«Mən Azərbaycan xalqının xilas olması, demokratik, azad cəmiyyətdə yaşamasına nail olmağı həyatımın əsas mənası elan eləmişəm»
“Ölkədə dəyişiklikləri hansı düstur sürətləndirəcəksə, mən o düsturu qəbul edəcəm”
AXCP sədri Əli Kərimli “Xural” qəzetinin baş redaktoru Əvəz Zeynallının “Qaynar qazan” layihəsinin qonağı olub və suallara cavab verib. Müsahibəni təqdim edirik:
Əvvəli bu hissənin sonunda
– Mirzə Sakit israrla bir neçə sual yazdı. İctimai əhəmiyyət daşıyan bir sualın üzərində durdum. Mirzə Sakit deyir ki, “Mən həbsdən çıxdıqdan sonra Cəbhənin iclaslarından birində Əli Kərimli dedi ki, Mirzə Sakit öz həbsilə avtoritar rejimin repressiya maşınının dişlərini qırmağı bacardı.”
– Hə, demişəm…
– “… Amma sonra özü mənim dişlərimi qırmaq istədi…”
“Onun dişlərini qırmaq mənim nəyimə lazım idi?”
– Mənim onunla heç vaxt işim olmayıb.
– “Azadlıq”da işləmək məsələsi və s. Hamısını sizə bağlayırlar. Əksəriyyətdə belə bir fikir var ki, “Azadlıq” qəzetinin arxasında siz durursunuz. Orada müəyyən polimika vardı. Jurnalistlərdən biri yazmışdı ki, “Əli Kərimli məni işdən çıxarıb”. Sonra müzakirələr əsnasında aydın oldu ki, o, başqa bir məsələdir. Mən də onu suallara daxil eləmədim. Amma Mirzə Sakit bütün bu məsələlərdə, həm yazıb, həm cəbhənin içərisində olub, həm də sizinlə çox yaxın olub, indi isə çox uzaqdır. Doğrudanmı, siz Mirzə Sakitin dişlərini qırmaq istədiniz?
– Nəyimə lazım idi? Onun dişlərini qırmaq mənim nəyimə lazım idi? Bir dəfə də olsun siz hansısa mətbuat orqanında Mirzə Sakitin adını çəkib, onunla bağlı heç olmasa, dolayısı ilə bir işarə eləyib fikir səsləndirdiyimi görmüsünüz?
“Məni niyə qınayırsınız ki?”
– Yox…
– Mirzə Sakit vaxtında bu rejimdən əzab çəkib, məhrumiyyətlər yaşayıb. Doğrudan da həbsxanadan möhkəm çıxıb. Mən də bu fikri ifadə eləmişəm, mətbuatda da bu fikir yazılıb. Ümumiyyətlə burada – mövzunu unutmayacağam – haşıyə çıxaraq demək istəyirəm, mənə irad bildirirlər ki, həbsdə olanda filankəsləri-filankəsləri müdafiə edirdin, həbsdən çıxandan sonra görürsənmi nə edir? Məni niyə qınayırsınız ki, buna görə? Mən darda olan, haqsız yerə mühakimə olunan, rejimin əsirliyində olan hər kəsi müdafiə edirəm. Özü də ögey-doğmalıq qoymadan. Haqsız yerə həbs olunubsa, hamısını müdafiə edirəm. Və siz də bunu bir az əvvəl dediniz. Amma artıq insan öz taleyini özü yazır. Həbsdən çıxandan sonra artıq o mərhumiyyətləri yaşayan insan, mən demirəm, demokratik hərəkat demirəm, özünün tərcümeyi-halına sədaqətli qala bilmirsə, bu mənim suçum deyil axı… Bu fikirlərimi sualınıza haşiyə olaraq demək istədim. Çünki bu istiqamətdən də çoxlu suallar gəlir. Burada hamı öz payını götürdü ki, mən həbsdə müdafiə elədiyim çoxsaylı “siyasi məhbus”ları – hansı ki, bu gün hökumət onların hər birini bir əsgər kimi səfərbər eləyib mənə qarşı mübarizəyə – vaxtında müdafiə elədiyimə görə peşiman deyiləm. Çünki o zaman mən haqlı idim. O zaman onlar hələ satılmamışdılar, sınmamışdılar və mən də onları müdafiə edirdim.
– İşin qəribəsi də odur ki, onlar yenə həbs olunsalar, yenə müdafiə olunmalıdırlar. Haqsız həbs olunsalar…
– Haqsız həbs olunsalar, bəli… İndi gəlirəm, Mirzə Sakitlə bağlı sualı yekunlaşdırmağa… Çox təəssüf edirəm ki, o ağır mərhumiyyətləri yaşamış adam sonradan nələrinsə təsiri altında, yenə də vurğulayıram ki, qəzetə yox, mənə yox, demokratik hərəkata yox, özünün tərcümeyi-halına və özünün zəhmətlərinə münasibətdə dürüst davranmadı. Bu qədər!
– AXCP-də Ziya Zöhrab maraqlı bir sual verib. Əslində cavab verdiniz, amma sual verib deyə mən də demək istəyirəm: AXCP-dən ayrılanlarla AXCP-yə qoşulanlar arasında keyfiyyət və kəmiyyət baxımından nə kimi fərq var? Yəni gedənlərmi, yoxsa gələnlərmi?
– Çox maraqlı sualdır. Əvvəla keyfiyyət baxımından, çox böyük fərq var. Təsəvvür edin ki, bu gün Xalq Cəbhəsindən – əvvəla gedənlər olduqca az sayda adamlardır. Hər gün bir yerdə yalandan tədbir keçirib deyirlər ki, Cəbhədən gedənlər var, onlar yalandır.
“Cəbhədən gedən adamların sayı 6-7 nəfərdir”
– Əvvəllər beş dəfə gedənlər də indi gedir…
– Bəli… 2000-2001-ci ildən əvvəl və s. Yəni real olaraq, Cəbhədən gedən adamların sayı 6-7 nəfərdir. O adamarın da təqribən motivlərini bilirik. Ona görə də Xalq Cəbhəsindən ayrılıb hansısa sosial problemlərini həll etmək kimi xırda məqsədi qarşısına qoyan adamla Xalq Cəbhəsini odun, atəşin ortasında görə-görə, məhz haqqa dayaq olmaq motivi ilə bura qoşulan adamları necə eyni tərəziyə qoymaq olar? Məsələn, bu günlərdə tanınmış iqtisadçı alim Vahid Məhərrəmli Xalq Cəbhəsinə qoşulmaqla bağlı ərizə verdi. Mənim özüm üçün də çox sürpriz oldu. Çox alqışladım. Tanınmış ziyalıdır, oturuşmuş adamdır. Azərbaycanda hamı onu tanıyır.
– Demək, indi onun gəlişi, daha sanballıdır?
– Bəli. Çünki adam ərizəsində nə yazdı? Yazdı ki, “görürəm, təkcə Xalq Cəbhəsi əzilən insanları təmsil edir bu rejimin qarşısında və rejim də əlində olan bütün vasitələrlə Xalq Cəbhəsinin üzərinə gedir. Belə bir məqamda bir ziyalı kimi özümə borc bildim ki, mən də o sırada olmalıyam”. Belə bir adamla özünün xırda problemini həll eləmək üçün getdiyi yoldan imtina eləyib, o xırda problemini 3 günlük, 5 günlük üstün tutan adamı necə bir tərəziyə qoymaq olar? Bu keyfiyyət fərqi… Kəmiyyət baxımından isə Ziya bəy də, bizim başqa tamaşaçılar da bilməlidirlər ki, 10 ildən artıqdır bu proses davam edir. Əgər gələnlər gedənlərdən çox olmasaydılar, bu gün də Xalq Cəbhəsi hökumətin qarşısında əsas rəqib kimi qala bilərdimi? Deməli, gələnlər gedənlərdən də artıqdır. Ən böyük bazamız da Azərbaycan gəncliyidir. Açığı, Azərbaycan gəncliyindən hər zaman böyük dəstək görmüşük. Demək olar ki, hər gün partiya üzvlüyünə qəbul olunmaq üçün müraciətlər var, çox da parlaq insanlar gəlirlər. Açığı, bu şəraitdə təşkilata gələn insanlar – ola bilsin ki, hansısa istisnalar ola bilər – amma kütləvi halda indi gələn insanlar, çox mübariz insanlardır. Və onlar məhz bilə-bilə ki…
– Yəni bilirlər hara gəldiklərini?.. Əslində, beləsi daha yaxşıdır…
– Bəli, birlirlər. Onlar bilirlər ki, bura gələcəklər, burada onları risklər gözləyir – onların işdən çıxarılması, həbs olunması, şərə düşməyi var. Amma yenə də gəlirlər.
– Qohumların imtina məsələsi var…
– Bəli…
“Həyat yoldaşımın evini satmışıq”
– Əli bəy, çətin suallardan bir neçəsi daha qalıb. Amma yekunlaşırıq. İllərdir hakimiyyət mətbuatı yazır, danışır – oğlu Londonda oxuyur, imkanları yaxşıdır, mühafizəçi ilə gəzir, bu qədər imkanı haradandır? Toğrul Allahverdili də bu haqda soruşur ki, maddi gəliri haradandır? İstəsəniz, cavab verin…
– Deməli, Əvəz bəy, əvvəla bu təzə xəbər deyil. Mən artıq oğlumun oxuması ilə bağlı – Allah qapısını açsın, Xədicə xanım həbs olunmamışdan “Azadlıq” radiosunda suallara cavab vermişəm. Amma bir qrup adam var ki, – rəhmətlik Bəyin məşhur sözü var idi, “Sən nə çalırsan, çal, mən “Heyvagülü” oynayacam” – nə eşitsələr də özlərini eşitməzliyə vururlar. İndi yenə sizin qarşınızda danışacam, eşidəcəklər, amma yenə həmin adamlar bir həftədən, bir aydan sonra yenə nəsə deyəcəklər. Amma yenə də mən yorulmadan ifadə eləyirəm: Geniş maddi imkanlarım yoxdur. Hal-hazırda gənc mütəxəssis kimi aldığım üçotaqlı evdə yaşayıram. Oğlumu oxutmaqdan ötrü həyat yoldaşımın gənc mütəxəssis kimi aldığı evi satmışıq. Ondan sonra da Avropa Məhkəməsindən aldığım 30 min avronu oğlumun təhsilinə yönəltmişəm.
– Yəni, sırf mübarizənin pulu ilə oxuyur?
– Burada başqa bir şey yoxdur. Bəli… Oğlum oxuduğu müddət ərzində ya yataqxanada qalıb, ya da kirayədə. Əli Kərimlinin – vaxtı ilə Azərbaycan hökumətində 4-5 adamdan biri olmuş adamın oğlunun hamı kimi nə maşını yoxdur, özü də yataqxanada yaşayır. Özümün də bu 3 otaqlı mənzildən başqa əmlakım yoxdur. Daha doğrusu, bir bağ sahəm də var, amma imkan vermirlər tikib başa çatdırmağa… Amma həyat yoldaşımın gənc mütəxəssis kimi aldığı evi bu məqsədlə satmışıq. Burada bir haşiyə çıxmaq istəyirəm. Qohumlardan biri deyir ki, “siz Sovet hakimiyyətini niyə yıxdınız? Sovet hökuməti sizin kimi iki gənc adama iki ev vermişdi”.
– Söhbət Sovetin vaxtında aldığınız evdən gedir?
