Hər iki səfər 11 avqust 2010-cu ildə Azərbaycan tankerinin Zunq Kvat neft emalı zavodu üçün Vyetnamın Cənubi Tan limanına ilk partiya nefti aparmasından sonra ticarət dövriyyəsinin ardıcıl olaraq artmasından bir neçə il sonra Vyetnam və Azərbaycanın ikitərəfli ticarət-iqtisadi fəallığının azaldığı dövrə təsadüf edib. Həmin vaxtdan etibarən ticarət dövriyyəsinin əksər hissəsini Azərbaycan nefti təşkil edib. 2013-cü ildə ticarət dövriyyəsi 308 mln. dollara çatıb, bunun 300 mln. dolları Azərbaycan neftinin payına düşüb. Lakin 2014-cü ildə artıq bu göstərici dörd dəfə azalaraq, 79,76 mln. təşkil edib, bunun 75,37 mln. dolları neft ixracının payına düşüb. Neft qiymətlərinin azalması da burada böyük olmasa da, müəyyən dərəcədə rol oynayıb.
Tərəflər ticarət dövriyyəsinin bu qədər azalmasını heç cür izah etmir. Həm də neft ixracının başlanğıcında iqtisadi əməkdaşlıq göstəricisini təxminən bir neçə ildə 1 mlrd. dollara çatdırmaq planlarından danışılırdı. Tayvan, Tayland və Indoneziya ilə buna müvəffəq olmaq mümkün olub.
Səfərin nəticələrinə görə, SOCAR dövlət neft şirkəti və Vyetnamın Petrovetnam şirkəti arasında, kənd təsərrüfatı nazirlikləri, gömrük orqanları və nəqliyyat nazirlikləri arasında qarşılıqlı anlaşma memorandumları imzalanıb. Memorandumların məzmunu açıqlanmır, lakin səfəri hazırlayan Vyetnamın maliyyə nazirinin müavini Do Xoanq An Tuan dünən bildirib ki, söhbət qarşılıqlı investisiyalar üçün şərait yaradılmasından, narkotik qaçaqmalçılığına və gömrük hüquqpozmalarına qarşı mübarizə sahələrində əməkdaşlığın gücləndirilməsindən gedir.
Azərbaycanın Vyetnama marağı hələ prezident Heydər Əliyevin dövründə yaranıb. Onun üçün sosialist quruluşunu qoruyub saxlamış bu ölkə keçmişin nostalji adası idi. Əliyev sovet politbürosunun üzvü kimi Vyetnama səfər edirdi və ölkə xalqının mədəniyyəti və ənənələri ilə yaxşı tanış idi. Sovet dövründə Bakı ali məktəblərində bu xalqın nümayəndələrini görmək olardı.
Ilham Əliyev dövründə isə Vyetnam enerji resurslarının ixracı istiqamətinin Avropadan dinamik inkişaf edən Asiya tərəfə dəyişdirilməsi konsepsiyası çərçivəsində praqmatik maraq doğurub. Bu zaman söhbət təkcə xammal ixracından deyil, həm də onun yerli müəssisələrdə emalında iştirakından, həmçinin neftdən əldə edilmiş gəlirlərin Sakit Okean regionunda müxtəlif layihələrə investisiyasından gedirdi.
2008-ci ildən – “Əsrin müqaviləsi”ndə gəlirli neftdə Azərbaycan tərəfin payı 20%-dən 80%-ə qədər artdığı andan etibarən neft ixracı Asiyaya yönəlməyə başlayır və 12,2%-dən 2013-cü ildə 31%-ə qədər artıb.
Bu regionda Vyetnam bir neçə parametrə görə cəlbedicidir: sərfəli coğrafi mövqeyi (Tayland, Çin, Kamboca, Filippin, Malayziya, Sinqapur, Indoneziya ilə qonşuluq), ölkə özü 19 mln. ton neft istehsal edir, əhalisi 92 mln. nəfərdir, ucuz işçi qüvvəsi var (adambaşına ÜDM 3000), Azərbaycandakı kimi birpartiyalı dövlət idarəetmə sistemi var.
Seçilmiş cənub-şərq strategiyası azalmaqda olan xarici ticarət nəticələrinə heç cür uyğun gəlmir və görünür, prezidentlərin ikitərəfli səfərləri “Vyetnam layihəsi” yolunda yaranmış maneələrin aradan qaldırılması məqsədi daşıyır. Imzalanmış memorandumlara neft ticarəti fəallığının reanimasiyası üçün platforma kimi qiymətləndirmək olmasa da, onlara keçmişdə cızılmış planların həyata keçirilməsi üçün imkan kimi baxmaq olar. Prezident Əliyev birinci rübdə ticarət dövriyyəsinin artıq artdığını qeyd edib. Lakin 2013-cü il göstəricilərinin bərpasının mümkün olub-olmadığını növbəti rüblərin nəticələri göstərəcək. Onlara əsasən prezident Çonq Tanq Şanqın səfərinin nəticələrini mühakimə etmək olacaq.
“Turan” Analitik Xidməti
