindən birini yaşayır. Demokratiya ilə antidemokratiya arasında savaş gedir. Demokratiyaya qarşı savaşın önündə Rusiya, İran, Çindəki rejimlər və bunların təsiri altında olan Orta Asiyadakı, Ermənistan, Azərbaycan, Belarusiya və Orta Doğunun islah olunmamış rejimləri gedir.
Demokratik dəyərlərə strateji önəm verən Əbülfəz Elçibəy hakimiyyətinin 1993-cü ildə devrilməsinin əsas səbəblərindın biri də budur- Türkiyənin önünü kəsmək, Qafqazda sülhün ve demokratiyanın olmasını durdurmaq, Orta Asiyada milli, dini və demokratik oyanışı durdurmaq. Məhz bu səbəbdən içimizdə olan bəzi hakimiyyət hərisləri Rusiya və İranla işbirliyinə gedərək Azərbaycanda milli, dini və demokratik iradəyə dayanan hakimiyyəti devirdi. (Haydar Aliyev Demirel’in 30 yıllık dostuydu. 1993’te Ankara’da bir toplantıda H.Aliyev’e destek vermekle Demirel’in tarih karşısında hata yaptığını söylemiştim.)
Əgər Azərbaycanın demokratik inkişafı 1993-cü ilin iyun ayında H.Əliyev və S.Hüseynovun başçılığı ilə hərbi qiyam vasitəsilə dayandırılmasaydı, bu gün Cənubi Qafqazda demokratik vəziyyət indikindən daha fərqli olacaqdı. Dağlıq Qarabağ problemi isə çoxdan həll olunmuşdu. Rusiyanın Gürcüstanı təkrar işğal cəhdi olmayacaqdı, İranın demokratikləşmə prosesi başlamış olacaqdı, Orta Asiyada despotik rejimlər çökmüş və demokratiya inkişaf etmış olacaqdı.
Heydər Əliyev hakimiyyətə gəldikdən sinra Türkiyə və Azərbaycanda nələr oldu
Hər zaman sayğı, ehtiramla yad etdiyim rəhmətlik cümhurbaşqanımız Turqut Özalın türk və islam dünyasına yönəlik strategiyası S. Dəmirəl tərəfindən durduruldu.
Azərbaycanda isə H. Əliyev tərəfindən elə siyasət aparıldı ki, Azərbaycan tədricən Rusiyanan təsir dairəsinə qaytarıldı, İranda yaşayan Azərbaycan türklərinin milli mücadiləsi durduruldu, Orta Asiyanın Azərbaycan üzərində Türkiyəyə yolu tədricən qapadildi. Ermənilərin daha 6 rayonun işğalına şərait yaradıldı. Azərbaycanın milli və dini demokratik qüvvələri dağıdıldı. 2000- ə yaxın siyasi fəal repressiyalara məruz qalaraq həbsxanalara atıldi.
Ə. Elçibəyin siyasi fəaliyyət imkanları tam əhatəyə alındı.
Nəticədə Azərbaycan xalqının özünə olan inamı sındırıldı. Türkiyənin Azərbaycana təsr gücünün azaldılması üçün Türkiyə vətəndaşları və təsisatları müxtəlif yollarla Azərbaycandan çıxarıldı, əvəzinə İran və rus kəşfiyyatının Azərbaycanda fəallaşmasına şərait yaradıldı.
S. Dəmrəlin və H.Əliyevin apardığı yanlış siyasət nəticəsində T.Özal və Ə. Elcibəy strategiyası durdurularaq Türkyə Orta Asiyadan və Qafqazdan genəl mənada çıxarıldı. Əvəzində Rusiya yenidən bu regionda gücləndi. Bununla da Azərbaycanda diktatura quruldu, İran rahatlanaraq nüvə silahının istehsal prosesini gücləndirdi, Rusiya Orta Asiyada təkrar möhkəmləndi.
Beləliklə, Türkiyənin önü önəmli dərəcədə kəsilmiş oldu.
Uca Tanrım bizə bir şans daha tanıtdı…
Təəssüflə qeyd etməliyik ki, bu vəhşi siyasət bu gün də davam etməkdədir.
Amma Uca Tanrı bizə daha yeni bir şans tanıtdı. Bu şansı dəyərləndirmək dövlətlərimiz, millətlərimiz, dinimiz adına hamımızın şərəf borcumuzdur.!!
1990-ci il körfəz savaşından sonra ruslar Orta Doğunun böyük bir qismindən çıxdı və sovetlərdə başlanmış demokratikləşmə prosesi sürətlənərək imperiya girovunda olan xalqların azadlığı ilə sonlandı. İndi Rusiyada 1990-ci illərdə sovetlərdə gedən proseslərə bənzəri gedir. İranda demokratiya tələbi və Azərbaycanlıların milli azadlıq tələbi də güclənməkdədir. Orta Asiyada demokratiya və Rusiyadan asılılığın əleyhdarları çoxalmaqdadır. Qafqazda sülhün təminatçısının yalnız və yalız legitim hakimiyyətlə olduğunu çoxları artıq anlamaqdadır.
Suriyada olan olaylarla bağlı Rusiya və İranın mənfi rolu dünya içtimaiyyətinin düşüncəsində bir daha bu rejimlərin çökməsinin vacibliyini gündəmə gətirdi. Bundan başqa, bu dövlətlərin antiinsani və antidemokratik siyasətinə da bir təpki gəlməkdədir.
Əsəd rejiminin çöküşündən sonra Rusiyanın Orta Doğuda son dayağı da əlindən çıxacaq ki, bu da Rusiyanın sovetlərin taleyini yaşamasına yaşıl işıq yandıracaq. Əsəd rejiminin çöküşü İranın da taleyini həll edəcək. Tez və ya gec, İranda yaşayan xalqlar azadlıq mücadiləsinə qalxacaq və öz müstəqilliyini qazanacaq. Tarixlər boyu heç bir xalq başqa xalqın əsarətində min illərlə yaşamayıb və yaşamayacaq.
Amma bu proseslərdə tam səmimiyyətlə Türkiyə ilə birgə hərəkət edən dövlətə və milli iradəyə dayanan dost dövlətin hakimiyyətinə ehtiyac var.
Türkiyə ilə strateji ittifaqa ən uyğun dövlət Azərbaycan və Azərbaycan xalqıdır. Azərbaycan həm də türk və İslam dünyasının inkişafının, Türkiyənin də dövlət olmasının qarantıdır.
Çox təəssüf ki, Azərbaycanı yönəldən rejim xalqın iradəsinə dayanmadığı üçün Türkiyə ilə birgə irəliləmək şansına sahib deyil.
Uğur qazanmaq üçün ilk olaraq Azərbaycanı indiki rejimindən qurtarmaq lazımdır. Və xalqın səsini qazanmış bir siyasi gücün hakimiyyətə gəlməsinə dəstək olmaqdır.
Dünya güclərinin köməyi ilə Azərbaycanda demokratik və ədalətli seçımın keçirilməsinə nail olunmalıdır.