– Bəli, bəli… Həyat yoldaşım Sovetin vaxtında alıb, mən Əbülfəz Elçibəyin. Amma mən də Sovetin vaxtında gənc mütəxəssis kimi Yasamal rayonunda, Universitetdən növbəyə durmuşdum. Həyat yoldaşım isə Nərimanov rayonunda. Həmin evdə də siyasi mühitin xeyli adamı olub. Çünki mənim evimin qapısı 4 il qaynaqlı olub – mən həbsdə olduğum zaman. Deməli, mən 1994-cü ildə həbs olunanda evimin də qapısını qaynaqlayıblar. Necə ki, 2011-ci ildə də bizim qərargahımızın qapısını qaynaq ediblər. İndi camaat bilir ki, bizim 2014-cü ilin fevralında axırıncı qərargahımızı partlatdılar, sonra da sökdülər. Amma ondan əvvəlki qərargahımızın qapısını qaynaqlayıblar, bu gün də o qaynaq durur. Bu “qaynaq” da mənim üzərimdə eksperiment olunub. 1994-cü ildə mən həbs olunanda da evimin qapısına qaynaq vurublar. 1997-ci ilə qədər o qaynaqlı olub və biz o biri evdə yaşamışıq. Sonra mən o evi satıb, oğlumun təhsilinə yönəltmişəm. Yəni mənim məqsədim pul qazanmaq olmayıb, Əvəz bəy! Mən pul qazanmağı qarşıma məqsəd qoysaydım, çox pul qazanardım. Özü də demirəm ki, nəyisə satmaqla… Mən heç bir zaman nəyisə satmağı özümə rəva görmərəm. Sadəcə ən müxtəlif üsullarla pul qazanmağı seçsəydim, mən pul qazna bilərdim. Uzaqbaşı burada qazanmazdım, xaricdə qazanardım. O imkanlarım da olub. Mən o yolu seçməmişəm, pul mənim gözümdə çox xırda şeydir. Və əgər mənim azacıq bir əliəyriliyim olsaydı… Fikir verin, bu hökumət 22 ildir mənə olmazın şər-böhtan deyir, siz haradasa rast gəlmisinizmi, mənim adım korrupsiyada hallansın?
“Mən hakimiyyət vasitəsilə heç zaman varlanmayacam”
– Əgər belə bir fakt olsaydı, nələr eləməzdilər…
– Ona görə də Əvəz bəy, mən sizə, oxucularımıza hörmət əlaməti olaraq, bu barədə növbəti dəfə danışıram. Yenə də danışacam, suallar verildikcə… Çünki ən böyük biclik, düzlükdür…
– Təbii ki…
– Mənim gizlədəcək bir şeyim yoxdur. Sadəcə, bəzi şeyləri vurğulamaq istəyirəm. Mənə nə təsir eləyir? Bu sual bir qayda olaraq o adamlardan gəlir ki, İlham Əliyevin, ailəsinin, qızlarının adına olan bu milyardlıq mülkiyyətlərlə bağlı bir dəfə sual verməyə risk eləmirlər…
– Hətta elə bilirlər ki, o təbiidir…
– Bəli…Ona görə də müqayisə qüsurludur və mən bunu özümə heç bir zaman rəva görə bilmərəm. Hər zaman mən millətin qarşısında açıq olacam. Bütün əmlakımın vəziyyətini hamı biləcək. Mən hakimiyyət vasitəsilə heç zaman varlanmayacam. Bunu bütünlükdə, millətin qarşısında vəd edirəm. Mənə hakimiyyət, hakimiyyətdə olmaq, hər hansı bir vəzifəni yerinə yetirmək qətiyyən varlanmaq mənbəyi kimi lazım olmayıb, olmayacaq da… Mənim o niyyətim yoxdur.
– Bu ölkəni idarə edə bilərsinizmi? Bu zənginləşmiş, bu klanlaşmış, ordulaşmış oliqarxiyanın içərisində baş çıxarmaq çətin olmaz ki sizə? Özünüzü hazır hesab edirsinizmi? Yeri gəldi deyirəm, bu, prezidentliyə namizədlərə verilən sualdır, əslində…
– Əvəz bəy, doğru deyirsiniz ki, ölkədəki vəziyyət günü-gündən pisləşir. Həqiqətən də indiki problemlər…
“Bu hökumətdən sonra ölkəni idarə eləmək çox çətin olacaq”
– Üzr istəyirəm, indilərdə məlumat aldım ki, Bakıya rayon maşın nişanları olan avtomobilləri buraxmırlar, rayonlarda da Bakı nömrə nişanlı maşınları daşa basırlar.
– Görürsünüzmü, nə qədər ziddiyyətlər yaradırlar… Deməli, bu hökumət özündən sonra çoxlu sayda problemlər qoyacaq və mənim bu sahədə – bayaq ifadə elədim və bir daha vurğulamaq istəyirəm – mənim ölkədə demokratik islahatların sürətlənməsinə çalışmağımın da əsas motivi odur ki, ölkənin altına bu qədər mina basdıra bilməsinlər. Heç olmasa imkan olsun, bir az tez bu dəyişikliklərə başlayaq. Amma həqiqətən də bu hökumətdən sonra, ölkəni idarə eləmək çox çətin olacaq. Çoxlu ziddiyyətlər, çoxlu qapalı cinayətlər, ən müxtəlif zəmində qarşıdurmalar və s. bundan sonrakı hakimiyyətə miras qalacaq.
– Siz edə bilərsinizmi?
– Hesab edirəm ki, bəli. Əgər elə bir şərait yaranarsa və millət bu vəzifəni mənə həvalə eləsə, mən özümdə o gücü hiss edirəm. Amma mən bunun üçün çalışmıram. Mən bir az əvvəl də vurğuladım ki, ölkədə dəyişiklikləri hansı düstur sürətləndirəcəksə, mən o düsturu qəbul edəcəm. Mən heç bir zaman öz ambisiyam təmin olunsun deyə, bu proseslərin ertələnməsinə imkan verməyəcəm.
– Elnur Yusubov soruşur: “Bu qədər haqsızlığa, satqınlığa nə cür dözürsünüz? İnsana bu qədər səbir, təmkin haradan gəlir?” Buna bənzər daha bir cəbhəçi sualı var. Güman ki, cəbhəçidir, mən şərti olaraq, deyirəm.
– Siz qəbul edin ki, cəbhəçi olmayanlar da belə düşünə bilərlər…
“Millətimiz bir yaltağa, satqına, ikiüzlüyə, dönüyə hörmətlə baxmayıb”
– Təbii ki… Ona görə deyirəm. Faiq Saatlı sual verir ki: “Əli bəy, partiya sədri oandan bəri saysız təqib-təzyiqlərə, şərə-böhtanlara necə cavab verə, duruş gətirə bilibsiniz? Haradandır sizdə Vətənə, millətə olan bu qədər sevgi?”
– Sağ olsunlar bəylər… Əvəz bəy, həqiqətən çətinliklərimiz çox olub və çətinliklərin bundan sonra da çox olacağını gözləyirəm. Heç bir illüziyam yoxdur. Azərbaycanda dəyişikliklər asanlıqla olmayacaq. Azərbaycandakı dəyişiklər bundan sonra da bizdən çox fədakarlıqlar etməyi tələb edəcək. Necə dözürük? Haradan alırıq bu gücü? Birincisi, Azərbaycan xalqına sevgidən. Mən Azərbaycan xalqının xilas olması, demokratik, azad cəmiyyətdə yaşamasına nail olmağı həyatımın əsas mənası elan eləmişəm. Özümün daxili qərarımı vermişəm. Bu, mənim üçün ən böyük amaldır. Bu işə hər şeyimi həsr eləməyə hazıram. İkincisi, əlbəttə ki, millətimizin böyük bir hissəsindən dəstəkdən…
– Məşhur bir aforizm var: Mən həyatımın bundan sonrakı hissəsini Azərbaycana həsr edirəm! Ona oxşamasın…
– Oxşamaz, inşallah… (Gülür) Amma ikinci güc qaynağı isə xalqın böyük bir hissəsindən dəstəkdir. Bir hissəsinə siz də şərait yaratdınız, ifadə olundu. Həqiqətən də bu qədər ağır təzyiqlərə, yüzlərlə, bəlkə minlərlə saatlıq və minlərlə kitablıq əks-təbliğatlara, böhtanlara, şərə baxmayaraq, millətin çoxlu sayda vicdanlı insanlarından dəstək görürəm. Və millətimizin içindəki ədaləti görürəm. Fikir verin, bütün tarix boyu baxın. Millətimiz bir dənə yaltağa, satqına, ikiüzlüyə, dönüyə hörmətlə baxmayıb. Milli qəhrəmanlarımıza baxın – mən bunu rəsmi yox, ictimai rəydəki qənaətə əsaslanaraq deyirəm – millətimizin müsbət obrazlarına baxın, bircəciyi yaltaq deyil, bircəciyi satqın deyil, dönük deyil, iradəsiz deyil. Ona görə də millətimiz yaxşı millətdir. Və mən də inanıram ki, bu millətlə biz Allahın köməkliyilə bir tərəfə çıxacağıq və Azərbaycanı xilas edə biləcəyik.
Boykot – nə dəyişdi?!
– Parlament seçkisini boykot etməyinizlə bağlı suallar var. Orxan Məmməd deyir: “Seçkilərə getməməkdə məqsəd boykotdursa, boykotda məqsəd seçkinin şəffaflığına inanmamaqdırsa, niyə 2013-cü il seçkilərində iştirak edirdilər? Onda şəffaf idi?”. Bizim tanınmış jurnalist Əfqan Muxtarlının da belə bir sualı var: “2010-cu il parlament seçkilərində durum indikindən yaxşı idimi? Onda seçkilərə qatıldınız, indi isə imtina edirsiniz?” Rafiq Cəlilov soruşur ki, “2002-ci il avqust referendumu zamanı AXCP Sumqayıt Rayon Şöbəsinin seçkilərdə iştirak etməmək haqqında qərarı niyə Mərkəzi qərargahda qınağa səbəb oldu və Əli Kərimlinin adından “referendumda iştirak edin” qərarı verildi? Həmin referendumun Azərbaycanın avtoritarlaşmasında rolu danılmazdır. AXCP olaraq, həmin referendumda iştirak etdiyinizə görə, hər hansı peşimançılıq hiss edirsinizmi?” Söhbət nədən gedir? Yəni indi boykot varsa, o zaman seçkilər şəffaf idimi?
– Aydındır. Rafiq Cəlilova bildirmək istəyirəm ki, ya yaddaşı onu aldadır, ya da ona səhv məlumat veriblər. 2002-ci il çox uzaq tarix deyil. 2002-ci ildə həmin referendumun əleyhinə AXCP “Qələbə” meydanında mitinq eləyib. O zaman biz necə həmin referendumda iştirak edə bilərdik? Biz o referendumu boykot eləmişik və onunla əlaqədar olaraq da mitinqlər keçirmişik. Ona görə də, ilk olaraq bu məsələni aydınlaşdırdıq. 2013-cü ilin seçkilərilə müqayisə eləməyə gəlincə, bilirsinizmi, Əvəz bəy, hər seçkidə siyasi qüvvələr durumu dəyərləndirirlər.
– “Dün dündür, bu gün bu gün”?..
– Əlbəttə… Hər situasiya fərqlidir. Ümumiyyətlə, bu yanaşma səhvdir ki, bir dəfə iştirak eləmisənsə, daha gərək boykot elan eləməyəsən, bir dəfə boykot eləmisənsə, daha gərək iştirak eləməyəsən… Bu səhvdir. Hər zaman situasiya nəzərə alınır. 2013-cü illə, 2015-ci il arasında fərq varmı? Əlbəttə, var. 2013-cü ildə Əfqan bəy, Bakıda idi, indi haradadır?
– İndi Gürcüstanda…
– Bu gün Azərbaycanda Vətəndaş Cəmiyyəti adına kimsə qalıb? Anar Məmmədli seçkiləri müşahidə eləməyə neçə min adam cəlb eləmişdi. İndi Anar Məmmədli haradadır? Azərbaycanın hüquq müdafiəçiləri haradadır? Xədicə İsmayıl, Leyla Yunus, İntiqam Əliyev və başqa çoxlu sayda adamlar indi haradadırlar?
– Həbsdə…
– Azərbaycanda repressiyaların piki 2014-15-ci illərdə olub. Bəli, o zaman da var idi, siyasi məhbuslar. Amma repressiyaların piki 2014-2015-ci illərdə oldu və bunu da bütün dünya qəbul edir ki, məhz bu illərdə repressiyalar öz pikinə gəlib, çatıblar. Bu, ən önəmli faktordur. 2013-cü ildə Avropa parlamenti deyirdi ki, müşahidəçi göndərməyin Azərbaycana, çünki seçkilərin nəticəsi məlumdur? Məgər bunu tək biz deyirik? Bu gün kimin ağlına gələ bilərdi ki, – bilirsiniz ki, Qərb hər zaman boykotun əleyhinə olub – Avropa Parlamenti belə ir qərarla çıxış edəcək? Mən bilirəm ki, biz nə vaxt seçkiləri boykot etmək istəmişik, bu Qərb tərəfindən heç bir zaman təqdir olunmayıb. Amma indi Qərb özü boykota qərar verir. Deməli, bunu başa düşmək də çox çətin olmamalıdır ki, bu günkü vəziyyət 2013-cü ildəkindən fərqlidir. Və nəhayət, subyektiv faktor da var və bunu da demək lazımdır. 2013-cü ildə, hətta bir çoxları səmimi istəməsələr də, amma çoxlu sayda siyasi qüvvələr müxalifətin birliyinə daxil olmuşdular. Müxalifət Milli Şuranın çatısı altında ən maksimum birliyinə qovuşmuşdu və heç bir zaman da belə olmamışdı. Və bu, insanlarda müəyyən qədər ümid yaratmışdı ki, bəlkə bu böyük birlik imkan yaradar ki, həmin o saxtakarlıq mexanizmi sındırılsın…
– Rüstəm İbrahimbəyov, başqa ziyalılar var idi..
– Bəli… Maksimum böyük birlik idi. Amma etiraf eləmək lazımdır ki, Azərbaycan müxalifəti belə bir geniş çevrədə birləşməmişdi. Lakin o faktor da olmadı. Ondan sonra seçkidə o siyasi qüvvələr bir-bir o Milli Şuranı tərk elədilər, bəziləri siyasti də tərk elədilər. Bu başqa bir söhbətdir. Amma fakt budur ki, həmin o 12-13-cü ildəki Birlik bizi xilas edəcək təsəllisi də indi insanlarda yoxdur. Ona görə də bu gün insanlar özləri bizim qərarımız olmadan seçkiləri boykot edirlər. Siz baxarsınız, seçkilərə nə qədər az adam gələcək. Bu günkü şərait heç bir seçki şansı vermir.
– O zaman 2018-ci il seçkilərilə bağlı sual da cavablandırılmamış qalır. 2018-ci ildə artıq vəziyyətə görə qərar veriləcək.
– Əlbəttə, 2018-ci ilədək nələr olacaq, onu əvvəlcədən kim bilə bilər ki? 2018-ci ilin proqnozlarını indidən aparmaq yersiz olar…
***
“Bir addım belə, geri çəkilmək fikrim yoxdur”
“Mənim məqsədim prezidentlik deyil, Azərbaycanın bu sülalə hakimiyyətindən qurtarılması və burada demokratiyanın qurulmasıdır”
II hissə
– Belə hesab edək ki, bu həm də üç ilin yığılıb qalan müsahibəsidir. Cəbhədaxilindəki intriqalara toxunduq. Ancaq bir Əbülfəz Qurbanlı məsələsi də var ki, bu haqda tez-tez sual verirlər: görəsən, o, Cəbhədən niyə getdi?
– Əbülfəz Qurbanlı mənim hörmət elədiyim bir şəxsdir – çox qabiliyyətli gənc siyasətçi olduğuna görə. Karyerasını özü qurub. Amma mən də, açığı, ona xoşkönüllü olmuşam. Imkanım daxilində ona yardımçı olmuşam, onun AXCP Gənclər Komitəsinin sədri, daha sonra çox gənc yaşlarında partiyanın sədr müavini təyin olunması da mənim şəxsi qərarım olub. Yəni nə təşkilat daxilindən, nə də başqa bir yerdən belə bir istək ifadə olunmayıb. Və onun təşkilatdan getməsinə də təəssüfləndim. Bunu təşkilat üçün itki sayıram.
– Onun partiyadan getməsilə bağlı əvvəlcədən məlumatınız olmadı?
– Əbülfəz bəy məlum statusu yazandan sonra onunla bir neçə dəfə danışmışam və təşkilata dönməsini təklif eləmişəm. Əbülfəz bəy özü lazım bildiyi vaxtda, yəqin ki, cəmiyyətə mövqeyini izah eləyər. Amma gedən odur, mən deyiləm ki, izahat verim?
– Siz onun getməyinin səbəbini bilirsinizmi?
– Xeyr. Onun mənə söylədiyi səbəbləri mən yetərli saymamışam. Özünə də bu barədə fikrimi demişəm. Amma əlbəttə ki, mənə də bir şeylər deyib. Mən hesab eləmişəm ki, o, təşkilatda fəaliyyətini davam etdirə bilər. Ümid edirəm ki, Əbülfəz bəy mənim, cəbhəçilərin ona olan etimadını təşkilatdan gedəndən sonra da doğrultmaqda davam edəcək. Çox gəncdir, həyatını bundan sonra necə yaşayacağına özü qərar verəcək. Biz onun sonrakı qərarlarına, addımlarına baxaraq, bundan sonrakı həyatını necə yaşayacağını biləcəyik. Mən hər halda, ondan Azərbaycan üçün də, Cəbhə üçün də neqativ bir hərəkət gözləmirəm.
“Bağışlamaq Allaha aiddir, biz kimik ki?!”
– “Azadlıq” qəzetində adı siyasi məhbuslar siyahısında olan bir neçə nəfər olub ki, sırf Cəbhənin, sizin əleyhinizə ərizə yazdıqlarına görə azadlığa çıxıb. Hətta elə olub ki, xoşlarına gəlməyib, bir neçə dəfə təkrar ərizə yazdırıblar. Ərizədəki ittihamlar nə qədər ağır olubsa, bir o qədər də tez azadlığa buraxıblar. Bu barədə faktlara əsaslanıb yazı yazmışam…
– Görürsünüz, xalqa necə xidmət edirik?! (ironiyalı təbəssümlə…)
– Əslində, o da bir xidmətdir…
– Bəli. Biri ərizə yazıb, ittiham edib azadlığına qovuşur; o biri satıb, gedib kreditini ödəyir. Bu da xalqa xidmət…
– Bilirsinizmi ki, “Azadlıq” qəzetinin 3-cü səhifəsində yer alan “Millətin Şərəf Lövhəsi”ndən “Məni çıxarın!” ifadəsi bəzən azadlığa çıxmaq üçün yetərli olur? Mən bunu görmüşəm, bilirəm. Elsevər Mürsəlli dəfələrlə mənə bunları yazıb: “Əvəz bəy, iqtidarın bəzi saytları mənim dediklərimin üstünə beşini qoyub, mənim dilimdən Əli bəy barədə yazıblar, o da məndən incidiyini bildirib – AXCP-də, Cəmil Həsənli də. Əgər xətirlərinə dəymişəmsə, məni bağışlasınlar, böyüklür eləsinlər. Cəmil Həsənliyə, Əli Kərimliyə hörmətim sonsuzdur. Son günlər Razi Nurullayev adamlarını üzərimə göndərdi və mən də onların cavablarını verdim”. Bu haqda “facebook” səhifəsində də var. İndi bilmirəm, onu bağışlayarsınızmı, yoxsa yox? Ümumiyyətlə, belə gəncləri bağışlamaq olarmı?
– Bağışlayıb-bağışlamamaq Allaha aiddir, biz kimik ki?! Mənim tərəfimdən, heç bir kin ola bilməz. Açığı, buna xırda məsələ kimi baxıram. Əgər adam elədiklərinə görə üzr istəyirsə, əlbəttə ki, üzrü qəbul olunur.
– Əşrəf Elatlı soruşur ki, Əli bəy, niyə kitab yazmır?
– Yaxşı fikirdir, əslində, özüm də fikirləşirəm. Açığı, işlər o qədər çoxdur ki, ona görə vaxt yoxdur.
“Bir addım belə, geri çəkilmək fikrim yoxdur”
– Əbil Həsənov soruşur ki, təklənməyinizin səbəbi nədir? Çünki hakimiyyət öz resursları ilə üstünüzə gəlir, ona görə də hesab edirlər ki, siz təklənmisiz. Ümumiyyətlə, özünüzü təklənmiş hesab edirsinizmi?
– Məsələyə haradan baxmaqdan asılıdır. Bir tərəfdən, tam əminliklə hesab edirəm ki, bu gün ölkədə ən çox geniş ətrafı, böyük dəstəyi olan adamlardan biri mənəm. Ölkənin hər yerində, bütün təbəqələrin arasında tərəfdarlarım var. Mənə etimad göstərib ardımca gələn insanlar var. Ona görə də özümü necə tək-tənha saya bilərəm?
Amma sualın müəyyən mənada əsası da var. Insanlar baxıb görürlər ki, hökumət mediası il uzunu səhərdən-axşama qədər mənim üstümə gəlir. Hədəfdə olan insanlar bir-bir sıradan çıxırlar, ona görə də bir çoxlarında belə təəssürat yaranır ki, mən təklənirəm. 5 il, 3 il, 1 il bundan əvvəl mənimlə bir düşərgədə olanlar da bəzən çıxdaş olurlar – ya təslim olurlar, ya da kənara çəkilirlər. Bütün bunların hamısı insanların gözü qarşısında baş verdiyindən onlara elə gəlir ki, mən təklənirəm.
Əgər mən mübarizəmdə sabitqədəməmsə, öz səngərimi tərk eləməmişəmsə, amma bu səngəri tərk edənlər varsa… Yenə də bir addım belə, geri çəkilmək fikrim yoxdur.
– O zaman demək ki, gedən təklənir…
– Bəli, gedən təklənir. Gedən özünün getdiyinə görə məsuliyyət daşımalıdır, hesabat verməlidir. Mən öz mövqeyimdəyəm, bir addım da geri atmamışam. Açığı, kimin hara getməyindən asılı olmayaraq, belə bir niyyətim də yoxdur.
“Bütün inam, ümid xalqla bağlıdır”
– Vahid Qasımov soruşur ki, Əli bəy daha çox xalqın nə vaxtsa ayağa qalxacağına, yoxsa aparıcı ölkələrin bu hakimiyyətə nə zamansa ciddi təsir edəcəyinə güvənir? Ölkə talanandan sonra gec olmayacaqmı?
– Birmənalı şəkildə xalqa. Uzun illərdir, yazılarımda, çıxışlarımda o mesajları verirəm ki, qətiyyən kənardan nicat gözləmək olmaz. Əlbəttə, haqlı davamıza dünyadan adekvat qiymət verilməsi xoşdur. Məsələn, siz də həbsdə olmusunuz, ATƏT-in, Avropa Şurasının rəsmiləri dəstək olur…
– Həqiqətən, dəstək olmasa, çətin olur.
– Deməli, bu, sizin haqlı davanızdır. İnsanın ümumiyyətlə, daxili tələbatı var ki, onun haqlılığı etiraf olunsun. Mənəvi baxımdan bizim də tələbatımız var ki, haqlılığımız etiraf olunsun. Amma tam məsuliyyətimlə bunu deyirəm və istəyirəm ki, oxucular da bilsinlər: qətiyyən ölkənin taleyini kənar səylərə bağlamaq olmaz. Heç bir halda! Buna ümid olsaq, biz hələ çox əsarətdə qalacağıq. Heç kim bizim əvəzimizə gəlib Azərbaycanda köklü demokratik dəyişikliklər etməyəcək. Günün birində millətimiz ayağa qalxıb, bu dəyişikliyi həyata keçirməliyik. Tam şəkildə bütün inam, ümid xalqla bağlıdır.
“Bu ölkəyə demokratiya üçüncü dəfə də gələcək”
– Emin Quliyev soruşur ki, doğrudanmı Əli bəy inanır ki, bu xalq nə vaxtsa ayağa qalxacaq?
– Əlbəttə. Bilirsinizmi buna inanmayanlar nə düşünürlər? Görünür, onlar Azərbaycan xalqı haqqında çox aşağı fikirdədilər. Baxın, 100-dən artıq ölkə öz demokratiyasına qovuşub. Onlardan, 5-10-u asan yolla, xarici qüvvələrin təsirilə, Ikinci Dünya Müharibəsindən sonra hakimiyyəti azad edib, xalqa demokratiya qurmaqda köməklik ediblər. Amma bu gün bu ölkələrin böyük əksəriyyəti əziyyət çəkiblər, mərhumiyyətlər yaşayıblar, inqilablar ediblər, qanlar töküblər, nəhayət, demokratiyalarına qovuşublar. Mən öz millətimiz haqqında yüksək fikirdəyəm və inanıram ki, bizim də millət də demokratiyaya qovuşacaq.
Milli natamamlıq hissinə qapılanları ona görə qınayıram ki, axı biz iki dəfə kənar təzyiq olmadan demokratiyanın əsasını qoymuşuq: həm Xalq Cümhuriyyəti zamanı, həm də rəhmətlik Əbülfəz Elçibəyin rəhbərliyilə Xalq Hərəkatı zamanı. Nəyə görə saxlaya bilməmişik? Özümüzün müəyyən səhvlərimiz olub. Amma əsas faktor – xarici faktor olub. Bizə demokratiya yox, irtica xaricdən gəlib. Hər iki halda da Azərbaycana irticanı xarici qüvvələr gətiriblər. Millət özbaşına olanda hakimiyyətə demokratik qüvvələri gətirib. Atalar üçdən deyib, inanıram ki, bu ölkəyə demokratiya üçüncü dəfə də gələcək.
“İnqilabı hökumət özü yetişdirəcək, qərarı da xalq verəcək”
– Həsən Səftərli soruşur ki, niyə Azərbaycan xalqını inqilaba səsləmirsiz? Azərbaycanda indiki hakimiyyət göz görə-görə əhaliyə qarşı gizli genosid aparır…
– Əvvəla, inqilab dəyişikliklər üçün heç də yaxşı üsul deyil. Bütün bu haqsızlıqlara, yaşadığımız mərhumiyyətlərə baxmayaraq, mən bu gün də inqilabi dəyişikliklər istəmirəm. Mən istəyirəm ki, imkanımız olsun, demokratiyaya yumşaq keçid edək. Nə zamansa bu ölkədə inqilab olsa belə, bu, Əli Kərimli və ya bir başqasının çağırışı ilə olmaz.
– İnqilablar zatən çağırışlarla yox, qəfildən olur…
– Bəli. Bütün savadlı adamlar bunu bilməlidir. Belə getsə, inqilabı hökumətin özü yetişdirəcək, qərarı da xalq verəcək.
– 1987-ci ildə siz təşkilatı niyə yaratmışdınız? Milli-mənəvi dəyəri olan abidələri qorumaq üçün…
– Bəli.
– Bir də baxıb gördünüz ki, inqilab baş verdi…
– Bəli. Hətta özümüz də təəccübləndik ki, niyə belə tez oldu.
“Razılaşdırılmamış mitinqlərdən imtina eləmişik”
– Tehran Abdullayev soruşur ki, niyə Avropa Oyunları zamanı mitinq keçirilmədi?
– Həmin dövrdə ölkədə dünya miqyaslı yarışlar keçirildiyi üçün Avropa Oyunları zamanı rəsmən mitinqlər qadağan olundu və bunu qanuna da saldılar. Açığı, biz bir müddətdir ki, razılaşdırılmamış mitinqlərdən imtina eləmişik. Onsuz da, cəmiyyətin ciddi demokratik resursları tükənir. 2014-2015-ci illərin həbsləri, vətəndaş cəmiyyətinin tamamilə sıradan çıxarılması, müxalifətə vurulan zərbələr, 80-100 nəfər siyasi məhbus – bunlar onsuz da bizim resurslarımızı məhdudlaşdırıb. Üstəlik, razılaşdırılmamış mitinqlər əlavə sanksiyalara imkan yaradır – həm irimiqyaslı cərimələr, həm əlavə həbslər.
– Teymur Həsənov soruşur ki, Əli Kərimli debatda İlham Əliyevə hansı sualı vermək istəyər?
– Kaş ki, elə bir debat imkanı olsun. Suallar çoxdur.
“İlham Əliyevlə debat istəyirəm və buradan müraciət edirəm”
– Verəcəyiniz əsas bir sualınız yoxdur?
– Verəcəyim sualların hamısı əsasdır. Ona görə də mən elə bir debat imkanı istəyirəm. Sizin bu proqramı da mənim müraciətim kimi qəbul edə bilərlər.
– Nə gözəl olar ki, siz prezident İlham Əliyevlə debatda olasınız… Zənn edirəm, onun da, sizin də kifayət qədər arqumentləriniz var…
– Niyə də olmasın?! Baxın, sizin İlham Əliyevə sual ünvanlamaq imkanınız yoxdur. Çünki Ilham Əliyev tək sizə yox, 12 ildir ki, Azərbaycan mətbuatının heç bir sualına cavab vermir.
– Çox təəssüf ki, ölkə mətbuatına qapalıdır…
– Həm rəsmi, həm də qeyri-rəsmi olaraq, onun nümayəndəsi kimi səlahiyyətləri üzərinə götürən adamlar niyə izahat vermirlər? İlham Əliyev öz mövqeyinə arxayındırsa, özünün də bizə ciddi iradları, ittihamları varsa, niyə də bu cür debatlar olmasın? Bütün televiziyalar da onun sözünə baxır.
“Zəhmət olmasa, belə müqayisə eləməsinlər”
– Yeri gəlmişkən, deyəsən, İlham Əliyevlə münasibətlərinizin yaxşı dövrləri olub…
– Heç vaxt. Heç tanışlığımız, salamımız da olmayıb. Heç vaxt yaxşı münasibətlərimiz olmayıb.
– İlqar Mahmudov – güman ki, müsavatçıdır – soruşur ki, Qubad İbadoğlunu “demokrat” adlandırmışdınız, Razi Nurullayev də AXCP-dən çıxan demokratdırmı?
– Belə müqayisələrə Müsavat partiyasının üzvləri tərəfindən tez-tez rast gəlirəm. Bildiyim qədər Qubad bəy öz partiyalarının daxilində alternativliyini irəli sürəndə heç partiyanın özündən onun əməllərinə qiymət verilməmişdi axı. Baxın, Razi məsələsi gündəmə necə çıxıb? Mən bu adam haqqında birinci dəfədir ki, danışıram. Özü bu barədə necə açıqlama verib? Nə baş verib? Onu partiyadan necə uzaqlaşdırmışıq?
– Siz qovmusunuz da partiyadan…
– Bəli. Çağırmışam, sübutlarımı təqdim etmişəm, qərarımı da vermişəm. Müsavat partiyasında nə vaxt Qubad bəylə bağlı belə bir hadisə olub? Ona görə də zəhmət olmasa, bu məsələləri belə müqayisə eləməsinlər.
– Elmar Nəbi soruşur ki, Müsavat partiyası Əli Kərimli üçün nədir – dost, rəqib, düşmən, sıravi partiya, yoxsa?
– Bütün zamanlarda çalışmışam ki, Müsavat partiyası ilə birlik yaransın.
– Yeri gəlmişkən, İlkin Əli Məmmədli soruşur ki, Əli Kərimli hər dəfə sonradan Müsavat Partiyası ilə ayrılacağını bilə-bilə niyə onlarla blok qurur?
– Mən hər zaman çalışmışam ki, ölkədə müxalif mövqedə olan qüvvələr birlikdə olsunlar. Çünki çox istəmişəm ki, dəyişiklik olsun, həm də tez olsun. Bir qədər əvvəlki sualınızda da vardı ki, dəyişiklik olana qədər büdcə qurtaracaq, rezervlər qurtaracaq, gec olmayacaq? Açığı, mən də onun narahatlığını yaşayıram. Etiraf edirəm, istəyirəm, dəyişikliklər tez olsun ki, ölkə heç olmasa, tam olaraq uçurumun içində qalmasın. Heç olmasa uçurumun ətrafında olanda ölkəni dəyişikliklərə aparmaq imkanımız yaransın. Yəni, uçurumun içərisindən çıxmayaq bir də… Ona görə də həmişə səy göstərmişəm ki, ölkənin bütün demokratik qüvvələri birlikdə olsunlar. Bu baxımdan, bütün zamanlarda çalışmışam ki, Müsavat Partiyası ilə də birlik yaransın.
Bəli, 2005-ci ildə aramızda xoşagəlməz hadisələr oldu, “Azadlıq” blokunu tərk elədilər. Buna baxmayaraq, 2010-cu ildə birlikdə blok yaratdıq – əvvəl Ictimai Palatanı, daha sonra Milli Şuranı. Amma gedən mən deyiləm axı. Mən hər dəfə bu birlik üçün çalışmışam, hansısa ittifaqdan çıxmamışam axı.
“Səs-küy salmışdılar ki, bunun 35 yaşı tamam olan kimi prezidentliyə namizəd olacaq”
– Bu birlik üçün liderliyinizdən imtina edərsinizmi?
– Bunu neçə dəfə eləmişəm.
– Bəli, eləmisiniz – İctimai Palatada da, Milli Şurada da.
– Hələ ondan əvvəl də…
– Heç öz namizədliyinizi irəli sürmədiniz…
– Bəli. Mən nə vaxt namizəd olmuşam ki?! Yəqin, sizin də yadınıza gələr, o vaxt mənim hələ 35 yaşım tamam olmamışdı. Azərbaycan Konstitusiyasında müddəa var ki, yalnız 35 yaşı tamam olanlar Azərbaycan prezidentliyinə namizədliklərini irəli sürə bilərlər. Bir qrup adam səs-küy salmışdı ki, bunun 35 yaşı tamam olan kimi prezidentliyə namizəd olacaq. Indi artıq mənim 50 yaşım tamam oldu. Hələ namizəd olmamışam.
– Amma yenə də o fikir qalmaqdadır…
– Bu başqa bir məsələdir. Mən çox adam üçün opponentəm.
“Bu, güzəştə getmək deyil?”
– 2018-ci ildə namizəd olacaqsınızmı?
– Mənim məqsədim prezidentliyə namizəd olmaq deyil. Heç prezidentlik də deyil. Mənim məqsədim Azərbaycanın gerçəkdən bu sülalə hakimiyyətindən qurtarılması və burada demokratiyanın qurulmasıdır.
– Onun üçün də namizədliyinizi verməlisiniz axı…
– Yox. Mütləq deyil ki, bu, mənim namizədliyimlə olsun. Əgər situasiya tələb eləsə… Məsələn, 2013-cü ildə mənim bir araya gətirə bilmədiyim müxtəlif partiyaları Rüstəm bəy Ibrahimbəyov bir araya gətirdi. Indi bir dəstə adam buna görə az qala, bizi ittiham edir ki…
– Yeri gəlmişkən, Bəxtiyar Hacıyev soruşur ki, 2013-cü ildə Milli Şuranın vahid namizədi kimi Rüstəm İbrahimbəyovun namizədliyi irəli sürüləndə onun seçkidə iştirak üçün Rusiya vətəndaşlığından çıxmasının vacibliyini, buna Rusiya prezidenti Putinin razılıq verməli olduğunu bilirdilərmi?
– 2013-cü ildə AXCP-nin də, mənim də nüfuzum kifayət qədər yüksək idi, hökumət yenə də mənim üstümə gəlirdi. Amma mən Ictimai Palatada olanda müxalifətin geniş birliyinin yaranması üçün səy göstərdim. Bəlkə də uzun illərdən bəri olan rəqiblik münasibətlərinə görə, yaxud hansısa başqa səbəblərdən bu alınmırdı. Mən görürdüm ki, hər halda, demokratik düşərgə Əli Kərimlinin namizədliyi ətrafında birləşə bilmir. Bir çoxları o birləşməyə gəldilər, amma onları ictimai rəy məcbur elədi. Amma mən bu işin təşəbbüskarlarından biri idim. Ilk olaraq, geri çəkildim və dedim ki, kaş, bizi birləşdirən vahid namizəd olsun. Vahid namizəd birinci mərhələdə Rüstəm bəy oldu, onun problemləri çıxandan sonra Cəmil Həsənli oldu. Mən yenə də açıqürəkliliklə Cəmil Həsənlini də müdafiə elədim. Hanı burada mənim ambisiyam? Bu, güzəştə getmək demək deyil?
Rüstəm İbrahimbəyov məsələsinə gəlincə, o, Azərbaycanda ən tanınmış, ölkəyə yalnız müsbət imic gətirən dünya miqyaslı sənətkardır, ziyalıdır. Xüsusilə son illərdə Azərbaycan xalqının mövqeyindən ciddi çıxışlar etməyə başladı. Hökumətlə münasibətlər, yollar ayrıldı, müxalifətin birləşib, birlikdə səy göstərməsinə öz töhfəsini vermək istədi. Belə bir şəraitdə biz niyə Rüstəm bəyin sinəsindən vurub geri qaytarmalıydıq? Əslində, biz o zaman razılıq verməsəydik, bu gün bizə irad tutanların hamısı bizi buna görə günahlandıracaqdılar…
“Əliyev Putinlə razılığa gəldi ki, İbrahimbəyova problem yaratsın”
– Deyəcəkdilər ki, nə üçün ona imkan vermədiniz?
– Bəli. Ittiham olunacaqdıq ki, gül kimi Rüstəm bəy var idi, gəlirdi, müxalifəti birləşdirəcəkdi, siz öz ambisiyalarınıza görə qoymadınız. Belə deməyəcəkdilər? Əgər biz o birliyi yaratmasaydıq, Rüstəm bəyin də vahid namizədliyini irəli sürməsəydik…
– Təbii ki, deyiləcəkdi…
– Amma biz o birliyi yaratdıq. Sonra nə oldu? İlham Əliyev Rusiya prezidenti ilə razılığa gəldi ki, Putin onun hakimiyyətdə qalması üçün Rüstəm İbrahimbəyova problem yaratsın. Indi burada qınanılası kimdir? Qınanılası, ölkədə demokratik seçkilərə imkan verməyən, ədalətli rəqabətdən çəkinən ölkənin hazırkı dövlət başçısıdır. Ona kömək eləmiş və Azərbaycanın daxili işlərinə kobud şəkildə müdaxilə etmiş Putindir. Amma bunlar nə edirlər? Bizim üzərimizə yönəldirlər ki, bəs onun belə bir problemi vardı. O zaman mən soruşuram, Gürcüstanın ondan əvvəl prezidenti seçilmiş İvanişvilinin Rusiya vətəndaşlığı yox idi?
– Var idi…
– Ona problem yarandımı? Yaranmadı. Ümumiyyətlə, Azərbaycanda təqribən 700-800 min nəfər Rusiya vətəndaşlığı olan adam var. Onların hansı istədiyi vaxt Rusiya vətəndaşlığından imtina edib, Azərbaycan vətəndaşlığında qala bilmir? Rüstəm Ibrahimbəyovdan başqa ikinci bir adama belə bir maneə yaradılıbmı? Yoxdur belə bir hal. Bu gün Gürcüstanda, Ukraynada başqa ölkələrin vətəndaşları bir günün içində vətəndaşlıq alıb, bunu edirlər. Amma Rüstəm bəy heç vaxt Azərbaycan vətəndaşlığından çıxmamışdı. O, Azərbaycan vətəndaşı idi və hüquqi baxımdan da heç bir problem yox idi. Əgər ona qeyri-qanuni maneə yaradıblarsa, bu, bizim günahımız deyil.
– Rüstəm bəy hökumətə problem yarada bilərdi?
– Əlbəttə.
“Adam özü özünə pislik eləməyincə məndən hörmət görür”
– Orxan Eyyubzadə soruşur ki, Əli Kərimli niyə siyasi məhbuslar arasında fərq qoyur? Nə üçün Tanınmışların məhkəmələrinə gəlir, digərlərinin yox? Bu arada, mən özüm də siyasi məhbusları müdafiə etdiyinizə görə təşəkkürümü bildirirəm. Başda siz olmaqla, ölkənin demokratik qüvvələri, beynəlxalq təşkilatlar bizim uzun illər içəridə qalmağımıza imkan vermədiniz.
– Sağ olun.
– Cəmiyyətdə maraqlı bir düşüncə tərzi var – həbsdə olanda hamı siyasi məhbusu müdafiə edir, çıxandan sonra isə ona qarşı qəribə bir ögeylik hiss olunur. Sanki hamı “sən də hökumətə satıldın” demək üçün bir himə bənddi. Həbsdən çıxıb mövqeyini dəyişənlər də var, amma dəyişməyənlər də var axı…
– Görürsünüzmü, deyirsiniz ki, “dəyişməyənlər də var”. Yəni istisnalar var. Təəssüf ki, dediyiniz təəssüratı məhz bu yaradır. Bunu da bəri başdan deyim ki, millət yolunda, haqq davasında, azad söz naminə, müxalifətçilik mövqeyinə görə gedib bu mərhumiyyəti yaşayan insanlar hörmətə layiqdir. Mənim tərəfimdən də onların hamısına hörmət olunur. Amma bir məsələ də var ki, o adam özü-özünə pislik eləməyincə şəxsən mənim tərəfimdən hörmət görür. Heç kim də qalxıb deyə bilməz ki, mən nə vaxtsa siyasi məhbusa ögey münasibət bəsləmişəm.
“Mən bunu bir jest olaraq elədim”
– O zaman Orxan niyə belə bir qənaətə gəlib?
– Bilmirəm, ola bilsin, mən onun məhkəməsinə getməmişəm, ona görə. Amma burada bir məsələ də var. 2014-2015-ci illərdə repressiya dalğası, hətta gəlib xanımlarımıza da – Leyla xanıma, Xədicə xanıma da çatdı, İntiqam Əliyev kimi hüquq müdafiəçisini də əhatə elədi, yəni ağır durum yarandı. Siz də bilirsiniz ki, insanların hüquq bərabərliyi onların bütün mənalarda bərabərliyi deyil…
– Təbii ki.
– İnsanların fəaliyyətləri, tərcümeyi-halı, kimlikləri fərqlidir. Yəni Azərbaycan cəmiyyətinin gerçəkdən də elitası, xüsusilə də xanımlar həbs olunandan sonra mən siyasi məhbuslara diqqətimi bir az da artırdım. Bu adamlar özlərini tək hiss eləməsinlər. Sanki Azərbaycan cəmiyyəti tam sınağa çəkildi. Elə bil, Azərbaycan cəmiyyətini sındırmaq istəyirdilər. Bütün dünyanı qarşılarına alaraq, bu 80-100 siyasi məhbusu tuta-tuta nəyə yönəlmişdilər? Istəyirdilər ki, müqaviməti sındırsınlar. Mən də şəxsən özümə borc bildim ki, təkcə əlimdən gələni bu nisbi azadlıqda elədiklərimlə, çıxışlarla, yazmaqla, müsahibə verməklə yox, həm də artıq məhkəmələrə getməklə dəstəyimi ifadə eləyim. Bu adamlar özlərini mənəvi cəhətdən güclü hiss eləsinlər. Hətta məhkəməyə buraxmasalar belə, vəkil desin ki, Əli Kərimli qapının arxasındadır və səninlə öz həmrəyliyini ifadə eləmək üçün gəlib. Mən bunu bir jest olaraq elədim.
– Böyük dəstəkdir.
– Amma bunu da qəbul eləmək lazımdır ki, mən axı hamının da məhkəməsinə gedə bilmərəm. Ona görə də Orxan bəy gərək məndən narazı qalmasın.
“Məni həbs nədir, öldürə də bilərlər”
– İşin başqa tərəfi də var, bəzən getdiyiniz məhkəmədə deyirlər ki, Əli Kərimli gəldi, ona görə daha ağır cəza verdilər.
– … (gülür)
– Sizi həbs edə bilərlərmi?
– Əlbəttə. Hər şey ola bilər. Öz hakimiyyətlərini qoruyub saxlamaqdan ötrü mənimlə bağlı istənilən ekstremal addımı ata bilərlər. Bu gün ona imkanları da var. Sadəcə, hər zaman onların qarşısında bu məsələ ilə bağlı hesablama qalır.
– Qənimət Zahid yaxşı bir yazı yazmışdı ki, Nobel mükafatı alması üçün Əli Kərimlini həbs eləmək lazımdır.
– Pis perspektiv deyil, prinsipcə… (gülür)
– Yəqin, onlar da elə güman edirlər ki, Nobel mükafatı ala bilərsiniz, ona görə də həbs eləmirlər…
– Bilmirəm, Nobel ala bilərəm, ya yox, amma hər halda, hökumət başa düşür ki, mən həbsdə onlara indikindən də artıq başağrısı olaram. Əgər bu qərarı indiyədək verə bilməyiblərsə də, yəqin ki, onu fikirləşirlər. Yoxsa, başqa vaxt həbs nədi, öldürə də bilərlər. Amma onu da fikirləşirlər ki, öldürərlər, sonra da məsələ tribunallıq olar. Axı, söhbət prinsip etibarilə dünyanın tanıdığı adamdan gedir. Ona görə də, özləri indi ölçüb-biçəcəklər. Mən həbs olunmamaq üçün heç nə eləmirəm, önəmli olan budur. Qərar artıq özlərinə bağlıdır.
– Yəqin ki, artıq haqqınızda cild-cild cinayət işi hazırdır. Amma hələlik o riskə getmirlər. Bu arada, pasportunuzu ala bildinizmi? Xaricə getmək imkanlarınız açılıbmı?
– Almamışam. Əlbəttə ki, pasportumu alsam, bu, bizim beynəlxalq əlaqələrimizə çox kömək edər. Amma hələ ki, pasport məsələsilə bağlı Avropa Məhkəməsinin qərarı qüvvəyə minməyib. Oktyabrın 16-da qüvvəyə minəcək. Ondan sonra da, mənə elə gəlir ki, onlar dərhal pasportu gətirib mənə verməyəcəklər. Maksimum bu proseduru uzadacaqlar. Amma açığı, Avropa Məhkəməsinin qərarından sonra bir az gec və ya tez pasport alacağımı artıq düşünürəm.
(Ardı var)
***
I hissə
“Əliyev rejimindən başqa hədəfim yoxdur”
«Sən şərin əlində vasitəyə çevrilib bu millətin davasını aparan insanları qaralamaqla məşğul olacaqsan, ictimai rəy də səni cəzasız qoyacaq?!»
“Mən Azərbaycan parlamentində yeganə deputat olmuşam ki, Heydər Əliyev zala daxil olanda ayağa qalxmamışam”
“Daxili sabitliyimizi poza bilmədilər”
– Son vaxtlar partiyadan gedənlər daxili qruplaşmalardan danışır. Qarşıdan da partiyanın qurultayı gəlir. Qurultayda Əli bəyə alternativ olacaqmı, yoxsa qurultaya tək gedəcəksiniz?
– Qurultayın necə keçiriləcəyi cəbhəçilərin verəcəyi qərardır. Amma bir şeyi deyə bilərəm ki, bütün səylərə baxmayaraq, Cəbhənin daxilində ixtilaf yarada bilməyiblər.
Heç bir qruplaşma yoxdur. Əslində, AXCP ona görə bu qədər hökumətin hədəfindədir ki, uzun illər ərzində bizə qarşı böyük təxribatlarına baxmayaraq, daxili sabitliyimizi, daxildəki o dostca mühiti poza bilməyiblər. AXCP daxilində çox gözəl etimad mühiti var, Allah qoysa, qurultayda da hamınız görəcəksiniz.
“Cəbhəçilər mənim özümü də təəccübləndirdi”
– Partiya daxilində vəziyyət doğrudanmı sizin istədiyiniz və dediyiniz kimidir? Məsələn, belə söhbətlər var ki, Həsən Kərimov filankəsə güc gəldi və sair…
– Hökumətin bütün media strukturları AXCP ilə bağlı arzularını gerçəklik kimi təqdim etmək, həyata keçirmək üçün səfərbər olub. Bilirsiniz ki, Azərbaycanda barmaqla sayıla biləcək qədər müstəqilliyini qoruyub saxlamış mətbuat var. Qalanı hökumətdən pul alıb, onun siyasi xəttini həyata keçirən qəzetlər, saytlar, informasiya agentlikləri, televiziyalardır. Onlar nə edirlər?..
– Hamısının da hədəfi Əli Kərimlidir…
– Bəli. Dediyim kimi, çalışırlar ki, Xalq Cəbhəsilə bağlı arzularını, niyyətlərini gerçəklik kimi qəbul elətdirsinlər. Hökumətin bu qədər böyük pullar qoymasına baxmayaraq, Xalq Cəbhəsinin daxilindən ciddi qopmalar da yoxdur. Xalq Cəbhəsinin bütün strukturları yerindədir. Etiraf edim ki, cəbhəçilərin hamılıqla nəfslərinə qalib gələcəkləri mənim özümü də təəccübləndirdi. Onminlərlə insan var və onların da arasında “N” qədər kredit borcu, çətinlikləri olanlar, aktiv siyasi kimliyi olmayan adamlar var. Elələri var ki, heç onların partiyadan üz döndərmələrinin çox adam fərqində olmaz. Yəni bu adamları partiyada saxlayan yalnız vicdanlarıdır.
Mən böyük əksəriyyətin bu sınaqlardan salamat çıxacağını düşünürdüm, amma bu dərəcədə – 100 faizə yaxın adamın qalması mənim özümü də yaxşı mənada təəccübləndirdi. Cəbhəçilərə eşq olsun! Onlar hər cür tərifə layiqdilər. Həm təzyiqlərdən qorxmadılar, həm də iradələrini nümayiş etdirdilər. Çox adama təkcə pul təklif eləmirlər, onlara yaxınlarını, ailə üzvlərini həbs etdirməklə hədə-qorxu gəlirlər. Amma insanlar o hədələrə də “yox” deyirlər, puldan, maddi nemətlərdən imtina edirlər. Ona görə də Xalq Cəbhəsi yerindədir, daha da güclənir.
“İnsanlar anadangəlmə satqın olmur”
– Vaxtilə sizə yaxın olan adamdan “Biz AXCP-ni Əli Kərimlidən möhürü, ştampı ilə bir yerdə alacağıq” kimi bəyanatları eşidəndə nə düşünürsüz?
– Ciddiyə almıram. Bilirsinizmi…
– Keçmiş siyasi məhbus Bəxtiyar Hacıyevin bu mövzuda bir sualı var. Razi Nurullayev məsələsilə bağlı soruşur ki, partiya sədri vaxtilə öz müavininin nə işlə məşğul olduğunu bilməyibsə, sabah daha böyük vəzifədə olanda seçdiyi kadrların müxtəlif ölkələrin agenti olub-olmamasından necə sığortalanacaq? Bir çox tanınmışlar sizin ətrafınızdan gedib və sonradan məlum olub ki, onların hakimiyyətlə əlaqəsi varmış. Əli Kərimli bunu bilmirdimi?
– Sual üçün sizə də, Bəxtiyar bəyə də təşəkkür edirəm. Bəxtiyar bəydə Razi Nurullayevin Cəbhəyə gələndən bu yolda olduğu barədə məlumat varmı? Əgər yoxdursa, o zaman bu sual çox yersiz olur. Insanlar anadangəlmə və ya siyasətə gəldiyi gündən satqın olmurlar ki… Onlar hansısa dönəmdə hansısa təklifdən imtina edə bilmirlər. Elələri də var ki, müəyyən təzyiqlərə dözür, dözür, bir mərhələdə artıq dözə bilmir. Özünüz də yaxşı bilirsiniz, çoxlu sayda siyasi məhbus var ki, onlar böyük əziyyət çəkirlər, biz onlara mübarizə simvolları kimi baxırıq, onları müdafiə edirik, amma günlərin birində sınırlar və onlara zülm edənlərin tərəfinə keçib, onlara xidmət edirlər.
– Belə nümunə çoxdur…
– Dediyim kimi, indi dönüklük edən insanlar da ilk gündən dönük olmurlar, hansısa mərhələdə buna başlayırlar. Bu baxımdan, “ilk gündən bu adam bu yolda olub, sən hara baxırdın, niyə bunu bilməmisən” – düzgün yanaşma deyil.
“Mənim yanımdakı adamların qiyməti bütün mənalarda yüksək olur”
– Amma sizdə və sizin tərəfdarlarınızda belə bir təmayül hiss olunur ki, həmin adamlar elə o vaxtdan hakimiyyətə işləyirdi…
– Xeyr. Nə zaman ifadə olunub bu? Əgər bilsəydim, hansı məntiqlə yanıma dəvət edib, sonra da “sən hökumətə işləyirsən, hökumətdən pul alırsan” kimi ittihamları üzünə deyib onu qovurdum? Bu dərəcədə diletant yanaşmağı mənə rəva görməməlidilər. Bu adamla bağlı danılmaz faktlar ortaya çıxan kimi mənim tərəfimdən baş verənlərə adekvat reaksiya olub. Digərlərinə gəlincə, hökumət düşərgəsinin ideoloqları məqsədli şəkildə bu tezisi tirajlayırlar ki, Əli Kərimlinin ətrafından niyə bu qədər çox adam gedir?
– Bəli, bir siyahı da var, hətta…
– Vicdanlı adamlar başa düşürlər ki, təvazökarlıqdan uzaq olsa da, onlara məhz Əli Kərimliyə yaxın olduqlarına görə bu cür təkliflər edilir. Bu gün 50 partiya var, hansının sədr müavininə Prezident Aparatının göstərişilə rayonların restoranlarında, şadlıq evlərində partiya qurmaq üçün şərait yaradırlar? Azı 10 ildir ki, AXCP sədri hökumətin əsas hədəfidir. Deməli, hədəfdə olduğumuza görə hökumət bütün resursları ilə bizi sarsıtmağa çalışır. Mənim yanımda olan adamların qiyməti bütün mənalarda yüksək olur. Hökumət üçün həmin adamlar cəlbedici olur. Heç öz YAP-çılarına yaratmadıqları şəraiti onlara təklif edirlər ki, təki Əli Kərimliyə zərbə vursunlar.
“Niyə 10 ildir ki, hökumət ancaq mənimlə məşğuldur, bu nə axmaqlıqdır?”
– İllər öncə “Xural”a müsahibənizdə də bunu demişdiniz…
– Eyni proses davam edir. Bir məsələni də qəbul eləməlisiniz, əgər illər öncə sizinlə “Xural”da eyni mövzuda danışırdıqsa, o zaman da Əli Kərimlinin yanında olmağın yüksək qiyməti vardısa, indi də Əli Kərimlinin yanında olanlara “bizləri satıb yüksək pul qazanmaq” imkanları yaradılırsa, deməli, biz də bir şeylər bacarırıq ki, belə ağır təzyiqlər altında təşkilatımızı əsas müxalifət qüvvəsi olaraq on ildən artıqdır ki, Şərlə mübarizənin ön cəbhəsində saxlaya bilmişik. Bütün bu qədər illər ərzində baş verənlərə rəğmən, yenə də əsas alternativ kimi, Xalq Cəbhəsi rejimin qarşısında durub.
– Təbii, bu fikirlə razılaşıram. Amma niyə o zaman sizin yanınızda təmərküzləşmə getmir? Məsələn, deyirlər ki, niyə ağıllı adamlar Əli Kərimlinin yanında yoxdur?
– Bəs haradadılar? (ironiya ilə gülür…)
– Soruşurlar ki, nə vaxtadək gündəm hadisələrinə status həsr etməklə müxalifətçilik edəcəksiniz? Plan və proqramınız varmı? Yeni ideyalı insanları ətrafınıza cəlb etmək üçün mexanizmlər düşünmüsünüzmü?
– Birincisi, niyə ətrafıma ağıllı adamlar konsentrasiya olunmayıb? Mən elə replika olaraq da dedim ki, əgər bu adamlar Xalq Cəbhəsinin, Milli Şuranın ətrafında konsentrasiya olunmayıbsa, o zaman harada konsentrasiya olunublar? Əgər bu ətrafda ağıllı, qabiliyyətli, işgüzar, mübariz adamlar səfərbər olunmayıblarsa, o zaman bəs niyə 10 ildir ki, hökumət ancaq mənimlə məşğuldur? Bu nə axmaqlıqdır? Əgər mən təkəmsə, qüvvə deyiləmsə, ətrafımda heç kim yoxdursa, niyə bu qədər əmək və vəsait sərf edirlər? Bilirsinizmi, dövlətə və hökumətə yaxın media qurumlarını saxlamaq üçün neçə milyon manat vəsait xərclənir? Özünüz də razılaşdınız ki, onların hədəfi bizik. Əgər biz bu işiÿbacarmamışıqsa, o zaman bizdən əl çəksinlər. Getsinlər, harada qabiliyyətli adamlar toplaşıbsa, onlarla mübarizə aparsınlar. Elədirmi?
Status yazmağa gəlincə, bunu açıq deməliyəm, mənim kifayət qədər populyar səhifəm var və o səhifədə yazdıqlarım hökuməti çox narahat edir.
“Bu qədər məhdud şəraitdə də dayanmıram, mübarizəmi aparıram”
– Rauf Arifoğlu, Azər Həsrət də iddia edir ki, Əli Kərimli sosial şəbəkədə onlarla profil yaradıb və idarə etdiyi həmin 50-60 profildən bizi söydürür, “Azadlıq” qəzetindən bizi təhqir etdirir…
– Yalan deyirlər…
– Yəni, “facebook”da sizin böyük bir şəbəkənizin olmasından bəhs edilir. Deyilir ki, hansı adamı qaralayırsınızsa, sosial şəbəkədə həmin adamı məhv edirlər. Siz sosial şəbəkədə ən aktiv partiya sədrlərinin bəlkə də birincisisiniz…
– Dediyim kimi, mənim kifayət qədər böyük – 100 mindən çox oxucusu olan səhifəm var. Mən öz sözümü həmin səhifəm vasitəsilə yayıram. Bu da hökumətə çox ciddi təsir edir. Çünki hazırkı mənim səhifəmin oxucuları, ölkədə ən populyar KIV-lərin oxucularının sayından çoxdur. Ona görə də, bu cür ittihamlarda bir şantaj var. Öz aləmlərində hesab edirlər ki, sanki qarşılarında bir sadəlövh adam oturub, buna tez-tez deyəcəklər ki, “facebook”da niyə tez-tez status yazırsan, mən də çəkinib yazmayacağam. Bu mənim mübarizə formamdır. Azərbaycanda mübarizə imkanları həddindən artıq azalıb. Sən mənə nə zaman imkan verdin ki, televiziyaya çıxım, Ilham Əliyevlə debat aparım, sorğularımı birbaşa özünə deyim? Bu gün Azərbaycanda müxalifət üçün hansı imkanlar var? “Azadlıq” qəzetində, yüzminlərlə tamaşaçısı olan “Azərbaycan saatı” proqramında çıxışlarımı edirəm, qalan vaxtlarda da sosial şəbəkələr vasitəsilə yüzminlərlə insana öz mesajımı çatdırıram. Hökuməti sərt tənqid edirəm, mən orada dedi-qodu ilə məşğul deyiləm ki? Mənim hədəfim birdir – hökumətin yarıtmaz siyasətini tənqid edirəm. Bu üsullardan bütün normal ölkələrdə istifadə edirlər. Azərbaycan tamaşaçıları Türkiyə telekanallarına baxırlar. Xəbər proqramları hansı xəbərlərlə başlayır? Müxalifət liderləri “Twitter”də, “facebook”da, yəni sosial şəbəkələrdə hökumətə nə yazırlarsa, onları rəsmi mövqe olaraq TV-lər də yayımlayırlar. Əgər Azərbaycanda mətbuat məhv edilibsə, müxalifət üçün bağlıdırsa, mübarizə üçün bütün yolların qarşısı alınıbsa, buna görə mənə tənə etmək lazım deyil. Etiraf etmək lazımdır ki, mən bu qədər məhdud şəraitdə də dayanmıram, mübarizəmi aparıram. Yenə də yüzminlərlə insana mesajımı çatdırıram.
“Mənə sifarişlə o qədər böhtan atırlar ki…”
– Doğrudan da şərait yoxdur, az qala, yarım saatdır ki, çəkiliş aparmaq üçün uyğun yer axtarırıq…
– Digər suallara da cavab verim. Azərbaycan beynəlxalq təşkilatların, “Freedom House”un hesabatlarına görə, azad olmayan ölkələr qrupuna aiddir. 3-5 il əvvəl bəlkə də yarımazad idi. Indi isə klassik avtoritarizmin hökm sürdüyü ölkələrdən biridir. Dünyada bizim statusda təqribən 20-25 ölkə var ki, onların heç birində də böyük müxalifət təşkilatı yoxdur. Tam məsuliyyətlə deyirəm, onların heç birində AXCP kimi böyük bir təşkilat yoxdur. Sən tam avtoritar şəraitdə ölkənin dəyişməsini müxalifətdən necə tələb edə bilərsən? Təsəvvür edin, Tacikistanda çox qabiliyyətli, hərtərəfli siyasi bilgilərə və yüksək təşkilatçılığa, bütün arzuolunan keyfiyyətlərə malik siyasətçi var. O, bu qabiliyyətlərilə Tacikistanda nə edə bilər? Ədalətli olmaq lazımdır. Bu gün Azərbaycanda ölkənin bütün imkanları tıxanıb. Bizim vətəndaşlar fərqində olmalıdılar ki, Azərbaycanda artıq diktatura qurulub. Bunu dünyanın ən aparıcı mətbu orqanları da yazırlar. Azərbaycanda klassik avtoritar sistem, sülalə hakimiyyəti var. Bütün hüquqlar əlimizdən alınıb. Indi də elə çıxır ki, bu qədər seçkiləri saxtalaşdırmış, hakimiyyəti qeyri-qanuni ələ keçirmiş bir sistem kənarda qalacaq, məsuliyyəti müxalifət daşımalıdır ki, niyə dəyişiklik etmir?
– Ruslan Məmmədzadə soruşur ki, AXCP-nin yuxarı eşelonunda təmsil olunanlar müstəqil, onların fikirlərinə uyğun olmayan fikirlərə qarşı niyə aqressiv davranırlar? Sıravi üzvlər də yuxarılardan nümunə götürüb, eyni addımı atırlar…
Bəlkə də Rauf Arifoğlu, Azər Həsrət kimi vaxtilə eyni düşərgədə mübarizə apardığınız bəzi insanlar belə bir fikir yaradır? Rauf Arifoğlu “Qaynar qazan”a müsahibə verəndə də söhbəti sizin üzərinizdə qurmağa cəhd edirdi və mən də bunu hiss edirdim. Çalışırdım ki, müsahibəni Ilham Əliyevin üzərində qurum. Jurnalistikanın qaydası budur.
Sosial şəbəkələrdə Əli Kərimlini kimsə tənqid etməyə cəhd göstərirsə, ona təpki yağışı yağır. Bu partiya təəssübkeşliyidi, tərəfdarın sevgisidi, yoxsa həqiqətən sosial şəbəkələrdə dəstələriniz var?
– Ruslan Məmmədzadə ilə real həyatda tanış deyilik, amma “facebook”dakı fəaliyyətindən ona hörmətim var. Təəssüf edirəm ki, kimsə onu incidib, o da belə acıqlı düşünməyə başlayıb. Amma şəxsən mənim ona hörmətim var və hesab edirəm ki, demokratik fikirli, ölkənin inkişafına xidmət edən, mövqeyi olan ziyalıdır.
Bu məsələnin üzərindən keçməyəcəm və açıq izah edirəm. Mənə qarşı hökumətin uzun illər ərzində o qədər sistemli kampaniyası olub ki, tərəfdarlarımız bəzən səmimi irad bildirənlə sifarişlə bu işi görənləri ayırd etməkdə çətinlik çəkir. Sifarişlə mənim üzərimə o qədər gəlirlər, o qədər böhtan atırlar ki… Ona görə də məni dəstəkləyən təbəqə narahat olur. Gələn iradların hamısını oxşar hesab elədiklərinə, hamını da yaxından tanımadıqlarına görə bəzən dediyim kimi, səmimi söz deyənlə sifarişlə bunu edəni fərqləndirə bilmirlər. Əgər bu baxımdan kimlərinsə xətrinə dəyən cəbhəçilər varsa, onların hamısının əvəzindən üzr istəyirəm.
“Facebook”da Xalq Cəbhəsi çox güclüdür. Çünki Xalq Cəbhəsi həyatda da çox güclüdür. Sadəcə, həyatda imkan tapanda bunu ifadə edə bilirik. Bütün bu məhdudiyyətlərə baxmayaraq, meydanlara AXCP qədər çox adam başqa kim çıxara bilir? Varmı elə bir qüvvə?
“Heç vaxt saxta profillə heç nə yazmamışam”
– Mövcud şəraitdə avanqard sizsiniz…
– Əslində, real həyatda da, virtual aləmdə də cəbhəçilər çoxdur. Ona görə də birilərinə elə gəlir ki, bu bir kampaniyadır. Mən tam məsuliyyətimlə deyirəm, heç vaxt saxta profillə heç nə yazmamışam. Sözüm olanda da öz profilimdə yazıram, müsahibə verirəm və s. Heç bir polemikadan da çəkinəcəyim yoxdur. Amma cəbhəçilər çoxdur və ictimai rəyi də çoxluq müəyyənləşdirir.
Bilirsinizmi, adını çəkdiyiniz adamlar niyə təntiyiblər? Xalq Cəbhəsinin üzvləri həm çoxdur, həm də prinsipialdılar, onlar uzun illər getdikləri yola xəyanət edənlərə ictimai basqı yaradırlar. Bəli, Azərbaycanda ictimai rəy var və mən buna çox sevinirəm. Bu, Azərbaycan cəmiyyətinin müqavimətinin göstəricisidir.
Əgər 22 illik sülalə hakimiyyəti dövründə 7-8 televiziya gündə 24 saat olmaqla, bunlara işləyir, Azərbaycan müxalifəti bütün imkanlardan məhrum olunur və belə bir şəraitdə yenə də ictimai rəy varsa, üstəlik, daha çox əsas müxalifət qüvvəsinin istəkləri istiqamətindədirsə və bu gün həmin ictimai rəy dönüklüyü, satqınlığı, korrupsionerlərin əlində muzdlu işləməyi ittiham edirsə, yaxşı olar ki, o adamlar güzgüyə baxsınlar. Mənimlə, Xalq Cəbhəsilə nə işləri var?!
“Mən bu sözləri özünə götürən hər kəsə aid edirəm”
– Rauf Arifoğlu?
– Mən heç kimi adbaad çəkmək istəmirəm. Müsahibədən əvvəl də bu haqda fikirlərimi bildirdim.
– O, “Qaynar Qazan”a müsahibəsində dedi ki, “bir ay olar, iki ay olar, bu nə vaxt dayanacaq? Adamı bunlar məhv edirlər”. Bəzi adamlar var ki, onun üzərinə gedilən müddət çox çəkir. Siz bunudamı ictimai rəy hesab edirsiniz?
– Əvvəla, Əli Kərimli, Xalq Cəbhəsi heç kimi məhv edə bilməz. Məhv eləmək ilk növbədə Allahın işidir. Bir də adamın öz əməlinin nəticəsidir ki, Allah ağlını alır, gedir elə hərəkət eləyir ki, məhv olur. Əgər kimsə məhv olursa, özündən küssün. Deməli, çox böyük səhvlər edib və indi də həmin səhvlər onu məhv edir. Burada Əli Kərimlilik və ya AXCP-lik məsələ yoxdur. Bizim dinimiz də, Peyğəmbərimiz də buyurur ki, əgər adam özünün şər hərəkətindən əl çəkmirsə, sən niyə xeyir işindən əl çəkəsən? Sən şərə xidmət edəcəksənsə, deməli, ictimai rəy də əbədi olaraq sənin boynunda Demokl qılıncı olacaq. Bəs nə istəyirsən? Sən şərin əlində vasitə olacaqsan, şərə xidmət edəcəksən, şərin sifarişilə bu millətin davasını aparan insanlara böhtan deyəcəksən, ictimai rəy də səni cəzasız qoyacaq?!
Mən bu sözləri özünə götürən hər kəsə aid edirəm. Konkret şəxsə də ünvanlamıram. Kim özünü indi təsvir elədiyimin içərisində gördüsə, onlar bilməlidir ki, Azərbaycan cəmiyyəti bugünkü hökumətdən çox narazıdır. Bu gün cəmiyyət daxilində qorxu olduğundan onlar Ilham Əliyevə, məmur-oliqarxlara nifrətlərini açıq ifadə edə bilmirlər.
“Mən sözümü şərin mənbəyinə deyirəm”
– Kimin kimə gücü çatır, onun üzərinə yeriyir?
– Bəli. Bu gün məhz hökumətə olan nifrət hökumətə xidmət edənlərə yönəlib. Hansısa xırda, korporativ maraqlarını ödəmək üçün gedib hökumətin şərinə xidmət edib, ona haqq qazandırıb, çörəyinə yağ sürtənlər ki var, görürsünüzmü ictimai rəydən necə təpki alırlar?! Çünki onlar nisbətən daha müdafiəsizdir, Azərbaycan cəmiyyəti bu şərin əsas mənbəyinə sözünü deyə bilmədiyinə görə, şərin əlindəki alət və vasitələrə hücum çəkir. Məsələn mən, heç vaxt onlara hücum eləmirəm, çünki mən sözümü şərin mənbəyinə deyirəm. Və bir gün gələcək, Azərbaycan cəmiyyəti də bütün bu illər ərzində ona qarşı edilmiş haqsızlıqların hamısının hesabını şərin mənbəyindən soracaq. Şərə xidmət eləyənlər narahat olmasınlar, əsas məsuliyyət onsuz da əsas mənbədən soruşulacaq.
– Yəni deyirsiniz ki, məsələnin dayandırılması üçün 2-3 ay hələ azdır, bundan sonra da davam edəcək?
– Yox. Mən tam açıq və birmənalı şəkildə bəyan edirəm, hökumətdən və Ilham Əliyevin rəhbərlik etdiyi rejimdən başqa heç bir hədəfim yoxdur. Heç kimlə şəxsi mübarizə aparmıram. Heç kimlə şəxsi qərəzliyim yoxdur. Sadəcə, bu millətin azad olmaq, demokratik, hüquqi dövlətdə yaşamaq haqqına mane olan, bu mübarizənin qarşısına çıxan kim olursa olsun, tək mənim tərəfimdən deyil, bu mübarizəyə səmimi bağlı olan hər bir insan tərəfindən təpki görəcək. Heç kim arxayınlaşmasın ki, xalqın bu arzularının gerçəkləşməsinə gizli-gizli mane olacaq, Azərbaycan cəmiyyəti də onun əməllərini görməyəcək. Azərbaycan cəmiyyəti çox ayıq-sayıqdır və hər kəsin də hansı işlə məşğul olduğunu yaxşı bilir.
“Yalan deyirlər…”
– Deyirlər ki, Əli Kərimli 1995-ci ildə hökumətlə danışığa getdi, 2000-ci ildə getdi. Indi də biz gedirik…
– Yalan deyirlər. Nə vaxt danışığa getdim?
– Yəqin parlamentdə iştirakınıza işarə vururlar…
– Əli Kərimli parlamentdə proporsional seçki sistemi Azərbaycanda mövcud olanda olub.
– Yəni siyahı ilə?
– Bəli. Siyahıda birinci Əli Kərimli olub. Ondan sonra Mirmahmud Fəttayev, sonra Qulamhüseyn Əlibəyli və s. Yəni Əli Kərimlisiz parlamentə girmək mümkün deyildi. Birinci mən idim.
– AXCP var idisə, siz birinci olmalı idiniz, bəli…
– İndi o adamlar məndən ayrılıblar. Gedin onlardan da soruşun ki, doğrudan da Xalq Cəbhəsi ilə birlikdə hansısa sövdələşmə içərisində olublar parlamentə düşməkdən ötrü? Axı onlar da mənimlə bir yerdə parlamentə gediblər…
– Maraqlıdır, soruşarıq…
– Mən parlamentə düşəndə partiyamızın sədri Əbülfəz Elçibəy olub. Nəhayət, parlamentə sövdələşmə ilə o adamları salırlar ki, onlar orada ya birbaşa, ya dolayısı ilə hökumətə xidmət eləyir.
“O dərəcədə öz mövqeyimə prinsipial olmuşam ki…”
– Bir dəfə Cəlal Əliyev də demişdi: “Otur, sus!!!”
– Bəli…
– Təxminən elə?
– Bəli. Amma mənim 10 illik parlament fəaliyyətimdə yarım cümləmi də tapıb çıxara bilmirlər ki, orada hökumətə hansısa formada yumşaq referans olsun. Mən parlamentdə də xalqın sözünü demişəm, heç zaman fərqli mövqe bildirməmişəm. Etiraf edim ki, heç zaman bundan xoşlanmamışam da… O vaxtlar çox cavan idim.
– İndi özünüzü yaşlanmış hiss edirsiniz?
– Hər halda yaş o yaş deyil, vaxt da o vaxt deyil. Mən o dərəcədə öz mövqeyimə prinsipial olmuşam ki, məsələn, Heydər Əlyev zala daxil olanda Azərbaycan parlamentində yeganə deputat olmuşam ki, ayağa qalxmamışam. Etiraf edirəm ki, yaş prizmasından baxanda özümü narahat hiss edirdim, açığı.
– Yəni, yaxşı bir şey də deyil…
– Bəli, özümü narahat hiss edirdim. Amma mən o zaman da öz mesajlarımı o yolla çatdırmağa çalışırdım. O vaxt Xalq Cəbhəsinin 30-40 siyasi məhbusu var idi. Həm də siyasi münasibətlərin aydın olmasını istəyirdim ki, əgər iqtidar-müxalifət münasibətlərii, müxalifətə legitim münasibət yoxdursa, müxalifətə düşmən kimi baxılırsa, mən bu hökumətə və onun başçısına da hörmət edə bilmərəm. Mən bunu açıq şəkildə nümayiş etdirirdim. Indi o parlamentə razılıqla buraxılanların hansı, Heydər Əliyevi demirəm, onun oğlu gələndə ayağa qalxmaya bilər?
“Mənim cavab verə bilməyəcəyim heç bir sual yoxdur”
– Köməkçinizlə danışanda “bu suallar olmasın” deyə bir şey hiss elədim. Təəccübləndim ki, necə ola bilər, Əli Kərimli bunları cavablandırmaqda çətinlik çəksin. Elə suallar vardı ki, özüm də vermək istəmirdim, amma o qədər yaxşı cavab verdiniz ki, məmnun qaldım…
– Qeyri-təvazökarlığa görə üzr istəyirəm, amma mənim cavab verə bilməyəcəyim heç bir sual yoxdur. Həyatda da heç bir kompromatım yoxdur, alnım açıq, üzüm də ağdır. Mən hər bir sualı cavablandırmağa hazıram. Sadəcə, mənim demək istədiyim odur ki…
– Hədəfdən yayındırmasınlar?
– Bəli, əsas hədəfdən yayındırmasınlar. Bəlkə də yüz dənə KIV yaradıblar, hamısı da aybaay hökumətdən paketini alır. Hamısının da istəyi odur ki, Əli Kərimli ilə danışsınlar, onu daxili intriqalarla bağlı söhbətə çəksinlər. Ilham Əliyevi, hökuməti hədəfdən yayındırsınlar, öz istədikləri istiqamətə aparsınlar. Mən bunun əleyhinəyəm. Sizinlə söhbətimizin əvvəlində də bunu dedim. Indi də bunu açıq ifadə edirəm ki, hökumətin sifarişlərini yerinə yetirən bir sıra KIV-lərin suallarına cavab vermirəm. Çünki onlar məni əsas hədəfimdən yayındırmaq istəyirlər.
– Demək istəyirsiniz ki, müstəqil, yalnız prinsiplərilə məşğul olan jurnalistikaya hər zaman cavab verməyə hazırsınız?
– Hər zaman hər suala açığam. Sizə də söhbətin əvvəlində təklif elədim ki, ümumi hədəfimizdən yayınmayaq. Bu müsahibəni tarixi gündə alırsınız. Bu gün Avropa Parlamenti Azərbaycanla bağlı çox mühüm qətnamə qəbul elədi. Hətta o səviyyədə ki, seçkilərin indiyədək saxtalaşdırıldığını, seçkilərlə bağlı verilmiş tövsiyələrin yerinə yetirilmədiyini, ölkədə çoxsaylı siyasi məhbusların mövcudluğunu, müxalifətin təqib altında olmasını nəzərə alaraq, bu seçkilərin demokratik keçirilməyəcəyini bəri başdan bəyan etdi, Avropa ölkələrini qarşıdan gələn parlament seçkisini müşahidə etməkdən çəkinməyə çağırdı.
– Çox sərt qərardır…
– Bəli, çox sərtdir. Artıq Avropa Birliyi Azərbaycanla bağlı korrupsiya hallarını araşdırmağı öz icraatına götürür. Azərbaycanı bütün dünyada rüsvay ediblər. Dünyanın ən cəsarətli araşdırmaçı jurnalistləri Azərbaycan hakimiyyətinin korrupsiya əməllərini araşdırmaqla məşğuldur. Amma burada böyük bir istək var ki, bu məsələlər Azərbaycanda gündəm olmasın. Bəs nə olsun? Kimsə müxalifətdən Əli Kərimliyə qarşı “şok açıqlamalar” verəcək, Əli Kərimli də onların suallarına cavab verəcək və gündəm bu söhbətlərlə dolacaq.
“Hökumətin üçüncü dərəcəli alətilə mübarizə aparmaq mənim missiyam deyil”
– Amma onun da cavabı olmalıdır…
– Bəlkə də suallar yığılar və ayda-ildə bir dəfə belə bir söhbət ola bilər.
Müxalifətin başı daxili intriqalara və dedi-qodulara qarışdırılmamalıdır. Müxalifət öz missiyasını yerinə yetirməlidir. Müxalifətçi kimi mənim missiyam nədir? Mənim missiyam hökumətlə mübarizədir. Bu hökumətin üçüncü dərəcəli alətilə mübarizə aparmaq mənim missiyam deyil axı.
– Belə hesab edək ki, bu həm də üç ilin yığılıb qalan müsahibəsidir. Cəbhə daxilindəki intriqalara toxunduq. Ancaq bir Əbülfəz Qurbanlı məsələsi də var ki, bu haqda tez-tez sual verirlər – görəsən, o, Cəbhədən niyə getdi? Həmişə öndə olardı və mitinqlərdə aparıcılıq edərdi…